Ι. Β. Στάλιν: Το ζήτημα του αναπόφευκτου των πολέμων ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες

Ορισμένοι σύντροφοι υποστηρίζουν ότι εξαιτίας των νέων διεθνών συνθηκών που αναπτύχθηκαν μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, έπαψαν να είναι αναπόφευκτοι οι πόλεμοι ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες. Έχουν τη γνώμη ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στο στρατόπεδο του σοσιαλισμού και το στρατόπεδο του καπιταλισμού είναι πιο ισχυρές απ' ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες, ότι οι Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής έχουν καθυποτάξει σε αρκετό βαθμό τις άλλες κεφαλαιοκρατικές χώρες, ώστε να μη τις αφήσουν να πολεμήσουν μεταξύ τους και να εξασθενίσουν η μια την άλλη, ότι οι πρωτοπόροι άνθρωποι του καπιταλιστικού κόσμου έβγαλαν αρκετά διδάγματα απ' την πείρα των δυο παγκόσμιων πολέμων, που προξένησαν σοβαρή ζημιά σ' όλο τον κεφαλαιοκρατικό κόσμο, ώστε να μη επιτρέψουν να συρθούν ξανά οι κεφαλαιοκρατικές χώρες σε πόλεμο μεταξύ τους, και ότι για όλους αυτούς τους λόγους έπαψαν να είναι αναπόφευκτοι οι πόλεμοι ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες.

Οι σύντροφοι αυτοί κάνουν λάθος. Βλέπουν τα εξωτερικά φαινόμενα, που αναβοσβήνουν στην επιφάνεια και δε βλέπουν τις δυνάμεις του βάθους, που αν και για την ώρα δρουν απαρατήρητα, ωστόσο θα καθορίζουν την πορεία των γεγονότων.

Φαινομενικά όλα σα να πάνε «περίφημα». Οι Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής έκοψαν συσσίτιο για τη Δυτική Ευρώπη, την Ιαπωνία και τις άλλες κεφαλαιοκρατικές χώρες. Η Γερμανία (Δυτική), η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ιαπωνία που έπεσαν στα νύχια των ΕΠΑ εκπληρώνουν πειθήνια τις προσταγές τους. Δε θάταν όμως σωστό να νομίζουμε ότι αυτό το «περίφημα» μπορεί να διατηρηθεί στους «αιώνες των αιώνων», ότι οι χώρες αυτές θα υπομένουν επάπειρο την κυριαρχία και το ζυγό των Ενωμένων Πολιτειών της Αμερικής, και ότι δε θα προσπαθήσουν να αποσπαστούν από την αμερικάνικη σκλαβιά και να μπουν στο δρόμο της αυτοτελούς ανάπτυξης.

Ας πάρουμε πρώτα-πρώτα την Αγγλία και τη Γαλλία. Δε χωρεί αμφιβολία ότι οι χώρες αυτές είναι ιμπεριαλιστικές. Δε χωρεί αμφιβολία ότι οι φτηνές πρώτες ύλες και οι εξασφαλισμένες αγορές κατανάλωσης έχουν γι' αυτές πρωταρχική σημασία. Μπορούμε να δεχθούμε ότι θα υπομένουν επάπειρο τη σημερινή κατάσταση όπου οι αμερικάνοι, σηκώνοντας θόρυβο για «βοήθεια» με βάση το «σχέδιο Μάρσαλ», εισχωρούν στην οικονομία της Αγγλίας και της Γαλλίας και προσπαθούν να τη μετατρέψουν σε εξάρτημα της οικονομίας των Ενωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπου το αμερικάνικο κεφάλαιο αρπάζει τις πρώτες ύλες και τις αγορές κατανάλωσης στις αγγλογαλλικές αποικίες και όπου οι αμερικάνοι ετοιμάζουν μ' αυτό τον τρόπο την καταστροφή των υψηλών κερδών των αγγλογάλλων κεφαλαιοκρατών; Δε θάταν πιο σωστό να πούμε ότι η κεφαλαιοκρατική Αγγλία και πίσω απ' αυτήν η κεφαλαιοκρατική Γαλλία θα αναγκαστούν στο τέλος να αποσπαστούν από το αγκάλιασμα των ΕΠΑ και να έρθουν σε σύγκρουση μαζί τους για να εξασφαλίσουν μια αυτοτελή θέση και φυσικά και υψηλά κέρδη;

Ας περάσουμε τώρα στις κυριότερες νικημένες χώρες, στη Γερμανία (Δυτική) και την Ιαπωνία. Οι χώρες αυτές φυτοζωούν σήμερα κάτω από τη μπότα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Η βιομηχανία τους και η αγροτική τους οικονομία, το εμπόριο τους, η εξωτερική και η εσωτερική πολιτική τους, όλη η ζωή τους είναι αλυσοδεμένη απ' το αμερικάνικο «καθεστώς» κατοχής. Κι όμως χτες ακόμα οι χώρες αυτές ήταν μεγάλες ιμπεριαλιστικές Δυνάμεις, που κλόνιζαν τα θεμέλια της κυριαρχίας της Αγγλίας, των ΕΠΑ και της Γαλλίας στην Ευρώπη και την Ασία. Να πιστεύει κανείς ότι οι χώρες αυτές δε θα προσπαθήσουν να ξανασηκωθούν στα πόδια τους, να συντρίψουν το «καθεστώς» των Ενωμένων Πολιτειών και ν' αποσπαστούν για να μπουν στο δρόμο της αυτοτελούς ανάπτυξης - σημαίνει να πιστεύει σε θαύματα.

Λένε ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό είναι πιο ισχυρές απ' ότι οι αντιθέσεις ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες. Θεωρητικά βέβαια, αυτό είναι σωστό. Αυτό είναι σωστό όχι μόνο τώρα, σήμερα - ήταν σωστό και πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Κι αυτό το καταλάβαιναν λίγο-πολύ οι ηγέτες των κεφαλαιοκρατικών χωρών. Κι ωστόσο ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος δεν άρχισε από τον πόλεμο ενάντια στην ΕΣΣΔ, αλλά από τον πόλεμο ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες. Γιατί; Γιατί πρώτα-πρώτα ο πόλεμος ενάντια στην ΕΣΣΔ, επειδή είναι σοσιαλιστική χώρα, είναι πιο επικίνδυνος για τον καπιταλισμό από έναν πόλεμο ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες, γιατί αν ένας πόλεμος ανάμεσα σε κεφαλαιοκρατικές χώρες βάζει ζήτημα μόνο επικράτησης ορισμένων κεφαλαιοκρατικών χωρών πάνω σε άλλες κεφαλαιοκρατικές χώρες, ο πόλεμος ενάντια στην ΕΣΣΔ θα βάλει αναγκαστικά ζήτημα ύπαρξης του ίδιου του καπιταλισμού. Δεύτερο, γιατί οι κεφαλαιοκράτες αν και για λόγους «προπαγάνδας» θορυβούν για επιθετικότητα της Σοβιετικής Ένωσης, όμως οι ίδιοι δεν πιστεύουν σε επιθετικότητά της, γιατί λογαριάζουν καλά τη φιλειρηνική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης και ξέρουν ότι από μόνη της η Σοβιετική Ένωση δεν πρόκειται να επιτεθεί ενάντια στις καπιταλιστικές χώρες.

Ύστερα από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο είχαν επίσης τη γνώμη ότι η Γερμανία είχε πεταχτεί οριστικά απ' τη μέση, όπως και ορισμένοι σύντροφοι πιστεύουν σήμερα ότι η Ιαπωνία και η Γερμανία έχουν πεταχτεί οριστικά από τη μέση. Και τότε έλεγαν και θορυβούσαν στον τύπο ότι οι Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής έκοψαν συσσίτιο για την Ευρώπη, ότι η Γερμανία δε μπορεί πια να σταθεί στα πόδια της, ότι από δω και μπρος δεν πρόκειται να γίνουν πόλεμοι ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες. Αλλά παρ' όλα αυτά η Γερμανία σηκώθηκε και στάθηκε στα πόδια της σα μεγάλη δύναμη μέσα σε μια 15ριά-20 χρόνια υστερ' από την ήττα της, αποσπάστηκε από την υποδούλωση και πήρε το δρόμο της αυτοτελούς ανάπτυξης. Εδώ είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η ίδια η Αγγλία και οι Ενωμένες Πολιτείες της Αμερικής, και όχι κανένας άλλος, βοήθησαν τη Γερμανία να σηκωθεί οικονομικά και να ανεβάσει το στρατιωτικο-οικονομικό δυναμικό της. Βέβαια, οι ΕΠΑ και η Αγγλία, βοηθώντας τη Γερμανία να σηκωθεί απέβλεπαν να στρέψουν την ξαναστημένη στα πόδια της Γερμανία ενάντια στη Σοβιετική Ένωση, να τη χρησιμοποιήσουν ενάντια στη χώρα του σοσιαλισμού. Ωστόσο η Γερμανία έστρεψε τις δυνάμεις της πρώτα ενάντια στον αγγλο-γαλλο-αμερικάνικο συνασπισμό. Κι' όταν η χιτλερική Γερμανία κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στη Σοβιετική Ένωση, ο αγγλο-γαλλο-αμερικάνικος συνασπισμός όχι μόνο δεν ενώθηκε με τη χιτλερική Γερμανία, μα αντίθετα υποχρεώθηκε να συνασπισθεί με την ΕΣΣΔ ενάντια στη χιτλερική Γερμανία.

Συνεπώς, ο αγώνας των κεφαλαιοκρατικών χωρών για τις αγορές και η επιθυμία τους να πνίξουν τους ανταγωνιστές τους αποδείχτηκαν στην πράξη πιο ισχυροί από τις αντιθέσεις ανάμεσα στο στρατόπεδο του καπιταλισμού και το στρατόπεδο του σοσιαλισμού.

Γεννιέται το ερώτημα, τι εγγύηση υπάρχει ότι η Γερμανία και η Ιαπωνία δε θα σταθούν ξανά στα πόδια τους, ότι δε θα προσπαθήσουν να αποσπαστούν από την αμερικάνικη σκλαβιά και να ζήσουν την αυτοτελή ζωή τους; Νομίζω πως δεν υπάρχουν τέτοιες εγγυήσεις.

Απ' αυτό όμως βγαίνει ότι παραμένει σε ισχύ το αναπόφευχτο των πολέμων ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες.

Λένε ότι η θέση του Λένιν σύμφωνα με την οποία ο ιμπεριαλισμός γεννά αναπόφευκτα τον πόλεμο πρέπει να θεωρηθεί ότι έχει παλιώσει, επειδή σήμερα ανδρώθηκαν ισχυρές λαϊκές δυνάμεις, που αγωνίζονται για την υπεράσπιση της ειρήνης, ενάντια σ' ένα καινούργιο παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό δεν είναι σωστό.

Το σύγχρονο κίνημα της ειρήνης έχει σκοπό να σηκώσει τις λαϊκές μάζες στον αγώνα για τη διατήρηση της ειρήνης, για την αποτροπή ενός καινούργιου παγκόσμιου πολέμου. Συνεπώς δεν επιδιώκει σαν σκοπό την ανατροπή του καπιταλισμού και την εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού - περιορίζεται απλώς στους δημοκρατικούς σκοπούς της πάλης για τη διατήρηση της ειρήνης. Απ' αυτή την άποψη το σύγχρονο κίνημα για τη διατήρηση της ειρήνης διαφέρει από το κίνημα της περιόδου του πρώτου παγκόσμιου πολέμου για τη μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο πόλεμο, γιατί το κίνημα τραβούσε πιο μακριά και επιδίωκε σοσιαλιστικούς σκοπούς.

Είναι δυνατό με μια ορισμένη συρροή περιστατικών ο αγώνας για την ειρήνη να εξελιχθεί εδώ και κει σε αγώνα για το σοσιαλισμό, αυτό όμως δε θάναι πια το σύγχρονο κίνημα της ειρήνης, αλλά ένα κίνημα για την ανατροπή του καπιταλισμού.

Το πιο πιθανό είναι ότι το σύγχρονο κίνημα ειρήνης, σαν κίνημα για τη διατήρηση της ειρήνης θα οδηγήσει σε περίπτωση επιτυχίας στην αποτροπή ενός δοσμένου πολέμου, στην προσωρινή αναβολή του, στην προσωρινή διατήρηση μιας δοσμένης ειρήνης, στην παραίτηση μιας φιλοπόλεμης κυβέρνησης και την αντικατάστασή της από μια άλλη κυβέρνηση, έτοιμη να διατηρήσει προσωρινά την ειρήνη. Αυτό είναι βέβαια, καλό. Πολύ καλό μάλιστα. Ωστόσο όμως δεν είναι αρκετό για να εξαλείψει το αναπόφευχτο των πολέμων γενικά ανάμεσα στις κεφαλαιοκρατικές χώρες. Δεν είναι αρκετό γιατί παρ' όλες αυτές τις επιτυχίες του κινήματος για την υπεράσπιση της ειρήνης, ο ιμπεριαλισμός ωστόσο διατηρείται, παραμένει σε ισχύ, συνεπώς παραμένει σε ισχύ και το αναπόφευχτο των πολέμων.

Για να εξαλειφθεί το αναπόφευχτο των πολέμων πρέπει να εκμηδενιστεί ο ιμπεριαλισμός.

1952

Σημείωση:

Η αναδημοσίευση του παραπάνω αποσπάσματος απ' το κλασικό έργο του Ι.Β. Στάλιν «Οικονομικά προβλήματα του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ» με τίτλο «Το ζήτημα του αναπόφευκτου των πολέμων ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες», πέρα απ' τη μεγάλη γενικά θεωρητική σπουδαιότητά του, είναι ακόμα και σήμερα εξαιρετικά επίκαιρο επειδή:

Πρώτο, σ' αυτό - σ' αντίθεση με τους χρουστσοφικούς ρεβιζιονιστές (συμπεριλαμβανομένων εδώ των ηγεσιών των «Κ»ΚΕ - Συνασπισμού) που θεωρούν το φαινόμενο του πολέμου και την εξάλειψή του α) ως προϊόν «συσχετισμού των ταξικών, των πολιτικών δυνάμεων» (20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), σελ. 37), δηλ. το ανάγουν στη σφαίρα της πολιτικής (= ιδεαλισμός επειδή δεν αναζητούν τη ρίζα του στη σφαίρα των παραγωγικών σχέσεων), και β) θεωρούν τη μαρξιστική-λενινιστική θέση σύμφωνα με την οποία όσο υπάρχει ιμπεριαλισμός οι πόλεμοι είναι αναπόφευκτοι «ξεπερασμένη»(!) (20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1956), σελ. 37-39) - προσεγγίζεται το φαινόμενο του πολέμου ως προϊόν του καπιταλιστικού-ιμπεριαλιστικού συστήματος, δηλ. συνδέεται με τις βάσεις της ατομικής καπιταλιστικής ιδιοχτησίας: «είναι το άμεσο και το αναπόφευχτο αποτέλεσμα της ανάπτυξης αυτών των βάσεων» (Λένιν), καταδεικνύοντας έτσι και το αναπόφευχτό του όσο θα διατηρείται το εκμεταλλευτικό αυτό σύστημα και επομένως «για να εξαλειφθεί το αναπόφευχτο των πολέμων πρέπει να εκμηδενιστεί ο ιμπεριαλισμός» (Στάλιν) - μαρξιστική άποψη που έρχεται ευθέως σε αντίθεση με τις αστικορεβιζιονιστικές αντιλήψεις, βρίσκεται σε πλήρη ρήξη μαζί τους και αναιρεί συνάμα εκείνη των προδοτών χρουστσοφικών ρεβιζιονιστών των «Κ»ΚΕ - Συνασπισμού. Εξάλειψη των πολέμων σημαίνει εξάλειψη του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού.

Δεύτερο, σ' αυτό τα ζητήματα του πολέμου, της ανάπτυξης των ιμπεριαλιστικών χωρών και των μεταξύ τους αντιθέσεων αναλύονται στη βάση της δράσης του νόμου της ανισομερούς οικονομικής και πολιτικής ανάπτυξης του καπιταλισμού στην ιμπεριαλιστική περίοδο - «απόλυτου νόμου του καπιταλισμού» (Λένιν) - χωρίς την αποδοχή του οποίου δεν είναι δυνατή η κατανόηση μα ούτε και η ανάλυση των σημερινών διεθνών εξελίξεων και των σχέσεων μεταξύ των ισχυρών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων ΗΠΑ-ΕΕ-Ρωσίας-Ιαπωνίας, σχέσεις που χαρακτηρίζονται από σφοδρό μεταξύ τους ανταγωνισμό-όξυνση των αντιθέσεων και όχι από «άμβλυνση» ή ανυπαρξία αντιθέσεων δηλ. «συγκρότηση ενός διεθνούς ιμπεριαλιστικού συνασπισμού με επικεφαλής τις ΗΠΑ» («Ρ» 25.9.2001) ή αλλιώς έναν διεθνή «ευρύ συνασπισμό κατά της τρομοκρατίας» («Ρ» 21.9.2001), ισχυρισμός που αποτελεί προκλητικό οπορτουνισμό και της πιο χυδαίας μορφής επανέκδοση-προπαγάνδιση της αστικής περί «υπεριμπεριαλισμού» αντίληψης του Καρλ Καούτσκι εκ μέρους των σοσιαλδημοκρατικών ηγεσιών των «Κ»ΚΕ-Συνασπισμού.

Τρίτο, διαπιστώνεται και υπογραμμίζεται σ' αυτό η αναπόφευχτη μελλοντική αλλαγή του συσχετισμού των δυνάμεων μεταξύ των ιμπεριαλιστικών χωρών και η παραπέρα επίσης αναπόφευχτη όξυνση των μεταξύ τους αντιθέσεων που απορρέει απ' τον ανταγωνισμό για το ξαναμοίρασμα των σφαιρών επιρροής, όξυνση που επιβεβαιώνεται και απ' τις σημερινές διεθνείς εξελίξεις, σ' αντίθεση με τους χρουστσοφικούς ρεβιζιονιστές ηγέτες των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων «Κ»ΚΕ-Συνασπισμού που αρνούνται την όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, δηλ. προπαγανδίζουν «τη συγκρότηση ενός διεθνούς ιμπεριαλιστικού συνασπισμού με επικεφαλής τις ΗΠΑ» («Ρ»25.9.2001, σελ. 7-8), άποψη που προϋποθέτει: α) την άμβλυνση των αντιθέσεων, και β) την εξάλειψή τους!!!

Τέταρτο, προβλέπεται επιστημονικά σ' αυτό, ακόμα απ' τις αρχές της δεκαετίας του '50, η απόσπαση «απ' την αμερικάνικη σκλαβιά» των νικημένων στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο Γερμανίας-Ιαπωνίας και η ανάδειξή τους σε ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, πρόβλεψη που επιβεβαιώθηκε πανηγυρικά στις μετέπειτα δεκαετίες, φθάνοντας σήμερα αυτές στο σημείο να αμφισβητούν ολοένα και εντονότερα την ηγεμονία των ΗΠΑ σ' όλα τα επίπεδα, με τελευταία περίπτωση το στρατιωτικό επίπεδο (πρόσφατη αποστολή γερμανικών και ιαπωνικών στρατευμάτων στο εξωτερικό).

Εφημερίδα ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ, αρ. φυλ. 122, 15-30 Νοέμβρη 2001