Με την ευκαιρία των 65 χρόνων από τη μεγάλη αντιφασιστική ΝΙΚΗ των λαών και την ήττα του χιτλεροφασισμού αναδημοσιεύουμε σε συνέχειες τον βαρυσήμαντο λόγο (9 Φλεβάρη 1946) του αρχιτέκτονα, οργανωτή και καθοδηγητή της νίκης και μεγάλου στρατηλάτη όλων των νικών Ιωσήφ Στάλιν, που αναλύει, από τη σκοπιά του επαναστατικού μαρξισμού, τα αίτια και τις ρίζες του πολέμου, τεκμηριώνει το αναπόφευκτο του πολέμου γενικά και προσδιορίζει το χαρακτήρα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ειδικά, για να υπογραμμίσει επιπλέον «τη μεγάλη ιστορική σημασία της Νίκης» που «σημαίνει πρώτα απ' όλα ότι νίκησε το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα».
ΙΩΣΗΦ ΣΤΑΛΙΝ: Λόγος στους εκλογείς μου
Στις 9 του Φλεβάρη 1946 ο στρατάρχης Στάλιν μίλησε στους εκλογείς της εκλογικής του περιφέρειας, σε συγκέντρωσή τους στο Μεγάλο θέατρο της Μόσχας. Ο πρόεδρος της συγκέντρωσης έδωσε το λόγο στον Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν. Η εμφάνιση του Στάλιν στο βήμα χαιρετίζεται από τους εκλογείς με θυελλώδεις ζητωκραυγές, που διαρκούν κάμποση ώρα. Όλοι οι παρευρισκόμενοι όρθιοι χαιρετούν το Στάλιν. Στην αίθουσα αντηχούν αδιάκοπα οι φωνές: «Ζήτω ο μεγάλος Στάλιν!», «Να μας ζήσεις μεγάλε Στάλιν!», «Ζήτω ο αγαπημένος μας Στάλιν!». Ο Στρατάρχης Στάλιν εκφώνησε τον παρακάτω λόγο:
Σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι,
Πέρασαν οχτώ χρόνια από τις προηγούμενες εκλογές για το Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Η περίοδος αυτή ήταν πλούσια σε αποφασιστικά γεγονότα. Τα πρώτα τέσσερα χρόνια πέρασαν με την εντατική δουλειά των σοβιετικών ανθρώπων για την πραγματοποίηση του τρίτου πεντάχρονου σχεδίου. Τα υπόλοιπα τέσσερα χρόνια τα γέμισαν τα γεγονότα του πολέμου ενάντια στους γερμανούς και γιαπωνέζους επιδρομείς, τα γεγονότα του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.
Δε χωρεί αμφιβολία ότι ο πόλεμος είναι το σημαντικότερο γεγονός της περιόδου που πέρασε.
Θα ήταν σφάλμα να νομίζουμε πως ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ήρθε ξαφνικά, ή ήρθε σαν αποτέλεσμα των σφαλμάτων που έκαναν τούτοι ή εκείνοι οι πολιτικοί ηγέτες των κρατών, αν και δε χωρεί αμφιβολία πως έχουν γίνει σφάλματα. Ο πόλεμος γεννήθηκε σαν αναπόφευκτη συνέπεια της ανάπτυξης των διεθνών οικονομικών και πολιτικών δυνάμεων του σύγχρονου μονοπωλιακού καπιταλισμού. Οι μαρξιστές δεν έπαψαν να τονίζουν ότι το κεφαλαιοκρατικό σύστημα της παγκόσμιας οικονομίας κρύβει μέσα του τα στοιχεία της γενικής κρίσης και της ένοπλης σύγκρουσης, ότι ακριβώς γι’ αυτό η ανάπτυξη του παγκόσμιου καπιταλισμού στην εποχή μας δε συντελείται με ομαλή και ρυθμική κίνηση προς τα εμπρός, αλλά με κρίσεις και πολεμικές καταστροφές. Η ανισόμετρη ανάπτυξη των κεφαλαιοκρατικών χωρών οδηγεί με τον καιρό στην απότομη παραβίαση της «ισορροπίας» του παγκόσμιου κεφαλαιοκρατικού συστήματος, οπότε η ομάδα εκείνη των κεφαλαιοκρατικών χωρών που θεωρεί τον εαυτό της λιγότερο εξασφαλισμένο σε πρώτες ύλες και αγορές για προϊόντα της, προσπαθεί συνήθως ν’ αλλάξει την κατάσταση και να ξαναμοιράσει προς όφελός της τις «σφαίρες επιρροής», χρησιμοποιώντας την ένοπλη δύναμη. Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου είναι το χώρισμα του κεφαλαιοκρατικού κόσμου σε δυο εχθρικά στρατόπεδα και ο πόλεμος ανάμεσά τους.
Θα ήταν ίσως δυνατό ν’ αποφευχθεί η πολεμική καταστροφή, αν υπήρχε η δυνατότητα να ξαναμοιράζονται περιοδικά ανάμεσα στις χώρες οι πρώτες ύλες και οι αγορές για την πώληση των προϊόντων ανάλογα με την οικονομική βαρύτητα των χωρών, αν υπήρχε η δυνατότητα να παίρνονται συντονισμένα και ειρηνικά τέτοιες αποφάσεις. Αυτό όμως δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί μέσα στις σημερινές κεφαλαιοκρατικές συνθήκες ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας.
Έτσι, σαν αποτέλεσμα της κρίσης του κεφαλαιοκρατικού συστήματος της παγκόσμιας οικονομίας, γεννήθηκε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και σαν αποτέλεσμα της δεύτερης κρίσης ήρθε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος.
