Οι συζητήσεις στην κρατική δούμα για το ζήτημα του προϋπολογισμού της συνόδου, μετά την απόδοση των δικαιωμάτων στα πρόσωπα που εγκατέλειψαν το αξίωμα του κληρικού, και, τέλος, σχετικά με τις κοινότητες των παλαιόθρησκων έδωσαν ένα εξαιρετικά διδακτικό υλικό για το χαρακτηρισμό των ρωσικών πολιτικών κομμάτων σχετικά με τη στάση τους απέναντι στη θρησκεία και την εκκλησία. Ας ρίξουμε μια γενική ματιά σ' αυτό το υλικό, σταματώντας κυρίως στις συζητήσεις σχετικά με τον προϋπολογισμό της Ιεράς συνόδου (τα στενογραφημένα πρακτικά των συζητήσεων πάνω στα άλλα ζητήματα που αναφέραμε πιο πάνω δεν τα πήραμε ακόμη).
Το πρώτο συμπέρασμα που χτυπάει ιδιαίτερα στα μάτια κατά την εξέταση των συζητήσεων της Δούμας είναι ότι η μαχητική κληρικοφροσύνη στη Ρωσία όχι μονάχα υπάρχει, μα ολοφάνερα δυναμώνει και οργανώνεται όλο και περισσότερο. Στις 16 του Απρίλη ο επίσκοπος Μητροφάν δήλωσε: «τα πρώτα βήματα της δραστηριότητάς μας στη Δούμα απόβλεπαν ακριβώς στο ότι εμείς, οι τιμημένοι με την υψηλή εκλογή του λαού, πρέπει να σταθούμε εδώ στη Δούμα πάνω από κομματικές διαιρέσεις και να σχηματίσουμε μια ομάδα κληρικών που θα φώτιζε όλες τις πλευρές από την ηθική της σκοπιά... Ποια είναι η αιτία που δεν φτάσαμε σ' αυτή την ιδανική κατάσταση;... Υπαίτιοι είναι εκείνοι που μοιράζονται με σας (δηλ. με τους καντέτους και τους «αριστερούς») «αυτές τις έδρες, συγκεκριμένα, οι βουλευτές του κλήρου που ανήκουν στην αντιπολίτευση. Αυτοί πρώτοι ύψωσαν τη φωνή τους και είπαν ότι αυτό δεν είναι τίποτε παραπάνω από τη γέννηση ενός κληρικόφρονος κόμματος, και ότι αυτό δεν είναι καθόλου επιθυμητό. Φυσικά, δεν μπορεί να γίνεται λόγος για κληρικοφροσύνη του ρωσικού ορθόδοξου κλήρου, ποτέ σε μας δεν υπήρξαν τάσεις τέτοιου είδους, κι' εμείς, θέλοντας ν' αποσπαστούμε σε ξεχωριστή ομάδα, επιδιώκουμε καθαρά ηθικούς σκοπούς, ενώ τώρα, κύριοι, όταν λόγω αυτής της ασυμφωνίας που έφεραν οι αριστεροί βουλευτές στο αδελφικό περιβάλλον μας, ακολούθησε η διαίρεση και η διασπορά, τώρα εσείς» (δηλ. οι καντέτοι) «μας κατηγορείτε γι’ αυτό το πράγμα».
Ο επίσκοπος Μητροφάν στον ασύντακτο λόγο του άφησε να του ξεφύγει το μυστικό: οι αριστεροί, βλέπετε, φταίνε για το ότι αποτράβηξαν μια μερίδα των παπάδων της Δούμας από το σχηματισμό μιας ιδιαίτερης «ηθικής» (αυτή η λέξη, φυσικά, είναι πιο βολική για την εξαπάτηση του λαού απ' ότι η λέξη «κληρικόφρονης») ομάδας!
Σχεδόν ύστερα από ένα μήνα, στις 13 του Μάη, ο επίσκοπος Ευλόγιος διάβασε στη Δούμα την «απόφαση του κλήρου της Δούμας»: «ο ορθόδοξος κλήρος της Δούμας στη συντριπτική του πλειοψηφία βρίσκει»... ότι στο όνομα «της πρωτεύουσας και κυρίαρχης θέσης της ορθόδοξης εκκλησίας» δεν επιτρέπονται ούτε η ελευθερία του κηρύγματος για τους παλαιόθρησκους, ούτε η χωρίς προηγούμενη άδεια εγκαινίασης κοινοτήτων παλαιοθρήσκων, ούτε η αναγνώριση των παλαιοθρήσκων κληρικών σαν ιερέων. Η «καθαρά ηθική άποψη» των ρώσων παπάδων ξεσκεπάστηκε ολότελα σαν καθαρότατη κληρικοφροσύνη. Τη «συντριπτική πλειοψηφία» των κληρικών της Δούμας, που εξονόματός τους μιλούσε ο επίσκοπος Ευλόγιος, την αποτελούσαν, σίγουρα, οι 29 δεξιοί και μετριοπαθείς δεξιοί κληρικοί της τρίτης Δούμας, και, ίσως και οι 8 κληρικοί οχτωβριστές. Πέρασαν στην αντιπολίτευση, όπως φαίνεται, οι 4 κληρικοί της ομάδας των προοδευτικών και της ειρηνικής ανακαίνισης και ένας από την πολωνο-λιθουανική ομάδα.