Αυτό βέβαια δε θα πει πως ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είναι αντιγραφή του πρώτου. Απεναντίας, ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος διαφέρει ουσιαστικά από τον πρώτο. Πρέπει νάχουμε υπόψη μας ότι τα κυριότερα φασιστικά κράτη – Γερμανία, Ιαπωνία, Ιταλία – πριν επιτεθούν κατά τη Σοβιετικής Ένωσης εκμηδένισαν στις ίδιες τις χώρες τους και τα τελευταία λείψανα των αστικοδημοκρατικών ελευθεριών, εγκαθίδρυσαν στις χώρες τους σκληρά καθεστώτα τρομοκρατίας, καταπάτησαν την αρχή της κυριαρχίας και της ελεύθερης ανάπτυξης των μικρών χωρών, διακήρυξαν σαν αρχή τους την πολιτική της αρπαγής ξένων εδαφών, δηλώνοντας απροκάλυπτα πως επιδιώκουν να καταχτήσουν την παγκόσμια κυριαρχία και να επιβάλουν παντού το φασιστικό καθεστώς. Με την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας και των κεντρικών περιοχών της Κίνας έδειξαν πως είναι έτοιμα να πραγματοποιήσουν την απειλή τους για υποδούλωση όλων των φιλελεύθερων λαών. Γι’ αυτό ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ενάντια στα κράτη του άξονα πήρε από την πρώτη μέρα χαραχτήρα πολέμου αντιφασιστικού, απελευθερωτικού, που ένας από τους σκοπούς του ήταν η αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών. Η είσοδος της Σοβιετικής Ένωσης στον πόλεμο ενάντια στα κράτη του άξονα δε μπορούσε παρά να δυναμώσει – και πραγματικά δυνάμωσε – τον αντιφασιστικό και απελευθερωτικό χαραχτήρα του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.
Πάνω σ’ αυτή τη βάση δημιουργήθηκε ο αντιφασιστικός συνασπισμός της Σοβιετικής Ένωσης, των Ενωμένων Πολιτειών, της Μεγάλης Βρετανίας και των άλλων φιλελεύθερων κρατών, που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην υπόθεση της συντριβής των ενόπλων δυνάμεων του άξονα.
Έτσι έχει το ζήτημα της γέννησης και του χαραχτήρα του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου.
Τώρα, ίσως όλοι να παραδέχονται ότι ένας τέτοιος πόλεμος δεν ήταν και δε μπορούσε να είναι τυχαίο γεγονός στη ζωή των λαών, ότι στην πράξη μεταβλήθηκε σε πόλεμο των λαών για την ύπαρξή τους, γι’ αυτό και δε μπορούσε να είναι σύντομος, κεραυνοβόλος.
Σχετικά με τη χώρα μας, ο πόλεμος αυτός ήταν ο πιο σκληρός και δύσκολος απ’ όλους που γνώρισε η ιστορία της πατρίδας μας.
Ο πόλεμος δεν ήταν μόνο κατάρα. Ήταν μαζί κ’ ένα μεγάλο σχολιό δοκιμασίας και ελέγχου όλων των δυνάμεων του λαού. Ο πόλεμος απογύμνωσε όλα τα γεγονότα, πέταξε χωρίς οίκτο όλους τους πέπλους και τα καλύμματα που έκρυβαν το αληθινό πρόσωπο των κρατών, των κυβερνήσεων, των κομμάτων και τα εμφάνισε στη σκηνή χωρίς μάσκα, χωρίς φκιασίδι, μ’ όλα τα ελαττώματα και τα προτερήματά τους. Ο πόλεμος υπόβαλε σ’ ένα είδος εξετάσεις το σοβιετικό μας σύστημα, το κράτος μας, την κυβέρνησή μας, το κομμουνιστικό μας κόμμα και έκανε τον απολογισμό της δουλειάς τους, σα να μας έλεγε: να οι άνθρωποι και οι οργανώσεις σας, τα έργα και οι μέρες τους, δείτε τα προσεχτικά και κρίνετέ τα.
Αυτό είναι μια από τις θετικές πλευρές του πολέμου.
Για μας, τους εκλογείς, το γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί μας βοηθάει να εκτιμήσουμε γρήγορα και αντικειμενικά τη δράση του κόμματος και των ανθρώπων και να βγάλουμε σωστά συμπεράσματα. Σε άλλους καιρούς θα ήμασταν υποχρεωμένοι να μελετούμε τους λόγους και τις εκθέσεις των αντιπροσώπων των οργανώσεων, να τους αναλύουμε, να συγκρίνουμε τα λόγια με τα έργα τους, να βγάζουμε συμπεράσματα και τα παρόμοια. Αυτό προϋποθέτει μια πολύπλοκη και δύσκολη δουλειά και δεν υπάρχει εγγύηση ότι δε θα γίνουν λάθη. Τώρα όμως το ζήτημα μπαίνει διαφορετικά, τώρα που ο πόλεμος τέλειωσε, τώρα που ο πόλεμος ο ίδιος έχει ελέγξει τη δουλειά των οργανώσεων και των καθοδηγητών, τώρα είναι πολύ πιο εύκολο να κρίνουμε και να βγάλουμε συμπεράσματα.
Ποια λοιπόν είναι τα συμπεράσματα από τον πόλεμο;
Υπάρχει ένα βασικό συμπέρασμα, που απ’ αυτό πηγάζουν όλα τα άλλα συμπεράσματα. Κι αυτό είναι ότι στο τέλος του πολέμου, οι εχθροί νικήθηκαν και μεις μαζί με τους συμμάχους μας βγήκαμε νικητές. Τελειώσαμε τον πόλεμο με πλήρη νίκη πάνω στον εχθρό κι αυτό είναι το κυριότερο συμπέρασμα από τον πόλεμο. Αυτό όμως είναι ένα πάρα πολύ γενικό συμπέρασμα και δε μπορούμε να αρκεσθούμε σ’ αυτό. Η συντριβή του εχθρού σ’ έναν τέτοιο πόλεμο, όπως ήταν ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, που άλλος δεν ξανάγινε στην ιστορία της ανθρωπότητας, σημαίνει ότι επιτύχαμε μια κοσμοϊστορική νίκη. Όλα αυτά είναι σωστά, όμως είναι και πολύ γενικά. Για να καταλάβουμε τη μεγάλη ιστορική σημασία της νίκης μας πρέπει να δούμε πιο συγκεκριμένα το ζήτημα.
Πως πρέπει να βλέπουμε τη νίκη μας πάνω στον εχθρό, τι μπορεί να σημαίνει αυτή η νίκη από την άποψη της θέσης και της ανάπτυξης των εσωτερικών δυνάμεων της χώρας μας; Η νίκη μας σημαίνει πρώτα απ’ όλα ότι νίκησε το σοβιετικό κοινωνικό μας σύστημα. Ότι το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα άντεξε μ’ επιτυχία στη φωτιά του πολέμου και απόδειξε την πλήρη ζωτικότητά του.
Όπως είναι γνωστό, στον ξένο τύπο διατυπώθηκαν συχνά ισχυρισμοί ότι το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα αποτελεί ένα «ριψοκίνδυνο πείραμα» καταδικασμένο σε αποτυχία, ότι το σοβιετικό σύστημα είναι ένας «χάρτινος πύργος» που δεν έχει ρίζες στη ζωή και επιβλήθηκε στο λαό από τα όργανα της Τσέκας, ότι αρκεί μια μικρή εξωτερική πίεση για να σωριαστεί σα σκόνη αυτός ο χάρτινος πύργος.
Ο πόλεμος – μπορούμε τώρα να το πούμε – ανάτρεψε όλους αυτούς τους ισχυρισμούς του ξένου τύπου. Ο πόλεμος έδειξε ότι το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα είναι ένα πραγματικά λαϊκό σύστημα, που βγήκε από τα σπλάγχνα του λαού και έχει την πανίσχυρη υποστήριξή του, ότι το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα είναι η πιο ζωτική και στέρεη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας.
Κι ακόμα παραπάνω: σήμερα δε γίνεται πια λόγος για τη ζωτικότητα ή όχι του σοβιετικού συστήματος, γιατί ύστερα από τα χειροπιαστά αποτελέσματα του πολέμου κανένας σκεπτικιστής δεν αποφασίζει πια να εκφράσει αμφιβολίες για τη ζωτικότητα του σοβιετικού κοινωνικού συστήματος. Τώρα γίνεται λόγος ότι το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα αποδείχτηκε πιο ζωτικό και σταθερό από ένα μη σοβιετικό κοινωνικό σύστημα, ότι το σοβιετικό κοινωνικό σύστημα είναι η καλύτερη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας από οποιοδήποτε μη σοβιετικό σύστημα.
Δεύτερο: η νίκη μας σημαίνει ότι νίκησε το σοβιετικό μας κρατικό σύστημα, ότι το πολυεθνικό μας κράτος άντεξε σε όλες τις δοκιμασίες του πολέμου και απόδειξε τη ζωτικότητά του.
Όπως είναι γνωστό, εξέχουσες προσωπικότητες του ξένου τύπου πολλές φορές είπαν ότι το πολυεθνικό μας κράτος είναι «τεχνητό και χωρίς ζωή κατασκεύασμα», ότι σε οποιαδήποτε περιπλοκή η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης είναι αναπόφευκτη, ότι η Σοβιετική Ένωση θα έχει την τύχη της Αυστροουγγαρίας.
Τώρα μπορούμε να πούμε, ότι ο πόλεμος διέψευσε αυτούς τους ισχυρισμούς του ξένου τύπου σαν αβάσιμους πέρα για πέρα. Ο πόλεμος έδειξε ότι το σοβιετικό πολυεθνικό κρατικό σύστημα άντεξε με επιτυχία στη δοκιμασία, δυνάμωσε ακόμα πιο πολύ στο διάστημα του πολέμου και αποδείχτηκε ζωτικότατο κρατικό σύστημα. Οι κύριοι αυτοί δεν κατάλαβαν πως ο παραλληλισμός με την Αυστροουγγαρία είναι ολότελα αυθαίρετος, γιατί το πολυεθνικό μας κράτος δεν αναπτύχτηκε πάνω σε αστική βάση, που υποθάλπει την εθνική δυσπιστία και την εθνική εχθρότητα, μα πάνω στη σοβιετική βάση, που καλλιεργεί το αίσθημα της φιλίας και της αδελφικής συνεργασίας ανάμεσα στους λαούς της χώρας μας.
Ακόμα, ύστερα από τα αποτελέσματα του πολέμου οι κύριοι αυτοί δεν αποφασίζουν να επαναλάβουν πως το σοβιετικό μας κράτος δεν έχει ζωτικότητα, γιατί η ζωτικότητά του δε μπορεί πια να αμφισβητηθεί. Τώρα γίνεται λόγος για το ότι το σοβιετικό κρατικό σύστημα αποδείχτηκε πρότυπο πολυεθνικού κράτους, ότι το σοβιετικό κρατικό σύστημα αποτελεί ένα σύστημα κρατικής οργάνωσης, όπου το εθνικό ζήτημα και το πρόβλημα της συνεργασίας των εθνών έχουν λυθεί καλύτερα παρά σε οποιαδήποτε άλλο πολυεθνικό κράτος.
Τρίτο: η νίκη μας σημαίνει ότι νίκησαν οι σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις, ότι νίκησε ο Κόκκινος στρατός μας, ότι ο Κόκκινος στρατός άντεξε ηρωικά σε όλες τις δοκιμασίες του πολέμου, τσάκισε κατακέφαλα το στρατό των εχθρών και βγήκε από τον πόλεμο νικητής.
(Φωνές από την αίθουσα: «με τη δική σου καθοδήγηση, σύντροφε Στάλιν». Όλοι σηκώνονται και χειροκροτούν πολύ ώρα).
Τώρα όλοι αναγνωρίζουν, τόσο οι φίλοι όσο και οι εχθροί, ότι το Κόκκινος στρατός στάθηκε στο ύψος των μεγάλων του καθηκόντων. Δεν έλεγαν βέβαια το ίδιο και πριν έξη χρόνια, στην προπολεμική περίοδο. Όπως είναι γνωστό, εξέχουσες φυσιογνωμίες του ξένου τύπου, καθώς και ξένες στρατιωτικές προσωπικότητες έκαναν επανειλημμένα δηλώσεις ότι η κατάσταση του Κόκκινου στρατού εμπνέει μεγάλες αμφιβολίες, ότι Κόκκινος στρατός είναι κακά εξοπλισμένος, δεν έχει αξιόλογα διοικητικά στελέχη, ότι το ηθικό του είναι κατώτερο από κάθε κριτική, ότι είναι κατάλληλος για άμυνα είναι όμως ακατάλληλος για επίθεση, ότι σε περίπτωση γερμανικής επίθεσης ο Κόκκινος στρατός θα καταρρεύσει σαν ένας «κολοσσός με πήλινα πόδια». Τέτοιου είδους κρίσεις ακούσθηκαν όχι μόνο στη Γερμανία, μα και στη Γαλλία, την Αγγλία και την Αμερική.
Τώρα μπορούμε να πούμε ότι ο πόλεμος ανάτρεψε όλους αυτούς τους ισχυρισμούς σαν αβάσιμους και γελοίους. Ο πόλεμος έδειξε ότι ο Κόκκινος στρατός δεν είναι ένας «κολοσσός που στέκεται πάνω σε πήλινα πόδια», μα είναι ένας σύγχρονος στρατός πρώτης γραμμής, με εντελώς σύγχρονο οπλισμό, πεπειραμένα διοικητικά στελέχη, ανώτερες ηθικές και πολεμικές αρετές. Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Κόκκινος στρατός είναι ο στρατός εκείνος που τσάκισε κατακέφαλα το γερμανικό στρατό, που χτες ακόμα προξενούσε φρίκη στους στρατούς των ευρωπαϊκών κρατών.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι οι «κριτικοί» του Κόκκινου στρατού λιγοστεύουν διαρκώς. Κι ακόμα παραπάνω, στον τύπο του εξωτερικού όλο και πιο συχνά δημοσιεύονται σχόλια που τονίζουν τις ανώτερες αρετές του Κόκκινου στρατού, την τέχνη των πολεμιστών και των διοικητών του, την αψεγάδιαστη στρατηγική και τακτική του. Αυτό είναι φυσικό ύστερα από τις λαμπρές νίκες του Κόκκινου στρατού μπρος στη Μόσχα, στο Στάλινγκραντ, στο Κούρσκ και το Μπιελγκορόντ, στο Κίεβο και το Κυροβογκράντ, στο Μίνσκ και το Μπομπρουϊσκ, στο Λένινινγκραντ και το Τάλιν, στο Ιάσιο και το Λβώφ, στο Βιστούλα και το Νιέμεν, στο Δούναβη και τον Όντερ, στη Βιέννη και το Βερολίνο... Ύστερα απ’ όλα αυτά δε μπορεί να μην αναγνωρισθεί πως ο Κόκκινος στρατός είναι ένας στρατός πρώτης γραμμής και πολλοί θα μπορούσαν να διδαχθούν πολλά απ’ αυτόν. (Θύελλα από χειροκροτήματα).
Έτσι με συγκεκριμένα στοιχεία αντιλαμβανόμαστε τη νίκη της χώρας μας ενάντια στους εχθρούς της.
Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα από τον πόλεμο.
Θα ήταν λάθος να σκεφτούμε πως μια ιστορική νίκη σαν αυτή που κερδίσαμε, μπορεί να κατακτηθεί χωρίς προκαταρκτική προετοιμασία ολόκληρης της χώρας για ενεργό άμυνα. Και δε θάτανε μικρότερο λάθος να νομίσουμε πως μια τέτοια προετοιμασία μπορεί να γίνει μέσα σε τρία τέσσερα χρόνια. Ακόμα μεγαλύτερο λάθος θα ήταν να ισχυρισθούμε ότι κερδίσαμε τη νίκη μόνο χάρη στη γενναιότητα του στρατού μας. Δίχως γενναιότητα είναι φυσικά αδύνατο να κερδιθεί η νίκη. Μα και μόνη της η γενναιότητα δε φτάνει για να καταβληθεί ένας εχθρός που έχει πολυάριθμο στρατό, πρώτης τάξης εξοπλισμό, καλά εκπαιδευμένα στελέχη αξιωματικών και άφθονο εφοδιασμό. Για να αντέξουμε στο χτύπημα ενός τέτοιου εχθρού, να του αντισταθούμε κ’ έπειτα να του επιφέρουμε πλήρη ήττα, έπρεπε να υπάρχει εκτός από την παραδειγματική γενναιότητα των στρατευμάτων μας, πέρα για πέρα σύγχρονος εξοπλισμός και σε αρκετή ποσότητα, ακόμα καλά οργανωμένος εφοδιασμός πάλι σε αρκετή ποσότητα. Γι’ αυτό όμως ήταν απαραίτητο να υπάρχουν και να υπάρχουν σε αρκετή ποσότητα, ορισμένα βασικά πράγματα, όπως: μέταλλα για την παραγωγή όπλων, πολεμοφοδίων, για τον εφοδιασμό των επιχειρήσεων, καύσιμα για τις επιχειρήσεις και τις μεταφορές, βαμβάκι για την παραγωγή ιματισμού, σιτάρι για τον εφοδιασμό του στρατού.
Μπορούμε να βεβαιώσουμε πως πριν μπούμε στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο είχαμε εξασφαλίσει τις απαραίτητες υλικές δυνατότητες, που απαιτούνται για να ικανοποιηθούν βασικά αυτές οι ανάγκες; Νομίζω πως μπορούμε να το βεβαιώσουμε. Για να ετοιμασθεί αυτό το μεγαλεπήβολο έργο χρειάστηκαν τρία πεντάχρονα σχέδια ανάπτυξης της εθνικής μας οικονομίας. Αυτά ακριβώς τα τρία πεντάχρονα σχέδια μας βοήθησαν να δημιουργήσουμε τις υλικές αυτές δυνατότητες. Η χώρα μας ήταν πολύ καλύτερα προετοιμασμένη πριν αρχίσει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος το 1941, απ’ ότι ήταν πριν αρχίσει ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος το 1913.
Ποιες ήταν οι υλικές δυνατότητες της χώρας μας στις παραμονές του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου:
Για να σας βοηθήσω να κατατοπιστείτε εντελώς πάνω στο ζήτημα αυτό, θα σας κάνω μια σύντομη έκθεση για τη δράση του Κομμουνιστικού κόμματος στον τομέα της προετοιμασίας της χώρας για την ενεργό άμυνα.