Ποια είναι λοιπόν η «καθαρά ηθική άποψη της συντριπτικής πλειοψηφίας των κληρικών της Δούμας (της 3ης του Ιούνη, πρέπει να προσθέσουμε)»; Να μερικές περικοπές από τους λόγους: «Εγώ λέω μόνο ότι η πρωτοβουλία αυτών (δηλ. των εκκλησιαστικών) μεταρρυθμίσεων πρέπει να προέρχεται από μέσα από την εκκλησία, κι' όχι απ' έξω. Όχι από την πλευρά του κράτους και, φυσικά, όχι από την πλευρά της Επιτροπής προϋπολογισμού. Διότι η εκκλησία είναι θεσμός θείος και αιώνιος, οι νόμοι της είναι αμετάβλητοι, ενώ τα ιδανικά της κρατικής ζωής, όπως είναι γνωστό, υπόκεινται σε διαρκείς αλλαγές» (επίσκοπος Ευλόγιος. 14 του Απρίλη). Ο ομιλητής θυμάται ένα «ανησυχαστικό ιστορικό παραλληλισμό»: την κρατικοποίηση των εκκλησιαστικών περιουσιών τον καιρό της Αικατερίνης Β'. «Ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι η Επιτροπή προϋπολογισμού, που εξέφρασε αυτό το χρόνο την επιθυμία να τα υποτάξει (τα εκκλησιαστικά μέσα) στον κρατικό έλεγχο, δεν θα εκφράσει τον επόμενο χρόνο την επιθυμία να τα μεταφέρει στο κρατικό θησαυροφυλάκιο και ύστερα να μεταβιβάσει εντελώς τη διαχείριση τους από την εκκλησιαστική εξουσία στην πολιτική ή κρατική εξουσία;... Οι εκκλησιαστικοί κανόνες λένε ότι, αν εμπιστεύονται στον επίσκοπο τις ψυχές των χριστιανών, τότε πολύ περισσότερο πρέπει να του εμπιστεύονται τις εκκλησιαστικές περιουσίες... Τώρα μπροστά σας (μπροστά στους βουλευτές της Δούμας) στέκεται η πνευματική σας μητέρα, η αγία ορθόδοξη εκκλησία, που σας βλέπει όχι μονάχα σαν αντιπροσώπους του λαού, μα και σαν πνευματικά της τέκνα» (στο ίδιο).
Έχουμε μπροστά μας μια καθαρή κληρικοφροσύνη. Η εκκλησία βρίσκεται πιο πάνω από το κράτος, όπως το αιώνιο και θείο βρίσκεται πιο πάνω από το πρόσκαιρο, το επίγειο. Η εκκλησία δεν συγχωρεί στο κράτος την κρατικοποίηση των εκκλησιαστικών περιουσιών. Η εκκλησία απαιτεί για τον εαυτό της πρωτεύουσα και κυρίαρχη θέση. Γι’ αυτήν οι βουλευτές της Δούμας δεν είναι μονάχα - ή μάλλον δεν είναι τόσο - αντιπρόσωποι του λαού, όσο «πνευματικά τέκνα».
Αυτοί δεν είναι ρασοφόροι γραφειοκράτες, όπως εκφράστηκε ο σοσιαλδημοκράτης Σουρκόφ, μα ρασοφόροι φεουδάρχες. Η υπεράσπιση των φεουδαρχικών προνομίων της εκκλησίας, η ανοιχτή υπεράσπιση του μεσαιωνισμού, να η ουσία της πολιτικής της πλειοψηφίας των κληρικών της τρίτης Δούμας. Ο επίσκοπος Ευλόγιος δεν αποτελεί καθόλου εξαίρεση. Ο Γκεπέτσκι επίσης ωρύεται ενάντια στην «κρατικοποίηση», θεωρώντας την απαράδεχτη «προσβολή» (14 του Απρίλη). 0 παπάς Μασκέβιτς κατακεραυνώνει την οχτωβριστική εισήγηση με την κατηγορία ότι πάει «να υπονομεύσει τους κανόνες και τα ιστορικά βάθρα, πάνω στα οποία στεκόταν και πρέπει να στέκεται η εκκλησιαστική μας ζωή», «να εκτρέψει τη ζωή και τη δράση της ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας από τον δρόμο των κανόνων σ' ένα δρόμο, όπου... οι πραγματικοί πρίγκιπες της εκκλησίας - οι επίσκοποι - θα πρέπει να παραχωρήσουν όλα σχεδόν τα δικαιώματά τους, που τα κληρονόμησαν από τους αποστόλους, στους κοσμικούς πρίγκιπες»... «Αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά... μια επιβουλή κατά της ξένης ιδιοκτησίας και κατά των δικαιωμάτων της εκκλησίας και κατά της περιουσίας της». «Ο εισηγητής μας οδηγεί στην καταστροφή του καθεστώτος των κανόνων της εκκλησιαστικής ζωής, θέλει να υποτάξει την ορθόδοξη εκκλησία, με όλες τις οικονομικές της λειτουργίες, στην Κρατική Δούμα, σ' ένα σώμα που αποτελείται από τα πιο διαφορετικά στοιχεία, που ανήκουν και σε ανεκτά και σε μη ανεκτά στο κράτος μας θρησκεύματα» (14 του Απρίλη).