Αν πάρουμε τις στατιστικές του 1940 στις παραμονές του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου και τις συγκρίνουμε με τις στατιστικές του 1913 στις παραμονές του πρώτου παγκόσμιου πολέμου, θάχουμε την παρακάτω εικόνα:
Στο 1913 η χώρα μας είχε παράγει: 4.220.000 τόνους χυτοσίδερο, 4.230.000 τόνους ατσάλι, 29.000.000 τόνους κάρβουνο, 9.000.000 τόνους πετρέλαιο, 21.600.000 τόνους σιτηρά για την αγορά, 740.000 τόνους αξεκόκκιστο βαμβάκι.
Αυτές ήταν οι υλικές δυνατότητες της χώρας μας και μ’ αυτές είχε μπει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.
Αυτή ήταν η οικονομική βάση της παλιάς Ρωσίας, που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη διεξαγωγή του πολέμου.
Στο 1940 η χώρα μας είχε παράγει: 15.000.000 τόνους χυτοσίδερο (δηλαδή 4-5 φορές περισσότερο από το 1913), 166.000.000 κάρβουνο (δηλαδή 5,5 φορές περισσότερο από το 1913), 31.000.000 τόνους πετρέλαιο (3,5 φορές περισσότερο από το 1913), 38.300.000 τόνους σιτηρά για την αγορά (17.000.000 τόνους περισσότερα από το 1913), 2.700.000 τόνους αξεκόκκιστο βαμβάκι (3,5 φορές περισσότερο από το 1913).
Αυτές ήταν οι υλικές δυνατότητες της χώρας μας όταν μπήκε στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Η διαφορά όπως βλέπετε, είναι κολοσσιαία.
Τέτοια πρωτοφανέρωτη αύξηση της παραγωγής δε μπορεί να θεωρηθεί σαν απλή και συνηθισμένη εξέλιξη της χώρας από την καθυστέρηση προς την πρόοδο. Αυτό ήταν ένα άλμα που μετέβαλε την πατρίδα μας από χώρα καθυστερημένη σε χώρα πρωτοπόρα, από χώρα αγροτική σε χώρα βιομηχανική.
Ο ιστορικός αυτός μετασχηματισμός πραγματοποιήθηκε μέσα σε τρία πεντάχρονα σχέδια, που άρχισαν από το 1928. Ως τότε ήμασταν απασχολημένοι να ανορθώσουμε την καταστρεμμένη βιομηχανία και να επουλώσουμε τις πληγές, που μας άνοιξε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και ο εμφύλιος πόλεμος. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι το πρώτο πεντάχρονο εκπληρώθηκε μέσα σε τέσσερα χρόνια και ότι το τρίτο πεντάχρονο σχέδιο το διέκοψε ο πόλεμος στον τέταρτο χρόνο του, βγαίνει το συμπέρασμα πως για να μετατραπεί η χώρα μας από αγροτική σε βιομηχανική χρειάστηκαν συνολικά δεκατρία περίπου χρόνια.
Πρέπει να ομολογήσουμε πως το διάστημα των δεκατριών χρόνων είναι ένα απίστευτα σύντομο χρονικό όριο για την πραγματοποίηση ενός τέτοιου κολοσσιαίου έργου.
Κι αυτό ακριβώς εξηγεί τις αλληλοσυγκρουόμενες γνώμες, που κατάκλυσαν τον ξένο τύπο ύστερα από τη δημοσίευση αυτών των αριθμών. Οι φίλοι μας αποφάνθηκαν ότι έγινε «θαύμα». Όσοι πάλι δε θέλουν το καλό μας, ονόμασαν τα πεντάχρονα σχέδια «μπολσεβίκικη προπαγάνδα» και κόλπα της «Τσέκας». Επειδή όμως στον κόσμο δε γίνονται θαύματα και η Τσέκα δεν είναι τόσο ισχυρή, ώστε να μεταβάλλει τους νόμους της κοινωνικής εξέλιξης, η κοινή γνώμη του εξωτερικού αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με τα γεγονότα.
Με τη βοήθεια ποιας πολιτικής το Κομμουνιστικό κόμμα κατόρθωσε να εξασφαλίσει στη χώρα τις υλικές αυτές δυνατότητες σε τόσο σύντομο χρονικά διάστημα;
Πρώτα απ’ όλα με τη βοήθεια της σοβιετικής πολιτικής της εκβιομηχάνισης της χώρας.
Η σοβιετική μέθοδος της εκβιομηχάνισης διαφέρει ριζικά από την κεφαλαιοκρατική μέθοδο. Στις κεφαλαιοκρατικές χώρες η εκβιομηχάνιση αρχίζει συνήθως από την ελαφριά βιομηχανία. Επειδή για την ελαφριά βιομηχανία χρειάζονται μικρότερες τοποθετήσεις κεφαλαίων και το κεφάλαιο κυκλοφορεί πιο γρήγορα και αποκομίζει πιο εύκολα κέρδη παρά στη βαριά βιομηχανία, η ελαφριά βιομηχανία είναι ο πρώτος αντικειμενικός σκοπός της εκβιομηχάνισης. Μόνο αφού περάσει πολύς καιρός και η ελαφριά βιομηχανία συσσωρεύσει κέρδη και τα συγκεντρώσει στις τράπεζες, τότε μόνο έρχεται η σειρά της βαριάς βιομηχανίας και αρχίζει η βαθμιαία διοχέτευση των συσσωρεύσεων στη βαριά βιομηχανία για να δημιουργηθούν οι όροι της ανάπτυξής της. Αυτό όμως είναι μια μακρόχρονη πορεία που απαιτεί ολόκληρες δεκαετίες και όλο αυτό το χρονικό διάστημα πρέπει κανείς να περιμένει ώσπου ν’ αναπτυχθεί η ελαφριά βιομηχανία και να φυτοζωεί χωρίς βαριά βιομηχανία. Καταλαβαίνουμε πως το Κομμουνιστικό κόμμα δε μπορούσε να ακολουθήσει αυτό το δρόμο. Το κόμμα ήξερε πως ο πόλεμος έρχεται, πως χωρίς βαριά βιομηχανία δε μπορεί να υπάρξει άμυνα της χώρας, πως πρέπει να καταπιαστούμε το γρηγορότερο με την ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας και πως η αργοπορία στον τομέα αυτό σημαίνει ήττα μας. Το κόμμα θυμόταν τα λόγια του Λένιν, πως δίχως βαριά βιομηχανία είναι αδύνατο να υπερασπιστούμε την ανεξαρτησία της χώρας, πως δίχως βαριά βιομηχανία μπορεί να καταστραφεί το σοβιετικό σύστημα. Γι’ αυτό το Κομμουνιστικό κόμμα της χώρας μας δεν ακολούθησε το «συνηθισμένο» δρόμο της εκβιομηχάνισης και άρχισε το έργο της εκβιομηχάνισης της χώρας πρώτα από την ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας. Το έργο αυτό ήταν πολύ δύσκολο, όχι όμως και ακατόρθωτο. Πολύ μας βοήθησε στο έργο μας η εθνικοποίηση της βιομηχανίας και των τραπεζών, που έδωσε τη δυνατότητα να συγκεντρωθούν και να διοχετευθούν γρήγορα τα μέσα στη βαριά βιομηχανία.
Δε χωρεί αμφιβολία πως δίχως αυτό θάταν αδύνατο να πετύχουμε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα τη μετατροπή της χώρας μας σε βιομηχανική χώρα.
Δεύτερο σημείο ήταν η βοήθεια που μας έδωσε η συλλογική συνεταιριστική οργάνωση (κολλεχτιβοποίηση) της αγροτικής οικονομίας.
Για να ξεπεράσουμε την καθυστέρησή μας στον τομέα της αγροτικής οικονομίας και να δώσουμε στη χώρα όσο το δυνατό περισσότερα σιτηρά, βαμβάκι, κλπ., ήταν ανάγκη να περάσουμε από τη μικρή αγροτική οικονομία στη μεγάλη οικονομία, γιατί μόνο η μεγάλη οικονομία έχει τις δυνατότητες να χρησιμοποιήσει τη νέα τεχνική και τις νέες αγρονομικές κατακτήσεις και να δίνει περισσότερη εμπορευματική παραγωγή. Υπάρχουν δυο ειδών μεγάλης αγροτικής οικονομίας, η κεφαλαιοκρατική και η συλλογική, η συνεταιριστική. Το Κομμουνιστικό κόμμα δε μπορούσε να ακολουθήσει το δρόμο της κεφαλαιοκρατικής οικονομίας, όχι μόνο για λόγους αρχής, μα και γιατί η οικονομία αυτή προϋποθέτει μακρόχρονη ανάπτυξη και απαιτεί προηγούμενα την εξαθλίωση των αγροτών και τη μετατροπή τους σε φτωχούς αγρότες και σε εργάτες γης. Γι’ αυτό και το Κομμουνιστικό κόμμα ακολούθησε το δρόμο της συνεταιρικής οργάνωσης της αγροτικής οικονομίας, το δρόμο της διεύρυνσης της αγροτικής οικονομίας με τη συνένωση των αγροτικών νοικοκυριών σε κολχόζ. Η μέθοδος της συλλογικής οργάνωσης αποδείχτηκε στον ανώτατο βαθμό προοδευτική γιατί δεν απαιτούσε προηγούμενη εξαθλίωση των αγροτών και ιδιαίτερα γιατί μας έδωσε τη δυνατότητα μέσα σε λίγα χρόνια να σκεπάσουμε ολόκληρη τη χώρα με μεγάλα συνεταιρικά οργανωμένα νοικοκυριά, που έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν τη νέα τεχνική, να χρησιμοποιούν όλες τις αγρονομικές κατακτήσεις και να δίνουν στη χώρα περισσότερη εμπορευματική παραγωγή.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι χωρίς την πολιτική της κολλεχτιβοποίησης δε θα ήταν δυνατό σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα να ξεπεράσουμε αιώνων καθυστέρηση στην αγροτική μας οικονομία.
Δε μπορούμε να πούμε πως η πολιτική του κόμματός μας δε συνάντησε εμπόδια στην εφαρμογή της. Όχι μόνο οι καθυστερημένοι άνθρωποι μα και πολλά μέλη του κόμματος συστηματικά ζητούσαν να τραβήξουν το κόμμα προς τα πίσω και προσπαθούσαν με κάθε τρόπο να το κάνουν να ακολουθήσει το συνηθισμένο δρόμο ανάπτυξης. Όλες οι αντικομματικές μηχανορραφίες των τροτσκιστών και των δεξιών, όλη η «δουλειά» τους για το σαμποτάρισμα των μέτρων της κυβέρνησής μας απόβλεπαν σ’ ένα σκοπό: να τορπιλίσουν την πολιτική του κόμματος και να καθυστερήσουν την υπόθεση της εκβιομηχάνισης και της συλλογικής, συνεταιρικής οργάνωσης. Το κόμμα όμως δεν υποχώρησε ούτε στις απειλές των πρώτων, ούτε στις φωνές των άλλων, μα βάδισε σταθερά αψηφώντας τα πάντα. Η υπηρεσία του κόμματος είναι ότι δεν προσαρμόσθηκε στην πολιτική των καθυστερημένων, δε φοβήθηκε να τραβήξει αντίθετα προς το ρεύμα και διατήρησε πάντα τη θέση του σαν ηγετική δύναμη. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως δίχως τέτοια σταθερότητα και εμμονή το Κομμουνιστικό κόμμα δε θα μπορούσε να υπερασπίσει την πολιτική της εκβιομηχάνισης της χώρας και της συνεταιρικής οργάνωσης της αγροτικής οικονομίας.
Το Κομμουνιστικό κόμμα μπόρεσε να χρησιμοποιήσει σωστά τις υλικές δυνατότητες που δημιουργήθηκαν για να αναπτύξει την πολεμική βιομηχανία και να ανεφοδιάζει τον Κόκκινο στρατό με όλο τον αναγκαίο εξοπλισμό;
Νομίζω πως το Κομμουνιστικό κόμμα το έκανε αυτό και το έκανε με μεγάλη επιτυχία.
Αν δεν πάρουμε υπόψη τον πρώτο χρόνο του πολέμου, οπότε η μεταφορά της βιομηχανίας στις ανατολικές περιοχές καθυστέρησε την ανάπτυξη της πολεμικής βιομηχανίας, θα δούμε πως στο διάστημα των άλλων τριών χρόνων το κόμμα κατόρθωσε να έχει επιτυχίες τέτοιες που του έδωσαν τη δυνατότητα όχι μόνο να ανεφοδιάζει το μέτωπο με επαρκή ποσότητα από πυροβόλα, πολυβόλα, τουφέκια, αεροπλάνα, τάνκς, πολεμοφόδια, μα και να συσσωρεύει αποθέματα. Ακόμα είναι γνωστό πως ο οπλισμός μας όχι μόνο δεν υστερούσε ποιοτικά από το γερμανικό μα και τον ξεπερνούσε γενικά.
Είναι γνωστό πως η βιομηχανία μας στα τρία αυτά χρόνια έδωσε κατά μέσο όρο 30.000 τάνκς, θωρακισμένα αυτοκίνητα και αυτοκίνητα πυροβόλα το χρόνο.
(Χειροκροτήματα).
Επίσης είναι γνωστό ότι η βιομηχανία αεροπλάνων έδωσε κατά μέσον όρο ως 40.000 αεροπλάνα το χρόνο.
(Θύελλα από χειροκροτήματα).
Γνωστό ακόμα είναι ότι τα εργοστάσια πυροβόλων έδωσαν 120 χιλιάδες πυροβόλα διαφόρου διαμετρήματος (θύελλα από χειροκροτήματα) και 450 χιλιάδες βαριά και ελαφρά πολυβόλα, πάνω από τρία εκατομμύρια τουφέκια (χειροκροτήματα) και περίπου δυο εκατομμύρια αυτόματα.
(χειροκροτήματα).
Είναι, τέλος, γνωστό ότι η βιομηχανία μας παραγωγής όλμων στην περίοδο 1942-1944 έδωσε το χρόνο κατά μέσο όρο 100.000 όλμους.
(Θύελλα από χειροκροτήματα).
Είναι αυτονόητο ότι τα εργοστάσιά μας έδωσαν παράλληλα ανάλογη ποσότητα από φυσίγγια, μπόμπες, νάρκες, οβίδες για το κάθε είδος όπλου.
Είναι γνωστό π.χ. ότι μόνο το 1944 κατασκευάσθηκαν πάνω από 240 εκατομμύρια οβίδες, μπόμπες και νάρκες (χειροκροτήματα) και 7 δισεκατομμύρια 100 εκατομμύρια σφαίρες.
(Θύελλα από χειροκροτήματα).
Αυτή είναι η γενική εικόνα του ανεφοδιασμού του Κόκκινου στρατού σε οπλισμό και πολεμοφόδια.
Όπως βλέπετε, η εικόνα αυτή δε μοιάζει με την εικόνα του ανεφοδιασμού του στρατού μας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, όταν το μέτωπο παρουσίαζε μόνιμη έλλειψη από πυροβόλα και οβίδες και ο στρατός πολεμούσε χωρίς τάνκς και αεροπορία, όταν για κάθε τρεις φαντάρους υπήρχε ένα τουφέκι.
Όσον αφορά τον ανεφοδιασμό του Κόκκινου στρατού με τρόφιμα και ιματισμό, είναι γνωστό σε όλους ότι το μέτωπο όχι μόνο δεν ένιωσε από την πλευρά αυτή καμιά έλλειψη, μα δημιουργήθηκαν και αποθέματα.
Αυτό είναι το έργο του Κομμουνιστικού κόμματος της χώρας μας στην προπολεμική περίοδο και στη διάρκεια του πολέμου.
Και τώρα μερικά λόγια για τα σχέδια δουλειάς του Κομμουνιστικού κόμματος στο κοντινότατο μέλλον. Όπως είναι γνωστό τα σχέδια αυτά περιέχονται στο νέο πεντάχρονο σχέδιο, που πρόκειται να εγκριθεί πολύ σύντομα. Το βασικό καθήκον του νέου πεντάχρονου σχεδίου είναι η ανοικοδόμηση των καταστρεμμένων περιοχών της χώρας, η αποκατάσταση του προπολεμικού επιπέδου της βιομηχανίας και της αγροτικής οικονομίας και έπειτα το ξεπέρασμα αυτού του επιπέδου σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό.
Χωρίς να αναφέρουμε ότι πολύ γρήγορα θα καταργηθεί το σύστημα των δελτίων (θύελλα από χειροκροτήματα), ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί για την αύξηση της παραγωγής ειδών πρώτης ανάγκης, για το ανέβασμα του επιπέδου της ζωής των εργαζομένων με τη συνεχή μείωση των τιμών όλων των εμπορευμάτων (θύελλα από παρατεταμένα χειροκροτήματα) και για το χτίσιμο σε πλατειά κλίμακα ιδρυμάτων επιστημονικών ερευνών (χειροκροτήματα), που θα μπορέσουν να δώσουν στην επιστήμη τη δυνατότητα να αναπτύξει όλες τις δυνάμεις της.
(Θύελλα από χειροκροτήματα).
Δεν αμφιβάλλω ότι εφόσον θα δώσουμε στους επιστήμονές μας την αναγκαία βοήθεια, όχι μόνο θα μπορέσουμε να φτάσουν μα και να ξεπεράσουν στο συντομότατο διάστημα τις κατακτήσεις της επιστήμης των ξένων χωρών.
(Παρατεταμένα χειροκροτήματα).
Σχετικά με τα σχέδια για το απώτερο μέλλον, το κόμμα σκοπεύει να οργανώσει μια νέα εντατική ανάπτυξη της λαϊκής οικονομίας, που θα μας δώσει τη δυνατότητα ν’ ανεβάσουμε το επίπεδο της βιομηχανίας μας στο τριπλάσιο, σε σύγκριση με το προπολεμικό. Πρέπει να φτάσει η βιομηχανία μας στο σημείο να μπορεί να παράγει κάθε χρόνο ως 50 εκατομμύρια τόνους χυτοσίδερο (παρατεταμένα χειροκροτήματα), 60 εκατομμύρια τόνους ατσάλι, 500 εκατομμύρια τόνους κάρβουνο, 60 εκατομμύρια τόνους πετρέλαιο (παρατεταμένα χειροκροτήματα). Μόνο έτσι η πατρίδα μας θα μπορεί να θεωρηθεί εξασφαλισμένη από όλα τα απρόοπτα. Γι’ αυτό θα χρειαστούν ίσως τρία νέα πεντάχρονα σχέδια, αν όχι περισσότερα. Μα το έργο αυτό μπορούμε και πρέπει να το κάνουμε.
(Θύελλα από χειροκροτήματα).
Αυτή είναι η σύντομη έκθεσή μου για τη δράση του Κομμουνιστικού κόμματος στο πρόσφατο παρελθόν και τα σχέδιά του για το μέλλον.
(Θύελλα από παρατεταμένα χειροκροτήματα).
Έργο σας είναι να κρίνετε αν σωστά δουλεύει το κόμμα και αν μπορούσε να δουλέψει καλύτερα.
(Γέλια, χειροκροτήματα).
Λένε πως τους νικητές δεν τους κρίνουν (γέλια, χειροκροτήματα), πως δεν πρέπει να τους κάνουν κριτική, ούτε να τους ελέγχουν. Αυτό δεν είναι σωστό. Τους νικητές μπορεί και πρέπει να τους κρίνουμε (γέλια, χειροκροτήματα), μπορεί και πρέπει να τους κριτικάρουμε και να τους ελέγχουμε. Αυτό ωφελεί όχι μονάχα τη δουλειά, μα και τους ίδιους τους νικητές (γέλια, χειροκροτήματα): θάχουν λιγότερη περηφάνια και περισσότερη μετριοφροσύνη (γέλια, χειροκροτήματα). Νομίζω ότι οι εκλογές είναι ένας έλεγχος που κάνουν οι εκλογείς για το Κομμουνιστικό κόμμα, σαν κόμμα κυβερνητικό. Τα αποτελέσματα των εκλογών θα αποτελέσουν την ετυμηγορία των ψηφοφόρων (γέλια, χειροκροτήματα). Το Κομμουνιστικό κόμμα μας δε θα άξιζε πολλά πράγματα αν φοβόταν την κριτική και τον έλεγχο. Το Κομμουνιστικό κόμμα είναι έτοιμο να δεχτεί την ετυμηγορία των ψηφοφόρων του.
Στον εκλογικό αγώνα το Κομμουνιστικό κόμμα δεν κατεβαίνει μόνο του. Βαδίζει στις εκλογές σε συνασπισμό με τους εξωκομματικούς. Άλλοτε οι κομμουνιστές είχαν κάποια δυσπιστία για τους εξωκομματικούς και την εξωκομματικότητα. Κι’ αυτό εξηγείται, γιατί συχνά διάφορες ομάδες αστών κρύβονταν κάτω από τη σημαία της εξωκομματικότητας, γιατί δεν τους σύμφερε να εμφανισθούν μπρος στους ψηφοφόρους χωρίς μάσκα. Αυτά συνέβαιναν στο παρελθόν. Τώρα όμως άλλαξαν οι καιροί. Ένα φράγμα χωρίζει τώρα τους εξωκομματικούς από τους αστούς και το φράγμα αυτό ονομάζεται σοβιετικό κοινωνικό σύστημα. Κι’ αυτό πάλι το φράγμα ενώνει τους εξωκομματικούς με τους κομμουνιστές σε μια κοινότητα σοβιετικών ανθρώπων. Ζώντας σε μια κοινή ομάδα πολέμησαν μαζί για να δυναμώσει η ισχύς της χώρας μας, μαζί αγωνίστηκαν και έχυσαν το αίμα τους στο μέτωπο, στο όνομα της ελευθερίας και του μεγαλείου της πατρίδας μας, μαζί σφυρηλάτησαν τη νίκη κατά των εχθρών της πατρίδας μας. Η διαφορά ανάμεσά τους είναι ότι ορισμένοι είναι στο κόμμα και άλλοι δεν είναι. Η διαφορά όμως αυτή είναι μόνο τυπική.
Τελειώνοντας επιτρέψτε μου να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου για την εμπιστοσύνη που μου δείξατε...
(Παρατεταμένα χειροκροτήματα, φωνές: «Ζήτω ο Μεγάλος στρατηλάτης όλων των νικών, ο σύντροφος Στάλιν!»)
...προτείνοντάς με για υποψήφιο στο Ανώτατο Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Μπορείτε να είστε βέβαιοι πως θα καταβάλω κάθε προσπάθεια για να δικαιώσω την εμπιστοσύνη σας.
(Όλοι σηκώνονται όρθιοι. Θύελλα από παρατεταμένα χειροκροτήματα. Απ’ όλα τα σημεία της αίθουσας ακούγονται ζητωκραυγές: «Δόξα στο Μεγάλο Στάλιν». «Ζήτω ο σύντροφος Στάλιν, ο παλλαϊκός υποψήφιος!». «Δόξα στο σύντροφο Στάλιν, το δημιουργό όλων των νικών μας!»).
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ανασύνταξη σε 4 συνέχειες στα φύλλα: 216 (15-30/11/2005), 217 (1-15/12/2005), 219 (1-15/1/2006), 220 (15-31/1/2006)
Διαβάστε επίσης:
Ο Στάλιν για τη θρησκεία
Διάγγελμα προς το λαό 9 του Μάη 1945
Ο Στάλιν για τη σοσιαλδημοκρατία
Ο Στάλιν για το ξεσκέπασμα των ρεβιζιονιστών και την μπολσεβικοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων
--------
ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ
1 σχόλιο:
Ποιος ήταν ο ανθυποψήφιός του στην ίδια εκλογική περιφέρεια???
Δημοσίευση σχολίου