Οι ρώσοι ναρόντνικοι και οι φιλελεύθεροι πολύ καιρό αυτοπαρηγορούνταν ή, μάλλον, αυταπατούνταν με τη «θεωρία» ότι στη Ρωσία δεν υπάρχει έδαφος για μαχητική κληρικοφροσύνη, για πάλη των «πριγκίπων της εκκλησίας» με την κοσμική εξουσία, κλπ. Ανάμεσα στις άλλες αυταπάτες των ναρόντνικων και των φιλελεύθερων η επανάστασή μας διάλυσε και αυτή την αυταπάτη. Η κληρικοφροσύνη υπήρχε με λανθάνουσα μορφή, όσο υπήρχε ακέραια και άθικτη η απολυταρχία. Η απόλυτη εξουσία της αστυνομίας και της γραφειοκρατίας έκρυβε από τα μάτια της «κοινωνίας» και του λαού την ταξική πάλη γενικά, την πάλη των «ρασοφόρων φεουδαρχών» με τον «χυδαίο όχλο» ειδικά. Το πρώτο κιόλας ρήγμα που άνοιξε το επαναστατικό προλεταριάτο και η αγροτιά στη δουλοπαροικιακή απολυταρχία έβγαλε στο φως ό,τι γινόταν στα κρυφά. Μόλις το προλεταριάτο και τα πρωτοπόρα στοιχεία της αστικής δημοκρατίας άρχισαν να χρησιμοποιούν, αφού την κατάκτησαν στα τέλη του 1905, την πολιτική ελευθερία, την ελευθερία οργάνωσης των μαζών, αμέσως τράβηξαν για μια αυτοτελή και ανοιχτή οργάνωση και οι αντιδραστικές τάξεις. Οι τάξεις αυτές δεν οργανώνονταν και δεν εκδηλώνονταν και τόσο φανερά τον καιρό της αμέριστης απολυταρχίας όχι γιατί ήταν αδύνατες, αλλά γιατί ήταν δυνατές, όχι γιατί δεν ήταν ικανές για οργάνωση και πολιτική πάλη, αλλά γιατί τότε ακόμη δεν έβλεπαν τη σοβαρή ανάγκη για μια αυτοτελή ταξική οργάνωση. Δεν πίστευαν στη δυνατότητα ενός μαζικού κινήματος κατά της απολυταρχίας και των φεουδαρχών στη Ρωσία. Βασίζονταν ολοκληρωτικά στο ότι για να συγκρατηθεί ο όχλος φτάνει το κνούτο. Τα πρώτα όμως τραύματα που προξενήθηκαν στην απολυταρχία ανάγκασαν τα κοινωνικά στοιχεία, τα οποία υποστηρίζουν την απολυταρχία και που έχουν την ανάγκη της, να βγουν στο φως της ημέρας. Τις μάζες που στάθηκαν ικανές να δημιουργήσουν την 9 του Γενάρη, το απεργιακό κίνημα του 1905 και την επανάσταση του Οχτώβρη-Δεκέμβρη, δεν μπορεί πια να τις αντιπαλεύει κανείς μονάχα με το παλιό κνούτο. Χρειάζεται δράση στο στίβο των αυτοτελών πολιτικών οργανώσεων. Χρειάζεται το Συμβούλιο των ενωμένων ευγενών να οργανώσει τις μαύρες εκατονταρχίες και ν' αναπτύξει την πιο αχαλίνωτη δημαγωγία. Χρειάζεται οι «πρίγκιπες της εκκλησίας - οι επίσκοποι» να οργανώσουν το αντιδραστικό κλήρο σε αυτοτελή δύναμη.
Εφημερίδα ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ, φύλλο 114, 15-31 Ιούλη 2001
Διαβάστε επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου