Η βίαιη πραξικοπηματική ανατροπή της Διχτατορίας του Προλεταριάτου απ’ την προδοτική κλίκα των Χρουστσοφ-Μικογιάν-Μπρέζνιεφ-Σουσλοφ, κλπ. αρχές της δεκαετίας του ΄50, το 1953 μετά το θάνατο-δολοφονία του ΙΩΣΗΦ ΣΤΑΛΙΝ (5 Μάρτη), εγκαινίασε μια εντελώς νέα περίοδο στην ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης: την περίοδο της έναρξης του πισωδρομικού προτσές της ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ του σοσιαλισμού-κομμουνισμού και της σταδιακής ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗΣ του καπιταλισμού που ολοκληρώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ΄60 – τότε εφαρμόστηκε η πιο ολοκληρωμένη καπιταλιστική οικονομική μεταρρύθμιση (Ολομέλεια Σεπτέμβρη 1965) – με την πλήρη εξάλειψη του σοσιαλισμού σ’ αυτή τη χώρα (το πισωδρομικό προτσές της σταδιακής παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση έχει ήδη αναλυθεί-τεκμηριωθεί σε σειρά άρθρα στην «ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ»).
Την μετά το 1953 περίοδο της σταδιακής εφαρμογής των καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων στην τότε ακόμα σοσιαλιστική οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης υπό την άμεση καθοδήγηση του χρουστσο-μπρεζνιεφικού αστικού σοσιαλδημοκρατικού πλέον ΚΚΣΕ αναπτύχθηκαν στο διεθνή χώρο δυο αντιδραστικές αντικομμουνιστικές αστικές θεωρίες που επιχείρησαν να ΣΥΓΚΑΛΥΨΟΥΝ το πισωδρομικό αυτό προτσές δηλ. της σταδιακής αλλά και στην πορεία ολόπλευρης και πλήρους καπιταλιστικής παλινόρθωσης στη Σοβιετική Ένωση: η μια των παραδοσιακών αστών αντικομμουνιστών υπερασπιστών του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού: η θεωρία της «σύγκλισης» των δυό αντίθετων οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων γενικά, αλλά και επιπλέον ειδικότερα εκείνων της μετά το 1953 ιστορικής περιόδου δηλ. της σύγκλισης του «σοσιαλισμού» της Σοβιετικής Ένωσης με τον καπιταλισμό των δυτικών χωρών και η άλλη των αντικομμουνιστών χρουστσο-μπρεζνιεφικών ρεβιζιονιστών σοσιαλδημοκρατών εκπροσώπων-υπερασπιστών της νέας μπουρζουαζίας της Σοβιετικής Ένωσης (αρχικά υπό διαμόρφωση και μετέπειτα πλήρως διαμορφωμένης μπουρζουαζίας): η θεωρία του λεγόμενου «αναπτυγμένου σοσιαλισμού».
Και οι δυο αυτές θεωρίες ΣΥΓΚΑΛΥΨΑΝ για δεκαετίες το φαινόμενο της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση, επειδή παρουσίασαν-παρουσιάζουν την τότε (1953-1990) αντικειμενική ιστορική οικονομικο-κοινωνική πραγματικότητα στη Σοβιετική Ένωση και τις άλλες ρεβιζιονιστικέ χώρες, πρωτίστως στον τομέα της πολιτικής κρατικής ΕΞΟΥΣΙΑΣ αλλά και της ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ως «Σοσιαλισμό»(!): προβάλλοντας την αντιδραστική αστική-φασιστική εξουσία (απαγόρευση των έργων του ΣΤΑΛΙΝ, κλπ.) της χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφικής περιόδου 1953-1990 ως «εξουσία της εργατικής τάξης»(!) και ως κυρίαρχη ιδεολογία το «μαρξισμό-λενινισμό», παρόλο που είχε ήδη αντικατασταθεί απ’ το αστικό ρεύμα του χρουστσοφικού ρεβιζιονισμού (=παραλλαγή της αστικής ιδεολογίας) και σειρά άλλα παραδοσιακά αστικά ρεύματα, μεταξύ των οποίων και υπεραντιδραστικών (Νιτσεϊσμός-γερμανικός Ρομαντισμός, κλπ.). Αλλά και στον τομέα της ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ εμφάνιζαν τις όποιες «αλλαγές» στη Σοβιετική οικονομία ως «σύγκλιση»-«προσέγγιση» δυο «διαφορετικών» τάχα οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων, θέσεις-απόψεις απ’ τις οποίες απορρέει ευθέως και με σαφή τρόπο η ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ του πισωδρομικού προτσές της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση – φαινόμενο που είχε διαπιστωθεί και καταγγελθεί ευθύς εξαρχής ΜΟΝΟ απ’ τους επαναστάτες μαρξιστές που στη συνέχεια το ανέλυσαν, αν όχι ολοκληρωμένα, τουλάχιστον στις βασικές του πλευρές*, παρά τις εμφανείς ελλείψεις.
Επιπλέον, τόσο η θεωρία της «σύγκλισης» της δυτικής αστικής αντίδρασης, που είχε βρει οπαδούς ακόμα και στις τότε ρεβιζιονιστικές χώρες του παλινορθωμένου καπιταλισμού, όπως ομολογούν σειρά ρεβιζιονιστές θεωρητικοί**, όσο και η θεωρία του «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» των χρουστσοφικών ήταν-είναι αντικομμουνιστικές αντιδραστικές αστικές θεωρίες, επειδή, κατά τη διάρκεια της κυρίαρχης ύπαρξής τους (1955-1990) στρέφονταν, εμμέσως πλην σαφώς, κατά της κομμουνιστικής προοπτικής του Προλεταριάτου, θόλωναν και συσκότιζαν την κομμουνιστική προοπτική, προβάλλοντας ως «κομμουνιστική» προοπτική τον παλινορθωμένο καπιταλισμό της Σοβιετικής Ένωσης, μα συνάμα βρίσκονταν και σε πλήρη ΡΗΞΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗ με την αντικειμενική νομοτελειακή ιστορική κίνηση της κοινωνίας προς το σοσιαλισμό-κομμουνισμό.
Και οι δυο αυτές αντιδραστικές αντικομμουνιστικές θεωρίες που κυριάρχησαν για δεκαετίες στις ιδεολογικές ενδοαστικές-ενδοιμπεριαλιστικές «ψευτο»-αντιπαραθέσεις και διαμάχες μεταξύ του δυτικού καπιταλιστικού στρατοπέδου με επικεφαλής τις ιμπεριαλιστικές ΗΠΑ και του ανατολικού στρατοπέδου του παλινορθωμένου καπιταλισμού της χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφικής περιόδου με επικεφαλής την καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική πλέον Σοβιετική Ένωση (1953-1990), αφού αποπροσανατόλισαν για πολλές δεκαετίες το διεθνές εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα εμφανιζόμενες – ΚΑΙ απ’ τις δυο πλευρές – ως διαμάχη μεταξύ «καπιταλισμού»-«σοσιαλισμού», θάφτηκαν μέσα στα ερείπια της κατάρρευσης του ρεβιζιονιστικού καπιταλιστικού στρατοπέδου και της οριστικής διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης***.
Ο ταξικός χαρακτήρας και το ταξικό περιεχόμενο και των δυο θεωριών συνίσταται στην υπεράσπιση του καπιταλισμού: η μεν θεωρία της «σύγκλισης» κύρια στην υπεράσπιση του παραδοσιακού καπιταλισμού των Δυτικών χωρών, η δε θεωρία του «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» κύρια στην υπεράσπιση του παλινορθωμένου καπιταλισμού της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων ανατολικών χωρών.
Α. Η αντιδραστική αντικομμουνιστική αστική θεωρία της «σύγκλισης» καπιταλισμού-σοσιαλισμού
Απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ΄50 στο χώρο των αστών υπερασπιστών του καπιταλισμού άρχισαν να εμφανίζονται απόψεις για μια «νέα φάση», ένα «νέο στάδιο» στην ανάπτυξη της τότε κοινωνίας που συγκρότησαν στη συνέχεια τις θεωρίες της λεγόμενης «βιομηχανικής κοινωνίας» - θεωρία της «σύγκλισης» των δυο οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων (καπιταλισμού-σοσιαλισμού) με κυριότερους εκπροσώπους αρχικά τους Raymond Aron (γάλλος), Jan Tinbergen (ολλανδός) και αργότερα John Kenneth Galbraith (αμερικανός) με το έργο του: «New industrial State» (Boston 1967), κλπ.
Καταρχήν ας σημειωθεί ότι ο όρος «σύγκλιση», πέραν του ότι είναι παραπλανητικός, έχει μεταφερθεί απ’ τις φυσικές επιστήμες (γεωμετρία, βιολογία, ιατρική, κλπ.) στον τομέα των κοινωνικών επιστημών για να χαρακτηρίσει ένα είδος «σύνθεσης» μεταξύ καπιταλισμού-σοσιαλισμού και ενός δήθεν «αναπόφευκτου προτσές» σύγκλισης-συγχώνευσης των δυο οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων γενικά. Ακόμα ας σημειωθεί, πως η θεωρία της «σύγκλισης» δεν ταυτίζεται πλήρως με τη θεωρία της «βιομηχανικής κοινωνίας», που κι’ αυτή έχει ως βασική θέση την ΑΡΝΗΣΗ της νομοτελειακής αντικατάστασης του καπιταλισμού απ’ το σοσιαλισμό-κομμουνισμό, αλλά στηρίζεται και απορρέει από αυτή.
Ο Raymond Aron «πρωτο»διατύπωσε αυτές τις απόψεις στην εργασία του: «die Entwicklung der Industriegesellschaft und der sozialen Stratification» (1957), αν και είχαν ήδη προηγηθεί το έργο του «Opium des Intellektuels» (Paris 1955), στο οποίο διακήρυσσε ότι «στη Δύση η διαμάχη καπιταλισμού και σοσιαλισμού χάνει την πραγματική ένταση» αλλά και οι παραδόσεις του στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (1955-56) που αποτέλεσαν και την πρώτη προσπάθεια διατύπωσης των βασικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της λεγόμενης «βιομηχανικής κοινωνίας», παραδόσεις που κυκλοφόρησαν ολοκληρωμένα αργότερα στο έργο του: «Dixhuit lecons sur la societe industrielle» (Paris 1962), στις οποίες ο «σοσιαλισμός» και ο «καπιταλισμός» προβάλλονται «σαν δυό παραλλαγές ενός και του αυτού γένους της βιομηχανικής κοινωνίας … οι σοβιετικές κοινωνίες και οι καπιταλιστικές κοινωνίες δεν είναι παρά δυό είδη του ίδιου γένους, ή δυό παραλλαγές του ίδιου κοινωνικού τύπου, της προοδευτικής βιομηχανικής κοινωνίας» (ελληνικά 1972: σελ.46-47), δίνοντας συνάμα και τον κύριο σκοπό αυτής της «θεωρητικής» αντιδραστικής αστικής αντικομμουνιστικής προσέγγισης δηλ. «να αποφύγει κανείς εκ των προτέρων την αντίθεση σοσιαλισμός-καπιταλισμός» (!!!)
Απ’ τους σημαντικότερους εκπροσώπους της θεωρίας της «σύγκλισης» στον οικονομικό και κοινωνιολογικό τομέα υπήρξαν οι Jan Tinbergen (οικονομολόγος), Pitirin A. Sorokin (αμερικανός κοινωνιολόγος ρωσικής καταγωγής) και Walter Buckingham (αμερικανός οικονομολόγος).
Όμως επειδή, αν όχι όλες, σίγουρα οι περισσότερες μετέπειτα παραλλαγές της θεωρίας της «σύγκλισης» έχουν ενσωματώσει τις αντεπιστημονικές απόψεις του γνωστού αντικομμουνιστικού έργου του Walt Whitman Rostow: «Τhe Stages of Economic Growth – A Non communist Manifesto» (1960, γερμανικά 1961), μ’ απαρχή τις παραδόσεις στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (1958), υπεραντιδραστικού συμβούλου των πιο επιθετικών μιλιταριστικών κύκλων του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού την περίοδο των John F.Kennedy-Lyndon Johnson, επιβάλλεται μια εντελώς σύντομη αναφορά σ’ αυτό (σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μεταφράστηκε τότε σε 17 γλώσσες και ο ίδιος προβλήθηκε ως θεωρητικός «σωτήρας» του καπιταλισμού).
Τα διαβόητα «5 στάδια ανάπτυξης» (= “traditionelle Gesellschaft”, “Anlaufperiode”, “Aufstiegperiode”, “Reifestadium”, “Zeitalter des Massenkonsums”, γερμανικά σελ.18-27) του Rostow – που μεταξύ τους διαχωρίζονταν με βάση-«κριτήριο» (!) το διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης της παραγωγής και κατανάλωσης (!) – συνιστούν μια ψευτοεπιστημονική κατασκευή, επειδή κατά πρώτο, αυτά δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την πραγματική ιστορική πορεία εξέλιξης της κοινωνίας ως τα σήμερα, και κατά δεύτερο, απ’ αυτή την εντελώς αυθαίρετη κατασκευή απουσιάζουν πλήρως οι «Παραγωγικές Δυνάμεις–Παραγωγικές Σχέσεις» και η μεταξύ τους διαλεκτική σχέση, οι «Σχέσεις Ιδιοκτησίας» και οι αντίστοιχες «Ταξικές Σχέσεις», ταξικά συμφέροντα, ταξικές αντιθέσεις, κλπ., που θα του επέτρεπαν μια επιστημονική προσέγγιση της νομοτελειακής ιστορικής πορείας της κοινωνίας ως διαδοχικών οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών. Παραλείπεται βέβαια και η «Πάλη των Τάξεων», επειδή, όπως είναι γνωστό, αυτή αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ιστορικής εξέλιξης και όλων των επαναστατικών αλλαγών της κοινωνίας.
Η παράλειψη όλων αυτών καθόλου δεν σημαίνει πως δεν γίνεται προσπάθεια από το Rostow να προσδώσει επιστημονικοφανή μορφή στην ψευτοεπιστημονική του κατασκευή με τη δημιουργία παραπλανητικής εντύπωσης δήθεν «αποδοχής» της μαρξιστικής έννοιας «Παραγωγικές Δυνάμεις», όμως η θεωρία των «5 σταδίων» έχει ως βάση μόνο την «τεχνική» και έτσι βρίσκεται σε αντίθεση με το Μαρξ που σημειώνει σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα: «οι κοινωνικές σχέσεις είναι στενά συνδεδεμένες με τις Παραγωγικές Δυνάμεις. Αποχτώντας νέες Παραγωγικές Δυνάμεις οι άνθρωποι αλλάζουν τον Τρόπο Παραγωγής τους και με την αλλαγή του Τρόπου Παραγωγής, τον τρόπο να κερδίζουν τη ζωή τους, αλλάζουν όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Ο χερόμυλος δίνει μια κοινωνία με φεουδαρχικό ηγεμόνα, ο ατμόμυλος μια κοινωνία με βιομήχανο καπιταλιστή… Οι Παραγωγικές Σχέσεις κάθε κοινωνίας αποτελούν ένα σύνολο» (MARX/ENGELS: Bd. 4, σελ.130).
Σχετικά με το τελευταίο «στάδιο» δηλ. εκείνο της «εποχής της μαζικής κατανάλωσης» (αντί του ιμπεριαλισμού) σ’ αυτό διαστρέφεται ολοκληρωτικά στο εντελώς αντίθετό του ο βασικός ΣΚΟΠΟΣ της παραγωγής στοn καπιταλισμό: από παραγωγή για το ΚΕΡΔΟΣ (προπαντός μεγιστοποίησή του) σε παραγωγή για την ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ δηλ. για την «ικανοποίηση» τάχα των αναγκών «όλων» των τάξεων της αστικής κοινωνίας – μεγιστοποίηση Κέρδους που δεν σχετίζεται βέβαια ούτε με τη «φύση»-«ουσία» του ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΥ αφηρημένου «ανθρώπου» μα ούτε καν με την «ψυχολογία» της μπουρζουαζίας ως κοινωνικής τάξης γενικά (αντιμαρξιστικές προσεγγίσεις) αλλά αντίθετα συνδέεται-απορρέει από την ύπαρξη και λειτουργία των αντικειμενικών οικονομικών νόμων του καπιταλισμού, ειδικότερα του νόμου της ΥΠΕΡΑΞΙΑΣ και του νόμου της καπιταλιστικής συσσώρευσης.
Σ’ αυτό το προγραμματικού χαρακτήρα πόνημά του ο Rostow χαρακτηρίζει το Μαρξ «έναν ρομαντικό του 19ο αιώνα» (σελ. 186) και «αξιολογώντας» τη συνεισφορά του ισχυρίζεται πως τάχα «τίποτε το πραγματικά σημαντικό στο Μαρξ δεν ξεπερνά το έτος 1848» (σελ.187), ενώ ο «κομμουνισμός» χαρακτηρίζεται ως «μια ασθένεια της μετάβασης» (σελ.193). Σ’ αυτή τη διατύπωση εμφανίζεται εν σπέρματι η πρώτη προσπάθεια του Rostow «βιολογικοποίησης» της κοινωνικής ζωής, των κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικών φαινομένων και των κοινωνικών επιστημών που προώθησε αργότερα στο έργο του: «Politics and the Stages of Growth», Cambridge 1971, σελ. 410). Σ’ αυτό γίνεται μια αποτυχημένη προσπάθεια αναζωογόνησης των γνωστών απόψεων «βιολογικοποίησης» της κοινωνικής ζωής δηλ. αναζητείται μια «βιολογική επιστήμη της πολιτικής», προβάλλεται μια «συνένωση» της «πολιτικής επιστήμης με την ψυχιατρική», και διακηρύσσεται ότι «η πολιτική επιστήμη στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να είναι μόνο μια παραλλαγή της βιολογικής επιστήμης και τέχνης».
Πέραν της υποκειμενικο-ιδεαλιστικής προσέγγισης, είναι τέτοιο και τόσο το μέγεθος της «επιστημονικής» αξίας-«κατάκτησης» του βιβλίου του Rostow όπου αυτός «πετυχαίνει» το ακατόρθωτο: συμπεριλαμβάνει στην έννοια «traditionelle Gesellschaft» τρεις (3) Τρόπους Παραγωγής: πρωτόγονο κοινοτικό, δουλοχτητικό και φεουδαρχικό, ενώ άλλοι δυο, ο «καπιταλισμός» και ο «σοσιαλισμός-κομμουνισμός», παρουσιάζονται ως παραλλαγές της «ενιαίας βιομηχανικής κοινωνίας» - εντελώς αβάσιμοι και ατεκμηρίωτοι ισχυρισμοί σε θεωρητικό επίπεδο αλλά ακόμα χειρότερα: δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με την πραγματική ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο του W.Rostow με το χαρακτηριστικό υπότιτλο «A Non communist Manifesto» χρησιμοποιήθηκε πλατιά απ’ τη διεθνή αστική-ιμπεριαλιστική αντίδραση για αναίρεση του μαρξισμού –προβλήθηκε ως «αντίβαρο» στο «Μανιφέστο» των Μαρξ-Ένγκελς – και πιο συγκεκριμένα της μαρξιστικής θεωρίας της νομοτελειακής ανάπτυξης των οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών, κάτι που και ο ίδιος δεν κρύβει όταν γράφει, ότι η θεωρία των «σταδίων» αποτελεί «εναλλακτική πρόταση στη μαρξική θεωρία της σύγχρονης ιστορίας»: «Alternative zu der Marxschen Theorie der modernen Geschichte» (σελ.16), άποψη που αναπτύσσει στο τελευταίο κεφάλαιο (σελ.174-198).
Περιττό να σημειωθεί πως, παρά τις θριαμβολογίες της αστικής αντίδρασης, η θεωρία του πετυχαίνει να «ανασκευάσει» τον επαναστατικό μαρξισμό, το μέχρι ακραίας αφέλειας αδικαιολόγητα φιλόδοξο εγχείρημά του αποτελεί παταγώδη αποτυχία και ένα πρώτης γραμμής θεωρητικό φιάσκο – εκφράζει τη βαθιά κρίση της αστικής «σκέψης» εκείνης της ιστορικής περιόδου.
Ένας απ’ τους πρώτους εκπροσώπους της θεωρίας της «σύγκλισης» ο αμερικανός οικονομολόγος Walter Buckingham: «theoretical economic system» (New York 1958), ισχυρίζεται ότι το καπιταλιστικό σύστημα έχει ριζικά αλλάξει και τα «μη καπιταλιστικά συστήματα λειτουργούν ακόμα» και ότι στο μέλλον θα εμφανιστεί ένα «ενιαίο οικονομικό σύστημα» από την αμοιβαία σύγκλιση του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, ενώ, αναφορικά με τις εν εξελίξει οικονομικές καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις στη Σοβιετική Ένωση, είχε προηγηθεί άρθρο του Executive-Director του «Joint Economic Committee» του Κογκρέσου των ΗΠΑ Dr. Grover W. Ensley το 1957 μετά την επιστροφή του από τη Μόσχα και συζητήσεις με σοβιετικούς οικονομολόγους με το χαρακτηριστικό τίτλο «η επανάσταση στην οικονομική σκέψη της Σοβιετικής Ένωσης» στο οποίο, μεταξύ άλλων, έγραφε ότι σύμφωνα με τους σοβιετικούς οικονομολόγους η αύξηση της παραγωγικότητας θα επιτευχθεί με το «μοτίβο του Κέρδους» (στο: «Nation’s Business» 1/1957 και γερμανικά: «Die Revolution im wirtschaftlichen Denken der Sowjetunion» στο: «Konjunkturpolitik» 5-6/1957, σελ. 301-314).
Ο Pitirin A. Sorokin ανέπτυξε τις απόψεις για σύγκλιση των ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης στον κοινωνιολογικό και πολιτιστικό τομέα στο άρθρο του «Soziologische und kulturelle Annaeherung zwischen den Verinigten Staaten und der Sowjetunion» (Zeitschrift fuer Politik» 4/1960, σελ.341)
Ο Jan Tinbergen έγραψε το 1960 το πασίγνωστο άρθρο του με τίτλο: «Do Communist and Free Economies Show a Converging Pattern» (στο: Soviet Studies, Vol. 12, Oxford 1960/61, σελ.333 και γερμανικά: «Kommt es zu einer Annaeherung zwischen den kommunistischen und den freiheitlichen Wirtschaftsordnungen?» στο: «Hamburger Jahrbuch fuer Wirtschafts- und Gesellschaftspolitik» (1963) σελ. 11-20), στο οποίο υποστηρίζεται η άποψη ότι και τα δυο συστήματα «αλλάζουν», ότι «υπάρχουν ορισμένες τάσεις συγκλίνουσας ανάπτυξης», ότι «οι αλλαγές αυτές σημαίνουν από κάποια άποψη μια συγκλίνουσα ανάπτυξη», «αλλαγές» που οδηγούν σε ένα επιθυμητό «άριστο μικτό οικονομικό καθεστώς». ‘Ήδη είχε δημοσιεύσει το 1959 την εργασία του με τίτλο: «The Theory of the Optimum Regime» (στο Jan Tinbergen: «Selected Papers», Amsterdam 1959) στην οποία αναπτύσσονται για πρώτη φορά σκέψεις για ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς» καθώς και σ’ άλλα άρθρα αργότερα, μεταξύ των οποίων και: «Die Rolle der Planungstechniken bei einer Annaeherung der Strukturen in Ost und West», 1966, κλπ. Σ’ αυτό ο Tinbergen, έχοντας ήδη υπόψη του το σύνολο των καπιταλιστικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων στη Σοβ. Ένωση, αναφέρει: «επειδή οι στόχοι της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής της Δύσης και της Ανατολής – κατά τη γνώμη μου – ολοένα πλησιάζουν ο ένας στον άλλον, και μεταξύ των πολλών δομών μόνο μια είναι άριστη, οι δυο δομές θα αναπτυχθούν σταδιακά προς αυτό το Optimum. Μια τέτοια σύγκλιση θα προωθείται μέσω μιας καλύτερης γνώσης των κοινωνικών δυνάμεων και αντίστοιχα μέσω των εφαρμόσιμων τεχνικών σχεδιοποίησης». Και ένα χρόνο μετά: «τα συστήματα της Δύσης και της Ανατολής είναι δυναμικά: υποβάλλονται σε διαρκείς μεταβολές … γενικά αυτές οι αλλαγές είναι συγκλίνουσες, γι’ αυτό μειώνονται οι διαφορές μεταξύ των συστημάτων» (Jan Tinbergen: “Roads to the Ideal Socio-Economic System» στο: «The Oriental Economist», Φλεβάρης 1967, σελ.94).
Η αντιδραστική αντικομμουνιστική θεωρία της «σύγκλισης» πρόβαλλε-προβάλλει τρείς (3) βασικούς ισχυρισμούς: α) έναν γενικό ισχυρισμό, σύμφωνα με τον οποίο τα δυο οικονομικο-κοινωνικά συστήματα, ο «καπιταλισμός» και ο «σοσιαλισμός-κομμουνισμός» μελλοντικά θα «συγκλίνουν» τάχα σε ένα «ενιαίο» βιομηχανικό σύστημα, β) έναν πρώτο ειδικό ισχυρισμό σύμφωνα με τον οποίο ο «σοσιαλισμός» της Σοβιετικής Ένωσης των δεκαετιών ΄50-΄60 δανείζεται «στοιχεία» απ’ τον καπιταλισμό («κέρδος», «τόκος», «αποδοτικότητα», «καπιταλιστική τιμή παραγωγής» κλπ.) ενώ ο καπιταλισμός των δυτικών χωρών («προγραμματισμός» κλπ.) για να συγκλίνουν μεταξύ τους σε ένα «μικτό» σύστημα «καπιταλισμού»-σοσιαλισμού» (!), γ) έναν δεύτερο ειδικό ισχυρισμό, σύμφωνα με τον οποίο το «ενιαίο μικτό σύστημα» θα συγκροτούσε μελλοντικά το «άριστο οικονομικό καθεστώς»(!).
Μια σειρά σύντομες αλλά ουσιώδεις παρατηρήσεις ανασκευής-αντίκρουσης των εντελώς αβάσιμων και αντεπιστημονικών ισχυρισμών της αντιδραστικής αστικής θεωρίας της «σύγκλισης» απ’ τη σκοπιά του επαναστατικού μαρξισμού δηλ. του λενινισμού-σταλινισμού:
1η. Η θεωρία της «σύγκλισης» στηρίζεται σε μια υποκειμενικο-ιδεαλιστική προσέγγιση των οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων και σε διάφορες αντεπιστημονικές απόψεις της χυδαίας αστικής πολιτικής Οικονομίας που από καιρό δεν είναι πια επιστήμη αφού ήδη προ πολλού έχει χάσει τον επιστημονικό της χαρακτήρα: δηλ. «από τότε που η ταξική πάλη απόκτησε πρακτικά και θεωρητικά όλο και πιο έκδηλες και απειλητικές μορφές. Σήμανε η νεκρώσιμη καμπάνα της επιστημονικής αστικής πολιτικής οικονομίας. Δεν πρόκειται τώρα πια για το αν είναι αληθινό αυτό ή εκείνο το θεώρημα, μα για το αν είναι ωφέλιμο ή επιζήμιο για το κεφάλαιο… Τη θέση της αμερόληπτης επιστημονικής έρευνας πήρε η κακή συνείδηση και η άσχημη πρόθεση της απολογητικής … Πρόκειται για τη χρεοκοπία της «αστικής» πολιτικής οικονομίας» (ΜΑΡΞ). Και αλλού: «η χυδαία πολιτική οικονομία γίνεται συνειδητά όλο και πιο απολογητική… Η τελευταία μορφή της είναι η καθηγητική μορφή… Μια και αυτού του είδους εργασίες εμφανίζονται ταυτόχρονα μόνο όταν ο κύκλος της πολιτικής οικονομίας σαν επιστήμης έφτασε στο τέλος της, είναι ταυτόχρονα τάφος αυτής της επιστήμης» (ΜΑΡΞ).
Αυτές οι επιστημονικές εκτιμήσεις του Μαρξ για τη χυδαία αστική πολιτική Οικονομία έδωσαν τη δυνατότητα στον Rudolf Hilferding, όταν ακόμα ήταν μαρξιστής, αρχές του 20ου αιώνα, να «κλείσει» το σημαντικότατο άρθρο του πολεμικής: «Boehm-Bawerks Marx-Kritik» (Marx-Studien, Wien 1904) μ’ εκείνη την περίφημη φράση ότι «η τελευταία λέξη της αστικής πολιτικής οικονομίας απέναντι στον επιστημονικό σοσιαλισμό δεν είναι παρά η αυτοκατάργησή της»: «diese oekonomische Theorie bedeutet die Leugnung der Oekonomie; das letzte Wort, das die buergerliche Nationaloekonomie dem wissenschaftlichen Sozialismus antwortet, ist die Selbstaufhebung der Nationaloekonomie».
2η. Σχετικά με το γενικό ισχυρισμό περί «σύγκλισης»-προσέγγισης των δυο οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων, «καπιταλισμού» και «σοσιαλισμού-κομμουνισμού», αυτός υπήρξε ένας ολωσδιόλου αβάσιμος, εντελώς αυθαίρετος και επιστημονικά ατεκμηρίωτος ισχυρισμός – δεν μπορούσε ούτε τότε ούτε σήμερα μα ούτε και στο μέλλον μπορεί να τεκμηριωθεί – επειδή και τα δυο πρόκειται για διαμετρικά αντίθετα οικονομικο-κοινωνικά συστήματα, με τα δικά του βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα σ’ όλους τους τομείς (οικονομικό-πολιτικό-ιδεολογικό, κλπ.) που το καθένα αναπτύσσεται και δεν μπορεί να αναπτυχθεί παρά μόνο πάνω στη ΔΙΚΗ του ξεχωριστή, ποιοτικά εντελώς διαφορετική βάση και τις δικές του αντικειμενικές νομοτέλειες, τους δικούς του αντικειμενικούς οικονομικούς νόμους λειτουργίας, με αναπόφευκτη γενική ιστορική κατεύθυνση την αντικατάσταση του καπιταλισμού – μέσω της βίαιης Προλεταριακής Επανάστασης – από την αταξική κομμουνιστική κοινωνία. Επιπλέον η άποψη-ισχυρισμός αυτής της αντιδραστικής θεωρίας περί «σύγκλισης» τάχα των δυο διαμετρικά αντίθετων οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων έχει ΔΙΑΨΕΥΣΤΕΙ ΚΑΙ από την ιστορική αντικειμενική πραγματικότητα της ταυτόχρονης ύπαρξης του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού (πρώτης βαθμίδας του κομμουνισμού) κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του, για περισσότερο από 35 χρόνια, στη Σοβιετική Ένωση την περίοδο των ΛΕΝΙΝ-ΣΤΑΛΙΝ, χωρίς να σημειωθεί οποιασδήποτε μορφής «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ» των δυο οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών.
3η. Ο πρώτος ειδικός ισχυρισμός περί «σύγκλισης» του «σοσιαλισμού» της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων ανατολικών χωρών της χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφικής περιόδου των δεκαετιών ΄50-΄80 και του καπιταλισμού των δυτικών χωρών σ’ ένα ενιαίο «μικτό» σύστημα, συνενώνοντας τα «θετικά» στοιχεία «σοσιαλισμού» και «καπιταλισμού» υπήρξε επίσης ευθύς εξαρχής ένας αστήρικτος, προπαγανδιστικού χαρακτήρα, και ολωσδιόλου ατεκμηρίωτος ισχυρισμός, επειδή αυτό που στην πραγματικότητα τότε συνέβαινε ΚΑΙ συνέβηκε ΔΕΝ ήταν ο «δανεισμός» στοιχείων του ενός συστήματος απ’ το άλλο με κατεύθυνση κίνησης προς ένα «μικτό» σύστημα αλλά ήταν ΑΝΤΙΘΕΤΑ εντελώς κάτι ΑΛΛΟ. Κι αυτό ήταν – αποκλειστικά και ΜΟΝΟ, όπως εξάλλου επιβεβαιώθηκε ΚΑΙ απ’ τη μετέπειτα αντικειμενική ιστορική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης – η ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ του ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ με την ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΗ στην τότε σοσιαλιστική οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης, αμέσως απ’ το ΄53 δηλ. μετά το θάνατο-δολοφονία του ΣΤΑΛΙΝ και το θρίαμβο-επικράτηση της χρουστσοφικής ρεβιζιονιστικής αντεπανάστασης, καπιταλιστικών «στοιχείων»-Κατηγοριών («κέρδος», «τόκος», «αποδοτικότητα», «καπιταλιστική τιμή παραγωγής» κλπ.), μέσω των καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων – και μάλιστα με πρωτοβουλία και την ΑΜΕΣΗ καθοδήγηση του ΑΣΤΙΚΟΥ (=«κόμμα όλου του λαού») πλέον σοσιαλδημοκρατικού κόμματος με επικεφαλής τους Χρουστσόφ-Μπρέζνιεφ, κλπ. – που αποσκοπούσαν στην ολοκληρωτική ΕΞΑΛΕΙΨΗ του ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ και στη σφαίρα της οικονομίας (γιατί στον ΠΟΛΙΤΙΚΟ τομέα είχε ήδη(1953) ανατραπεί η Διχτατορία του Προλεταριάτου, ενώ σε ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ επίπεδο κυριαρχούσε πλέον η αστική ιδεολογία του αντεπαναστατικού χρουστσοφικού ρεύματος) και τη σταδιακή παλινόρθωση του καπιταλισμού που ολοκληρώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 με τις πιο πλήρεις καπιταλιστικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις της Ολομέλειας του Σεπτέμβρη 1965 – ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΜΕΝΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ που κατέρρευσε οριστικά στα τέλη της δεκαετίας του ΄80 (1990-91) και οδήγησε την καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική Σοβιετική Ένωση σε πλήρη και οριστική διάλυση.
4η. Και ο δεύτερος ειδικός ισχυρισμός της θεωρίας της «σύγκλισης» περί δημιουργίας ενός «ενιαίου μικτού συστήματος» που θα κατέληγε σ’ ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς» ήταν ευθύς εξαρχής όχι μόνο εντελώς αβάσιμος και ατεκμηρίωτος αλλά και συνειδητά παραπλανητικός, επειδή εκείνο που τότε συνέβαινε και συνέβηκε ΔΕΝ ήταν η αμοιβαία κίνηση-πορεία της οικονομίας των καπιταλιστικών δυτικών χωρών και εκείνης των ρεβιζιονιστικών χωρών προς ένα τάχα «μικτό σύστημα» και μάλιστα ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς» αλλά ΑΝΤΙΘΕΤΑ η αναπόφευκτη, μετά την ανατροπή της Διχτατορίας του Προλεταριάτου, πισωδρομική πορεία ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ της Σοβιετικής Ένωσης στο καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα, που είχε αρχίσει μετά το 1953.
5η. Η αντιδραστική αντικομμουνιστική αστική θεωρία της «σύγκλισης» προβάλλοντας παραπλανητικά τον παλινορθωμένο καπιταλισμό της Σοβιετικής Ένωσης της περιόδου των Χρουστσόφ-Μπρέζνιεφ-Γκόρμπατσοφ ως «σοσιαλισμό»(!) δυσφήμισε ολόκληρες δεκαετίες το σοσιαλισμό-κομμουνισμό που οικοδομήθηκε – στη βάση της μαρξιστικής αντίληψης του κομμουνισμού – σ’ αυτή τη χώρα την περίοδο των ΛΕΝΙΝ-ΣΤΑΛΙΝ, παρουσιάζοντάς τον ως ένα σύστημα που από κάποια φάση και ύστερα, αφού δεν μπόρεσε πλέον τάχα να λειτουργήσει πάνω στις δικές του βάσεις και τους δικούς του αντικειμενικούς οικονομικούς νόμους υποχρεώθηκε να «δανειστεί» καπιταλιστικά στοιχεία-κατηγορίες («κέρδος», «τόκος», «αποδοτικότητα», «καπιταλιστική τιμή παραγωγής» κλπ.) δηλ. τον παρουσίασε ως ένα δήθεν «αποτυχημένο» και «χρεοκοπημένο» πλέον σύστημα γενικά, προσπαθώντας έτσι να «αποδείξει»-«τεκμηριώσει» την ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ ανωτερότητα του καπιταλισμού απέναντι στο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ-ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ.
6η. Η θεωρία της «σύγκλισης» προβάλλοντας ως «σοσιαλισμό» το ΠΙΣΩΓΥΡΙΣΜΑ της Σοβιετικής Ένωσης στον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ, θόλωσε και συσκότισε προγραμματισμένα-σκόπιμα για ολόκληρες δεκαετίες την κομμουνιστική κατεύθυνση και προοπτική του προλεταριάτου, αντιστρέφοντάς την εντελώς προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: στην κατεύθυνση του ΠΙΣΩΔΡΟΜΙΚΟΥ προτσές της παλινόρθωσης του καπιταλισμού, όπως αυτό εξελίσσονταν εκείνη την ιστορική περίοδο(1953-1990) στη Σοβιετική Ένωση.
7η. Η θεωρία της «σύγκλισης» αρνούνταν το αναπόφευκτο και τις νομοτέλειες αντικατάστασης του καπιταλισμού απ’ το σοσιαλισμό-κομμουνισμό, στρεφόμενη κατά της μαρξιστικής θεωρίας της νομοτελειακής ανάπτυξης της κοινωνίας ως διαδοχικών οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών.
8η. Η θεωρία της «σύγκλισης» απέρριπτε και διέστρεφε εντελώς το χαρακτήρα της Εποχής στον 20ο αιώνα ως ιστορικής Εποχής περάσματος απ’ τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό-κομμουνισμό κι αντ’ αυτού πρόβαλλε τον εντελώς αβάσιμο ισχυρισμό ως Εποχής της «ενιαίας βιομηχανικής κοινωνίας» και ως εποχή της δήθεν «σύγκλισης»-συγχώνευσης «καπιταλισμού-σοσιαλισμού», δηλ. μιας ανύπαρκτης «σύγκλισης» που και τα δυό δεν είχαν καμιά απολύτως σχέση με την ιστορική πραγματικότητα εκείνης της ιστορικής περιόδου, γιατί το ΜΟΝΟ που τότε συνέβαινε – και συνέβηκε όπως επιβεβαιώθηκε πλέον και ιστορικά – ήταν η πορεία ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ της Σοβιετικής Ένωσης στον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ.
9η. Τέλος, η θεωρία της «σύγκλισης» υποστηρίζοντας την άποψη της «προσέγγισης-συγχώνευσης» των δυο διαμετρικά αντίθετων οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων σ’ ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς», αρνούνταν πλήρως την αντικειμενικά υπαρκτή και ασυμφιλίωτη-αξεπέραστη ΑΝΤΙΘΕΣΗ Καπιταλισμού–Σοσιαλισμού-κομμουνισμού και επιχείρησε ανεπιτυχώς να τεκμηριώσει αυτόν τον αυθαίρετο ισχυρισμό, κοινός ΣΤΟΧΟΣ μ’ εκείνον της θεωρίας της «ενιαίας βιομηχανικής κοινωνίας», που τότε είχε διακηρυχθεί ανοιχτά απ’ τον Raymon Aron, έναν απ’ τους θεμελιωτές εκπροσώπους της: να ΠΑΡΑΚΑΜΘΕΙ εκ των ΠΡΟΤΕΡΩΝ η ΑΝΤΙΘΕΣΗ Σοσιαλισμός-Καπιταλισμός.
Κλείνοντας είναι αναγκαίο να λεχθεί ότι σκοπός αυτού του πολύ σύντομου και ελλιπούς σημειώματος δεν ήταν να φωτιστούν συνολικά όλες, αν όχι οι περισσότερες πλευρές και πολύ περισσότερο στο σύνολό της η αντιδραστική αντικομμουνιστική αστική θεωρία της «σύγκλισης» αλλά κυρίως η σχετική με το θέμα μας πλευρά της, δηλ. εκείνη της ΣΥΓΚΑΛΥΨΗΣ του πισωδρομικού προτσές της σταδιακής παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση και στις άλλες ανατολικές χώρες.
-----
*Η επιστημονική πρόβλεψη αρχικά και ανάλυση-εκτίμηση στη συνέχεια των επαναστατών μαρξιστών δηλ. των λενινιστών-σταλινιστών για ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ της Σοβ. Ένωσης στον καπιταλισμό, μ’ απαρχή την ΑΝΑΤΡΟΠΗ της Διχτατορίας του Προλεταριάτου μετά το θάνατο-δολοφονία του ΣΤΑΛΙΝ, επιβεβαιώθηκε: α) απ’ την πλήρη παλινόρθωση του καπιταλισμού στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, αλλά και β) απ’ τη μετέπειτα συνολική ιστορική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης ως και την ολοκληρωτική κατάρρευση του ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΜΕΝΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και την οριστική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης (1990-91).
** Ο σοβιετικός L.Leontjew (Μόσχα 1972, σελ.16): «μια χωρίς προηγούμενο εξύμνηση της θεωρίας της σύγκλισης», ο ανατολικο-γερμανός H.Meissner (Βερολίνο-DDR 1969, σελ. 69-70: «δεν εκπλήσσει, ότι αυτές οι απόψεις (εννοεί της θεωρίας της «σύγκλισης») έγιναν αποδεκτές από μερικούς σοσιαλιστές θεωρητικούς των οποίων το μαρξιστικό θεμέλιο δεν ήταν τόσο σταθερό…», ο τσεχοσλοβάκος J. Filipec στο: Freyer/Bossle/Filipec (Mainz 1966, σελ. 33-70), κλπ. κλπ., ενώ άλλος σοβιετικός, ο Lew Alter, ομολογεί ότι η θεωρία της «σύγκλισης» βασίζεται «σε νέα φαινόμενα» («Pr. d. Fr. u. d. S.», 9/1968, σελ.1210).
***Η πραγματική αντικειμενική ιστορική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης της περιόδου 1953-1990 ΔΕΝ επιβεβαίωσε καμιά απ’ τις δυο αστικές αντικομμουνιστικές θεωρίες δηλ. της «σύγκλισης»-«αναπτυγμένου σοσιαλισμού», αντίθετα ΔΙΕΨΕΥΣΕ και τις ΔΥΟ. Η δε «επιχειρηματολογία»-ισχυρισμός τους περί ύπαρξης και οικοδόμησης του «σοσιαλισμού» τη χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφική περίοδο (1953-1990) στη Σοβιετική Ένωση αλλά και ο άλλος περί «σύγκλισης» της οικονομίας της μ’ εκείνη των Δυτικών καπιταλιστικών χωρών στην κατεύθυνση ενός «άριστου οικονομικού καθεστώτος» κατέρρευσαν παταγώδικα «εν μια νυκτί» μαζί με την κατάρρευση και οριστική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1990-1991, επειδή ΑΚΡΙΒΩΣ τίποτε απ’ τα δυο ΔΕΝ πραγματοποιήθηκε: εκείνο που συνέβηκε-πραγματοποιήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, ήταν η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ της Σοβιετικής Ένωσης στον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ, όπως είχαν ευθύς εξαρχής, απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ΄50, επιστημονικά προβλέψει και αναλύσει, έστω σε γενικές γραμμές και ανολοκλήρωτα, οι επαναστάτες κομμουνιστές σταλινιστές.
Όμως παρά την πλήρη διάψευση των δυο αυτών αντιδραστικών αντικομμουνιστικών αστικών θεωριών, η συζήτηση για τις αιτίες κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης – ιδιαίτερα η συζήτηση για το χαρακτήρα των μετά το ΄53 οικονομικών μεταρρυθμίσεων, χωρίς την οποία, προφανώς, ΔΕΝ μπορεί να προσδιοριστεί η φύση της οικονομίας της Σοβιετικής Ένωσης εκείνης της περιόδου – δεν έχει καθόλου μόνο ιστορικό ενδιαφέρον, μα είναι και εντελώς επίκαιρη και μεγάλης σημασίας για το σημερινό σωστό προσανατολισμό του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος δηλ. τη σοσιαλιστική-κομμουνιστική προοπτική του, επειδή συνδέεται ΑΜΕΣΑ, πέραν των άλλων, με τη μαρξιστική ή μη αντίληψη του ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ-ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ.
Από αυτή την άποψη είναι εντελώς εξόφθαλμη και κραυγαλέα η αδυναμία, η βαθειά θεωρητική και πολιτική κρίση και το αδιέξοδο ΟΛΩΝ των αντιμαρξιστικών-αντισταλινικών ρευμάτων με πρώτο εκείνο της χρουστσοφικής σοσιαλδημοκρατίας («Κ»ΚΕ-ΣΥΝ, κλπ.) που αποφεύγουν συστηματικά τη συγκεκριμένη αναφορά, και πρώτα απ’ όλα την ανάλυση των καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων αυτής της περιόδου (1953-1990). Χαρακτηριστικά αυτής της βαθειάς κρίσης είναι όλα τα δημοσιεύματα της χρουστσοφικής ηγεσίας του «Κ»ΚΕ απ’ το 1990 ως τα σήμερα, αλλά και ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του οικονομολόγου Γ. Τόλιου («μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ») με τίτλο: «Οικονομικές Αιτίες της Κατάρρευσης του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» στην ΕΣΣΔ» (στο: «Οκτώβρης και η εποχή μας», σελ. 548-575, Αθήνα 2010), στο οποίο αποφεύγεται από άγνοια και αδυναμία ή και πολιτική σκοπιμότητα ή μάλλον και τα τρία μαζί, συγκεκριμένη αναφορά-ανάλυση στις καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικές μεταρρυθμίσεις της περιόδου 1953-1965 με αποκορύφωμα τη μεταρρύθμιση Μπρέζνιεφ-Κοσύγκιν της Ολομέλειας του Σεπτέμβρη 1965, χωρίς την οποία, ας επαναληφθεί ακόμα μια φορά, δεν μπορεί να προσδιοριστεί η φύση της οικονομίας της Σοβιετικής Ένωσης της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Ανεξάρτητα αν από άγνοια και αδυναμία ή πολιτική σκοπιμότητα και προπαντός εξαιτίας του ιδεολογικο-πολιτικού εγκλωβισμού στο αστικό σοσιαλδημοκρατικό αντεπαναστατικό ρεύμα του χρουστσοφικού ρεβιζιονισμού που επιβάλλει υποχρεωτικά ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ-ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ μιας ολωσδιόλου ατεκμηρίωτης θέσης περί δήθεν ύπαρξης και οικοδόμησης του «σοσιαλισμού» καθόλη τη χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφική περίοδο ως το 1990, όπως υποστηρίζεται στο άρθρο ως κεντρικό συμπέρασμα: πως τάχα μόλις επί Γέλτσιν «οι δυνάμεις της καπιταλιστικής παλινόρθωσης … πέρασαν στο τιμόνι διεύθυνσης της κοινωνίας στη Σοβιετική Ένωση» (σελ. 568), αυτή η θέση παραμένει μετέωρη και εντελώς ατεκμηρίωτη, ενώ από πλευράς περιεχομένου είναι, σε κάθε κατεύθυνση, πέρα για πέρα αντιμαρξιστική.
- Η ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ (1953-1990) (περιεχόμενα)
- Η παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση (1953-1990) (σειρά άρθρων)
Την μετά το 1953 περίοδο της σταδιακής εφαρμογής των καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων στην τότε ακόμα σοσιαλιστική οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης υπό την άμεση καθοδήγηση του χρουστσο-μπρεζνιεφικού αστικού σοσιαλδημοκρατικού πλέον ΚΚΣΕ αναπτύχθηκαν στο διεθνή χώρο δυο αντιδραστικές αντικομμουνιστικές αστικές θεωρίες που επιχείρησαν να ΣΥΓΚΑΛΥΨΟΥΝ το πισωδρομικό αυτό προτσές δηλ. της σταδιακής αλλά και στην πορεία ολόπλευρης και πλήρους καπιταλιστικής παλινόρθωσης στη Σοβιετική Ένωση: η μια των παραδοσιακών αστών αντικομμουνιστών υπερασπιστών του καπιταλισμού-ιμπεριαλισμού: η θεωρία της «σύγκλισης» των δυό αντίθετων οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων γενικά, αλλά και επιπλέον ειδικότερα εκείνων της μετά το 1953 ιστορικής περιόδου δηλ. της σύγκλισης του «σοσιαλισμού» της Σοβιετικής Ένωσης με τον καπιταλισμό των δυτικών χωρών και η άλλη των αντικομμουνιστών χρουστσο-μπρεζνιεφικών ρεβιζιονιστών σοσιαλδημοκρατών εκπροσώπων-υπερασπιστών της νέας μπουρζουαζίας της Σοβιετικής Ένωσης (αρχικά υπό διαμόρφωση και μετέπειτα πλήρως διαμορφωμένης μπουρζουαζίας): η θεωρία του λεγόμενου «αναπτυγμένου σοσιαλισμού».
Και οι δυο αυτές θεωρίες ΣΥΓΚΑΛΥΨΑΝ για δεκαετίες το φαινόμενο της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση, επειδή παρουσίασαν-παρουσιάζουν την τότε (1953-1990) αντικειμενική ιστορική οικονομικο-κοινωνική πραγματικότητα στη Σοβιετική Ένωση και τις άλλες ρεβιζιονιστικέ χώρες, πρωτίστως στον τομέα της πολιτικής κρατικής ΕΞΟΥΣΙΑΣ αλλά και της ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ ως «Σοσιαλισμό»(!): προβάλλοντας την αντιδραστική αστική-φασιστική εξουσία (απαγόρευση των έργων του ΣΤΑΛΙΝ, κλπ.) της χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφικής περιόδου 1953-1990 ως «εξουσία της εργατικής τάξης»(!) και ως κυρίαρχη ιδεολογία το «μαρξισμό-λενινισμό», παρόλο που είχε ήδη αντικατασταθεί απ’ το αστικό ρεύμα του χρουστσοφικού ρεβιζιονισμού (=παραλλαγή της αστικής ιδεολογίας) και σειρά άλλα παραδοσιακά αστικά ρεύματα, μεταξύ των οποίων και υπεραντιδραστικών (Νιτσεϊσμός-γερμανικός Ρομαντισμός, κλπ.). Αλλά και στον τομέα της ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ εμφάνιζαν τις όποιες «αλλαγές» στη Σοβιετική οικονομία ως «σύγκλιση»-«προσέγγιση» δυο «διαφορετικών» τάχα οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων, θέσεις-απόψεις απ’ τις οποίες απορρέει ευθέως και με σαφή τρόπο η ΣΥΓΚΑΛΥΨΗ του πισωδρομικού προτσές της παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση – φαινόμενο που είχε διαπιστωθεί και καταγγελθεί ευθύς εξαρχής ΜΟΝΟ απ’ τους επαναστάτες μαρξιστές που στη συνέχεια το ανέλυσαν, αν όχι ολοκληρωμένα, τουλάχιστον στις βασικές του πλευρές*, παρά τις εμφανείς ελλείψεις.
Επιπλέον, τόσο η θεωρία της «σύγκλισης» της δυτικής αστικής αντίδρασης, που είχε βρει οπαδούς ακόμα και στις τότε ρεβιζιονιστικές χώρες του παλινορθωμένου καπιταλισμού, όπως ομολογούν σειρά ρεβιζιονιστές θεωρητικοί**, όσο και η θεωρία του «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» των χρουστσοφικών ήταν-είναι αντικομμουνιστικές αντιδραστικές αστικές θεωρίες, επειδή, κατά τη διάρκεια της κυρίαρχης ύπαρξής τους (1955-1990) στρέφονταν, εμμέσως πλην σαφώς, κατά της κομμουνιστικής προοπτικής του Προλεταριάτου, θόλωναν και συσκότιζαν την κομμουνιστική προοπτική, προβάλλοντας ως «κομμουνιστική» προοπτική τον παλινορθωμένο καπιταλισμό της Σοβιετικής Ένωσης, μα συνάμα βρίσκονταν και σε πλήρη ΡΗΞΗ-ΑΝΤΙΘΕΣΗ με την αντικειμενική νομοτελειακή ιστορική κίνηση της κοινωνίας προς το σοσιαλισμό-κομμουνισμό.
Και οι δυο αυτές αντιδραστικές αντικομμουνιστικές θεωρίες που κυριάρχησαν για δεκαετίες στις ιδεολογικές ενδοαστικές-ενδοιμπεριαλιστικές «ψευτο»-αντιπαραθέσεις και διαμάχες μεταξύ του δυτικού καπιταλιστικού στρατοπέδου με επικεφαλής τις ιμπεριαλιστικές ΗΠΑ και του ανατολικού στρατοπέδου του παλινορθωμένου καπιταλισμού της χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφικής περιόδου με επικεφαλής την καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική πλέον Σοβιετική Ένωση (1953-1990), αφού αποπροσανατόλισαν για πολλές δεκαετίες το διεθνές εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα εμφανιζόμενες – ΚΑΙ απ’ τις δυο πλευρές – ως διαμάχη μεταξύ «καπιταλισμού»-«σοσιαλισμού», θάφτηκαν μέσα στα ερείπια της κατάρρευσης του ρεβιζιονιστικού καπιταλιστικού στρατοπέδου και της οριστικής διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης***.
Ο ταξικός χαρακτήρας και το ταξικό περιεχόμενο και των δυο θεωριών συνίσταται στην υπεράσπιση του καπιταλισμού: η μεν θεωρία της «σύγκλισης» κύρια στην υπεράσπιση του παραδοσιακού καπιταλισμού των Δυτικών χωρών, η δε θεωρία του «αναπτυγμένου σοσιαλισμού» κύρια στην υπεράσπιση του παλινορθωμένου καπιταλισμού της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων ανατολικών χωρών.
Α. Η αντιδραστική αντικομμουνιστική αστική θεωρία της «σύγκλισης» καπιταλισμού-σοσιαλισμού
Απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ΄50 στο χώρο των αστών υπερασπιστών του καπιταλισμού άρχισαν να εμφανίζονται απόψεις για μια «νέα φάση», ένα «νέο στάδιο» στην ανάπτυξη της τότε κοινωνίας που συγκρότησαν στη συνέχεια τις θεωρίες της λεγόμενης «βιομηχανικής κοινωνίας» - θεωρία της «σύγκλισης» των δυο οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων (καπιταλισμού-σοσιαλισμού) με κυριότερους εκπροσώπους αρχικά τους Raymond Aron (γάλλος), Jan Tinbergen (ολλανδός) και αργότερα John Kenneth Galbraith (αμερικανός) με το έργο του: «New industrial State» (Boston 1967), κλπ.
Καταρχήν ας σημειωθεί ότι ο όρος «σύγκλιση», πέραν του ότι είναι παραπλανητικός, έχει μεταφερθεί απ’ τις φυσικές επιστήμες (γεωμετρία, βιολογία, ιατρική, κλπ.) στον τομέα των κοινωνικών επιστημών για να χαρακτηρίσει ένα είδος «σύνθεσης» μεταξύ καπιταλισμού-σοσιαλισμού και ενός δήθεν «αναπόφευκτου προτσές» σύγκλισης-συγχώνευσης των δυο οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων γενικά. Ακόμα ας σημειωθεί, πως η θεωρία της «σύγκλισης» δεν ταυτίζεται πλήρως με τη θεωρία της «βιομηχανικής κοινωνίας», που κι’ αυτή έχει ως βασική θέση την ΑΡΝΗΣΗ της νομοτελειακής αντικατάστασης του καπιταλισμού απ’ το σοσιαλισμό-κομμουνισμό, αλλά στηρίζεται και απορρέει από αυτή.
Ο Raymond Aron «πρωτο»διατύπωσε αυτές τις απόψεις στην εργασία του: «die Entwicklung der Industriegesellschaft und der sozialen Stratification» (1957), αν και είχαν ήδη προηγηθεί το έργο του «Opium des Intellektuels» (Paris 1955), στο οποίο διακήρυσσε ότι «στη Δύση η διαμάχη καπιταλισμού και σοσιαλισμού χάνει την πραγματική ένταση» αλλά και οι παραδόσεις του στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (1955-56) που αποτέλεσαν και την πρώτη προσπάθεια διατύπωσης των βασικών χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της λεγόμενης «βιομηχανικής κοινωνίας», παραδόσεις που κυκλοφόρησαν ολοκληρωμένα αργότερα στο έργο του: «Dixhuit lecons sur la societe industrielle» (Paris 1962), στις οποίες ο «σοσιαλισμός» και ο «καπιταλισμός» προβάλλονται «σαν δυό παραλλαγές ενός και του αυτού γένους της βιομηχανικής κοινωνίας … οι σοβιετικές κοινωνίες και οι καπιταλιστικές κοινωνίες δεν είναι παρά δυό είδη του ίδιου γένους, ή δυό παραλλαγές του ίδιου κοινωνικού τύπου, της προοδευτικής βιομηχανικής κοινωνίας» (ελληνικά 1972: σελ.46-47), δίνοντας συνάμα και τον κύριο σκοπό αυτής της «θεωρητικής» αντιδραστικής αστικής αντικομμουνιστικής προσέγγισης δηλ. «να αποφύγει κανείς εκ των προτέρων την αντίθεση σοσιαλισμός-καπιταλισμός» (!!!)
Απ’ τους σημαντικότερους εκπροσώπους της θεωρίας της «σύγκλισης» στον οικονομικό και κοινωνιολογικό τομέα υπήρξαν οι Jan Tinbergen (οικονομολόγος), Pitirin A. Sorokin (αμερικανός κοινωνιολόγος ρωσικής καταγωγής) και Walter Buckingham (αμερικανός οικονομολόγος).
Όμως επειδή, αν όχι όλες, σίγουρα οι περισσότερες μετέπειτα παραλλαγές της θεωρίας της «σύγκλισης» έχουν ενσωματώσει τις αντεπιστημονικές απόψεις του γνωστού αντικομμουνιστικού έργου του Walt Whitman Rostow: «Τhe Stages of Economic Growth – A Non communist Manifesto» (1960, γερμανικά 1961), μ’ απαρχή τις παραδόσεις στο Πανεπιστήμιο του Cambridge (1958), υπεραντιδραστικού συμβούλου των πιο επιθετικών μιλιταριστικών κύκλων του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού την περίοδο των John F.Kennedy-Lyndon Johnson, επιβάλλεται μια εντελώς σύντομη αναφορά σ’ αυτό (σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μεταφράστηκε τότε σε 17 γλώσσες και ο ίδιος προβλήθηκε ως θεωρητικός «σωτήρας» του καπιταλισμού).
Τα διαβόητα «5 στάδια ανάπτυξης» (= “traditionelle Gesellschaft”, “Anlaufperiode”, “Aufstiegperiode”, “Reifestadium”, “Zeitalter des Massenkonsums”, γερμανικά σελ.18-27) του Rostow – που μεταξύ τους διαχωρίζονταν με βάση-«κριτήριο» (!) το διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης της παραγωγής και κατανάλωσης (!) – συνιστούν μια ψευτοεπιστημονική κατασκευή, επειδή κατά πρώτο, αυτά δεν έχουν καμία απολύτως σχέση με την πραγματική ιστορική πορεία εξέλιξης της κοινωνίας ως τα σήμερα, και κατά δεύτερο, απ’ αυτή την εντελώς αυθαίρετη κατασκευή απουσιάζουν πλήρως οι «Παραγωγικές Δυνάμεις–Παραγωγικές Σχέσεις» και η μεταξύ τους διαλεκτική σχέση, οι «Σχέσεις Ιδιοκτησίας» και οι αντίστοιχες «Ταξικές Σχέσεις», ταξικά συμφέροντα, ταξικές αντιθέσεις, κλπ., που θα του επέτρεπαν μια επιστημονική προσέγγιση της νομοτελειακής ιστορικής πορείας της κοινωνίας ως διαδοχικών οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών. Παραλείπεται βέβαια και η «Πάλη των Τάξεων», επειδή, όπως είναι γνωστό, αυτή αποτελεί την κινητήρια δύναμη της ιστορικής εξέλιξης και όλων των επαναστατικών αλλαγών της κοινωνίας.
Η παράλειψη όλων αυτών καθόλου δεν σημαίνει πως δεν γίνεται προσπάθεια από το Rostow να προσδώσει επιστημονικοφανή μορφή στην ψευτοεπιστημονική του κατασκευή με τη δημιουργία παραπλανητικής εντύπωσης δήθεν «αποδοχής» της μαρξιστικής έννοιας «Παραγωγικές Δυνάμεις», όμως η θεωρία των «5 σταδίων» έχει ως βάση μόνο την «τεχνική» και έτσι βρίσκεται σε αντίθεση με το Μαρξ που σημειώνει σχετικά μ’ αυτό το ζήτημα: «οι κοινωνικές σχέσεις είναι στενά συνδεδεμένες με τις Παραγωγικές Δυνάμεις. Αποχτώντας νέες Παραγωγικές Δυνάμεις οι άνθρωποι αλλάζουν τον Τρόπο Παραγωγής τους και με την αλλαγή του Τρόπου Παραγωγής, τον τρόπο να κερδίζουν τη ζωή τους, αλλάζουν όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Ο χερόμυλος δίνει μια κοινωνία με φεουδαρχικό ηγεμόνα, ο ατμόμυλος μια κοινωνία με βιομήχανο καπιταλιστή… Οι Παραγωγικές Σχέσεις κάθε κοινωνίας αποτελούν ένα σύνολο» (MARX/ENGELS: Bd. 4, σελ.130).
Σχετικά με το τελευταίο «στάδιο» δηλ. εκείνο της «εποχής της μαζικής κατανάλωσης» (αντί του ιμπεριαλισμού) σ’ αυτό διαστρέφεται ολοκληρωτικά στο εντελώς αντίθετό του ο βασικός ΣΚΟΠΟΣ της παραγωγής στοn καπιταλισμό: από παραγωγή για το ΚΕΡΔΟΣ (προπαντός μεγιστοποίησή του) σε παραγωγή για την ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ δηλ. για την «ικανοποίηση» τάχα των αναγκών «όλων» των τάξεων της αστικής κοινωνίας – μεγιστοποίηση Κέρδους που δεν σχετίζεται βέβαια ούτε με τη «φύση»-«ουσία» του ΑΝΥΠΑΡΚΤΟΥ αφηρημένου «ανθρώπου» μα ούτε καν με την «ψυχολογία» της μπουρζουαζίας ως κοινωνικής τάξης γενικά (αντιμαρξιστικές προσεγγίσεις) αλλά αντίθετα συνδέεται-απορρέει από την ύπαρξη και λειτουργία των αντικειμενικών οικονομικών νόμων του καπιταλισμού, ειδικότερα του νόμου της ΥΠΕΡΑΞΙΑΣ και του νόμου της καπιταλιστικής συσσώρευσης.
Σ’ αυτό το προγραμματικού χαρακτήρα πόνημά του ο Rostow χαρακτηρίζει το Μαρξ «έναν ρομαντικό του 19ο αιώνα» (σελ. 186) και «αξιολογώντας» τη συνεισφορά του ισχυρίζεται πως τάχα «τίποτε το πραγματικά σημαντικό στο Μαρξ δεν ξεπερνά το έτος 1848» (σελ.187), ενώ ο «κομμουνισμός» χαρακτηρίζεται ως «μια ασθένεια της μετάβασης» (σελ.193). Σ’ αυτή τη διατύπωση εμφανίζεται εν σπέρματι η πρώτη προσπάθεια του Rostow «βιολογικοποίησης» της κοινωνικής ζωής, των κοινωνικο-οικονομικο-πολιτικών φαινομένων και των κοινωνικών επιστημών που προώθησε αργότερα στο έργο του: «Politics and the Stages of Growth», Cambridge 1971, σελ. 410). Σ’ αυτό γίνεται μια αποτυχημένη προσπάθεια αναζωογόνησης των γνωστών απόψεων «βιολογικοποίησης» της κοινωνικής ζωής δηλ. αναζητείται μια «βιολογική επιστήμη της πολιτικής», προβάλλεται μια «συνένωση» της «πολιτικής επιστήμης με την ψυχιατρική», και διακηρύσσεται ότι «η πολιτική επιστήμη στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να είναι μόνο μια παραλλαγή της βιολογικής επιστήμης και τέχνης».
Πέραν της υποκειμενικο-ιδεαλιστικής προσέγγισης, είναι τέτοιο και τόσο το μέγεθος της «επιστημονικής» αξίας-«κατάκτησης» του βιβλίου του Rostow όπου αυτός «πετυχαίνει» το ακατόρθωτο: συμπεριλαμβάνει στην έννοια «traditionelle Gesellschaft» τρεις (3) Τρόπους Παραγωγής: πρωτόγονο κοινοτικό, δουλοχτητικό και φεουδαρχικό, ενώ άλλοι δυο, ο «καπιταλισμός» και ο «σοσιαλισμός-κομμουνισμός», παρουσιάζονται ως παραλλαγές της «ενιαίας βιομηχανικής κοινωνίας» - εντελώς αβάσιμοι και ατεκμηρίωτοι ισχυρισμοί σε θεωρητικό επίπεδο αλλά ακόμα χειρότερα: δεν έχουν καμιά απολύτως σχέση με την πραγματική ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας.
Παρόλα αυτά, το βιβλίο του W.Rostow με το χαρακτηριστικό υπότιτλο «A Non communist Manifesto» χρησιμοποιήθηκε πλατιά απ’ τη διεθνή αστική-ιμπεριαλιστική αντίδραση για αναίρεση του μαρξισμού –προβλήθηκε ως «αντίβαρο» στο «Μανιφέστο» των Μαρξ-Ένγκελς – και πιο συγκεκριμένα της μαρξιστικής θεωρίας της νομοτελειακής ανάπτυξης των οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών, κάτι που και ο ίδιος δεν κρύβει όταν γράφει, ότι η θεωρία των «σταδίων» αποτελεί «εναλλακτική πρόταση στη μαρξική θεωρία της σύγχρονης ιστορίας»: «Alternative zu der Marxschen Theorie der modernen Geschichte» (σελ.16), άποψη που αναπτύσσει στο τελευταίο κεφάλαιο (σελ.174-198).
Περιττό να σημειωθεί πως, παρά τις θριαμβολογίες της αστικής αντίδρασης, η θεωρία του πετυχαίνει να «ανασκευάσει» τον επαναστατικό μαρξισμό, το μέχρι ακραίας αφέλειας αδικαιολόγητα φιλόδοξο εγχείρημά του αποτελεί παταγώδη αποτυχία και ένα πρώτης γραμμής θεωρητικό φιάσκο – εκφράζει τη βαθιά κρίση της αστικής «σκέψης» εκείνης της ιστορικής περιόδου.
Ένας απ’ τους πρώτους εκπροσώπους της θεωρίας της «σύγκλισης» ο αμερικανός οικονομολόγος Walter Buckingham: «theoretical economic system» (New York 1958), ισχυρίζεται ότι το καπιταλιστικό σύστημα έχει ριζικά αλλάξει και τα «μη καπιταλιστικά συστήματα λειτουργούν ακόμα» και ότι στο μέλλον θα εμφανιστεί ένα «ενιαίο οικονομικό σύστημα» από την αμοιβαία σύγκλιση του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, ενώ, αναφορικά με τις εν εξελίξει οικονομικές καπιταλιστικές μεταρρυθμίσεις στη Σοβιετική Ένωση, είχε προηγηθεί άρθρο του Executive-Director του «Joint Economic Committee» του Κογκρέσου των ΗΠΑ Dr. Grover W. Ensley το 1957 μετά την επιστροφή του από τη Μόσχα και συζητήσεις με σοβιετικούς οικονομολόγους με το χαρακτηριστικό τίτλο «η επανάσταση στην οικονομική σκέψη της Σοβιετικής Ένωσης» στο οποίο, μεταξύ άλλων, έγραφε ότι σύμφωνα με τους σοβιετικούς οικονομολόγους η αύξηση της παραγωγικότητας θα επιτευχθεί με το «μοτίβο του Κέρδους» (στο: «Nation’s Business» 1/1957 και γερμανικά: «Die Revolution im wirtschaftlichen Denken der Sowjetunion» στο: «Konjunkturpolitik» 5-6/1957, σελ. 301-314).
Ο Pitirin A. Sorokin ανέπτυξε τις απόψεις για σύγκλιση των ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης στον κοινωνιολογικό και πολιτιστικό τομέα στο άρθρο του «Soziologische und kulturelle Annaeherung zwischen den Verinigten Staaten und der Sowjetunion» (Zeitschrift fuer Politik» 4/1960, σελ.341)
Ο Jan Tinbergen έγραψε το 1960 το πασίγνωστο άρθρο του με τίτλο: «Do Communist and Free Economies Show a Converging Pattern» (στο: Soviet Studies, Vol. 12, Oxford 1960/61, σελ.333 και γερμανικά: «Kommt es zu einer Annaeherung zwischen den kommunistischen und den freiheitlichen Wirtschaftsordnungen?» στο: «Hamburger Jahrbuch fuer Wirtschafts- und Gesellschaftspolitik» (1963) σελ. 11-20), στο οποίο υποστηρίζεται η άποψη ότι και τα δυο συστήματα «αλλάζουν», ότι «υπάρχουν ορισμένες τάσεις συγκλίνουσας ανάπτυξης», ότι «οι αλλαγές αυτές σημαίνουν από κάποια άποψη μια συγκλίνουσα ανάπτυξη», «αλλαγές» που οδηγούν σε ένα επιθυμητό «άριστο μικτό οικονομικό καθεστώς». ‘Ήδη είχε δημοσιεύσει το 1959 την εργασία του με τίτλο: «The Theory of the Optimum Regime» (στο Jan Tinbergen: «Selected Papers», Amsterdam 1959) στην οποία αναπτύσσονται για πρώτη φορά σκέψεις για ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς» καθώς και σ’ άλλα άρθρα αργότερα, μεταξύ των οποίων και: «Die Rolle der Planungstechniken bei einer Annaeherung der Strukturen in Ost und West», 1966, κλπ. Σ’ αυτό ο Tinbergen, έχοντας ήδη υπόψη του το σύνολο των καπιταλιστικών οικονομικών μεταρρυθμίσεων στη Σοβ. Ένωση, αναφέρει: «επειδή οι στόχοι της κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής της Δύσης και της Ανατολής – κατά τη γνώμη μου – ολοένα πλησιάζουν ο ένας στον άλλον, και μεταξύ των πολλών δομών μόνο μια είναι άριστη, οι δυο δομές θα αναπτυχθούν σταδιακά προς αυτό το Optimum. Μια τέτοια σύγκλιση θα προωθείται μέσω μιας καλύτερης γνώσης των κοινωνικών δυνάμεων και αντίστοιχα μέσω των εφαρμόσιμων τεχνικών σχεδιοποίησης». Και ένα χρόνο μετά: «τα συστήματα της Δύσης και της Ανατολής είναι δυναμικά: υποβάλλονται σε διαρκείς μεταβολές … γενικά αυτές οι αλλαγές είναι συγκλίνουσες, γι’ αυτό μειώνονται οι διαφορές μεταξύ των συστημάτων» (Jan Tinbergen: “Roads to the Ideal Socio-Economic System» στο: «The Oriental Economist», Φλεβάρης 1967, σελ.94).
Η αντιδραστική αντικομμουνιστική θεωρία της «σύγκλισης» πρόβαλλε-προβάλλει τρείς (3) βασικούς ισχυρισμούς: α) έναν γενικό ισχυρισμό, σύμφωνα με τον οποίο τα δυο οικονομικο-κοινωνικά συστήματα, ο «καπιταλισμός» και ο «σοσιαλισμός-κομμουνισμός» μελλοντικά θα «συγκλίνουν» τάχα σε ένα «ενιαίο» βιομηχανικό σύστημα, β) έναν πρώτο ειδικό ισχυρισμό σύμφωνα με τον οποίο ο «σοσιαλισμός» της Σοβιετικής Ένωσης των δεκαετιών ΄50-΄60 δανείζεται «στοιχεία» απ’ τον καπιταλισμό («κέρδος», «τόκος», «αποδοτικότητα», «καπιταλιστική τιμή παραγωγής» κλπ.) ενώ ο καπιταλισμός των δυτικών χωρών («προγραμματισμός» κλπ.) για να συγκλίνουν μεταξύ τους σε ένα «μικτό» σύστημα «καπιταλισμού»-σοσιαλισμού» (!), γ) έναν δεύτερο ειδικό ισχυρισμό, σύμφωνα με τον οποίο το «ενιαίο μικτό σύστημα» θα συγκροτούσε μελλοντικά το «άριστο οικονομικό καθεστώς»(!).
Μια σειρά σύντομες αλλά ουσιώδεις παρατηρήσεις ανασκευής-αντίκρουσης των εντελώς αβάσιμων και αντεπιστημονικών ισχυρισμών της αντιδραστικής αστικής θεωρίας της «σύγκλισης» απ’ τη σκοπιά του επαναστατικού μαρξισμού δηλ. του λενινισμού-σταλινισμού:
1η. Η θεωρία της «σύγκλισης» στηρίζεται σε μια υποκειμενικο-ιδεαλιστική προσέγγιση των οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων και σε διάφορες αντεπιστημονικές απόψεις της χυδαίας αστικής πολιτικής Οικονομίας που από καιρό δεν είναι πια επιστήμη αφού ήδη προ πολλού έχει χάσει τον επιστημονικό της χαρακτήρα: δηλ. «από τότε που η ταξική πάλη απόκτησε πρακτικά και θεωρητικά όλο και πιο έκδηλες και απειλητικές μορφές. Σήμανε η νεκρώσιμη καμπάνα της επιστημονικής αστικής πολιτικής οικονομίας. Δεν πρόκειται τώρα πια για το αν είναι αληθινό αυτό ή εκείνο το θεώρημα, μα για το αν είναι ωφέλιμο ή επιζήμιο για το κεφάλαιο… Τη θέση της αμερόληπτης επιστημονικής έρευνας πήρε η κακή συνείδηση και η άσχημη πρόθεση της απολογητικής … Πρόκειται για τη χρεοκοπία της «αστικής» πολιτικής οικονομίας» (ΜΑΡΞ). Και αλλού: «η χυδαία πολιτική οικονομία γίνεται συνειδητά όλο και πιο απολογητική… Η τελευταία μορφή της είναι η καθηγητική μορφή… Μια και αυτού του είδους εργασίες εμφανίζονται ταυτόχρονα μόνο όταν ο κύκλος της πολιτικής οικονομίας σαν επιστήμης έφτασε στο τέλος της, είναι ταυτόχρονα τάφος αυτής της επιστήμης» (ΜΑΡΞ).
Αυτές οι επιστημονικές εκτιμήσεις του Μαρξ για τη χυδαία αστική πολιτική Οικονομία έδωσαν τη δυνατότητα στον Rudolf Hilferding, όταν ακόμα ήταν μαρξιστής, αρχές του 20ου αιώνα, να «κλείσει» το σημαντικότατο άρθρο του πολεμικής: «Boehm-Bawerks Marx-Kritik» (Marx-Studien, Wien 1904) μ’ εκείνη την περίφημη φράση ότι «η τελευταία λέξη της αστικής πολιτικής οικονομίας απέναντι στον επιστημονικό σοσιαλισμό δεν είναι παρά η αυτοκατάργησή της»: «diese oekonomische Theorie bedeutet die Leugnung der Oekonomie; das letzte Wort, das die buergerliche Nationaloekonomie dem wissenschaftlichen Sozialismus antwortet, ist die Selbstaufhebung der Nationaloekonomie».
2η. Σχετικά με το γενικό ισχυρισμό περί «σύγκλισης»-προσέγγισης των δυο οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων, «καπιταλισμού» και «σοσιαλισμού-κομμουνισμού», αυτός υπήρξε ένας ολωσδιόλου αβάσιμος, εντελώς αυθαίρετος και επιστημονικά ατεκμηρίωτος ισχυρισμός – δεν μπορούσε ούτε τότε ούτε σήμερα μα ούτε και στο μέλλον μπορεί να τεκμηριωθεί – επειδή και τα δυο πρόκειται για διαμετρικά αντίθετα οικονομικο-κοινωνικά συστήματα, με τα δικά του βασικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα σ’ όλους τους τομείς (οικονομικό-πολιτικό-ιδεολογικό, κλπ.) που το καθένα αναπτύσσεται και δεν μπορεί να αναπτυχθεί παρά μόνο πάνω στη ΔΙΚΗ του ξεχωριστή, ποιοτικά εντελώς διαφορετική βάση και τις δικές του αντικειμενικές νομοτέλειες, τους δικούς του αντικειμενικούς οικονομικούς νόμους λειτουργίας, με αναπόφευκτη γενική ιστορική κατεύθυνση την αντικατάσταση του καπιταλισμού – μέσω της βίαιης Προλεταριακής Επανάστασης – από την αταξική κομμουνιστική κοινωνία. Επιπλέον η άποψη-ισχυρισμός αυτής της αντιδραστικής θεωρίας περί «σύγκλισης» τάχα των δυο διαμετρικά αντίθετων οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων έχει ΔΙΑΨΕΥΣΤΕΙ ΚΑΙ από την ιστορική αντικειμενική πραγματικότητα της ταυτόχρονης ύπαρξης του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού (πρώτης βαθμίδας του κομμουνισμού) κατά τη διάρκεια της ύπαρξής του, για περισσότερο από 35 χρόνια, στη Σοβιετική Ένωση την περίοδο των ΛΕΝΙΝ-ΣΤΑΛΙΝ, χωρίς να σημειωθεί οποιασδήποτε μορφής «ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ» των δυο οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών.
3η. Ο πρώτος ειδικός ισχυρισμός περί «σύγκλισης» του «σοσιαλισμού» της Σοβιετικής Ένωσης και των άλλων ανατολικών χωρών της χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφικής περιόδου των δεκαετιών ΄50-΄80 και του καπιταλισμού των δυτικών χωρών σ’ ένα ενιαίο «μικτό» σύστημα, συνενώνοντας τα «θετικά» στοιχεία «σοσιαλισμού» και «καπιταλισμού» υπήρξε επίσης ευθύς εξαρχής ένας αστήρικτος, προπαγανδιστικού χαρακτήρα, και ολωσδιόλου ατεκμηρίωτος ισχυρισμός, επειδή αυτό που στην πραγματικότητα τότε συνέβαινε ΚΑΙ συνέβηκε ΔΕΝ ήταν ο «δανεισμός» στοιχείων του ενός συστήματος απ’ το άλλο με κατεύθυνση κίνησης προς ένα «μικτό» σύστημα αλλά ήταν ΑΝΤΙΘΕΤΑ εντελώς κάτι ΑΛΛΟ. Κι αυτό ήταν – αποκλειστικά και ΜΟΝΟ, όπως εξάλλου επιβεβαιώθηκε ΚΑΙ απ’ τη μετέπειτα αντικειμενική ιστορική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης – η ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ του ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ με την ΕΠΑΝΕΙΣΑΓΩΓΗ στην τότε σοσιαλιστική οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης, αμέσως απ’ το ΄53 δηλ. μετά το θάνατο-δολοφονία του ΣΤΑΛΙΝ και το θρίαμβο-επικράτηση της χρουστσοφικής ρεβιζιονιστικής αντεπανάστασης, καπιταλιστικών «στοιχείων»-Κατηγοριών («κέρδος», «τόκος», «αποδοτικότητα», «καπιταλιστική τιμή παραγωγής» κλπ.), μέσω των καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων – και μάλιστα με πρωτοβουλία και την ΑΜΕΣΗ καθοδήγηση του ΑΣΤΙΚΟΥ (=«κόμμα όλου του λαού») πλέον σοσιαλδημοκρατικού κόμματος με επικεφαλής τους Χρουστσόφ-Μπρέζνιεφ, κλπ. – που αποσκοπούσαν στην ολοκληρωτική ΕΞΑΛΕΙΨΗ του ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ και στη σφαίρα της οικονομίας (γιατί στον ΠΟΛΙΤΙΚΟ τομέα είχε ήδη(1953) ανατραπεί η Διχτατορία του Προλεταριάτου, ενώ σε ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ επίπεδο κυριαρχούσε πλέον η αστική ιδεολογία του αντεπαναστατικού χρουστσοφικού ρεύματος) και τη σταδιακή παλινόρθωση του καπιταλισμού που ολοκληρώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’60 με τις πιο πλήρεις καπιταλιστικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις της Ολομέλειας του Σεπτέμβρη 1965 – ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΜΕΝΟΣ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ που κατέρρευσε οριστικά στα τέλη της δεκαετίας του ΄80 (1990-91) και οδήγησε την καπιταλιστική-ιμπεριαλιστική Σοβιετική Ένωση σε πλήρη και οριστική διάλυση.
4η. Και ο δεύτερος ειδικός ισχυρισμός της θεωρίας της «σύγκλισης» περί δημιουργίας ενός «ενιαίου μικτού συστήματος» που θα κατέληγε σ’ ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς» ήταν ευθύς εξαρχής όχι μόνο εντελώς αβάσιμος και ατεκμηρίωτος αλλά και συνειδητά παραπλανητικός, επειδή εκείνο που τότε συνέβαινε και συνέβηκε ΔΕΝ ήταν η αμοιβαία κίνηση-πορεία της οικονομίας των καπιταλιστικών δυτικών χωρών και εκείνης των ρεβιζιονιστικών χωρών προς ένα τάχα «μικτό σύστημα» και μάλιστα ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς» αλλά ΑΝΤΙΘΕΤΑ η αναπόφευκτη, μετά την ανατροπή της Διχτατορίας του Προλεταριάτου, πισωδρομική πορεία ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ της Σοβιετικής Ένωσης στο καπιταλιστικό εκμεταλλευτικό σύστημα, που είχε αρχίσει μετά το 1953.
5η. Η αντιδραστική αντικομμουνιστική αστική θεωρία της «σύγκλισης» προβάλλοντας παραπλανητικά τον παλινορθωμένο καπιταλισμό της Σοβιετικής Ένωσης της περιόδου των Χρουστσόφ-Μπρέζνιεφ-Γκόρμπατσοφ ως «σοσιαλισμό»(!) δυσφήμισε ολόκληρες δεκαετίες το σοσιαλισμό-κομμουνισμό που οικοδομήθηκε – στη βάση της μαρξιστικής αντίληψης του κομμουνισμού – σ’ αυτή τη χώρα την περίοδο των ΛΕΝΙΝ-ΣΤΑΛΙΝ, παρουσιάζοντάς τον ως ένα σύστημα που από κάποια φάση και ύστερα, αφού δεν μπόρεσε πλέον τάχα να λειτουργήσει πάνω στις δικές του βάσεις και τους δικούς του αντικειμενικούς οικονομικούς νόμους υποχρεώθηκε να «δανειστεί» καπιταλιστικά στοιχεία-κατηγορίες («κέρδος», «τόκος», «αποδοτικότητα», «καπιταλιστική τιμή παραγωγής» κλπ.) δηλ. τον παρουσίασε ως ένα δήθεν «αποτυχημένο» και «χρεοκοπημένο» πλέον σύστημα γενικά, προσπαθώντας έτσι να «αποδείξει»-«τεκμηριώσει» την ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ ανωτερότητα του καπιταλισμού απέναντι στο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ-ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟ.
6η. Η θεωρία της «σύγκλισης» προβάλλοντας ως «σοσιαλισμό» το ΠΙΣΩΓΥΡΙΣΜΑ της Σοβιετικής Ένωσης στον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ, θόλωσε και συσκότισε προγραμματισμένα-σκόπιμα για ολόκληρες δεκαετίες την κομμουνιστική κατεύθυνση και προοπτική του προλεταριάτου, αντιστρέφοντάς την εντελώς προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση: στην κατεύθυνση του ΠΙΣΩΔΡΟΜΙΚΟΥ προτσές της παλινόρθωσης του καπιταλισμού, όπως αυτό εξελίσσονταν εκείνη την ιστορική περίοδο(1953-1990) στη Σοβιετική Ένωση.
7η. Η θεωρία της «σύγκλισης» αρνούνταν το αναπόφευκτο και τις νομοτέλειες αντικατάστασης του καπιταλισμού απ’ το σοσιαλισμό-κομμουνισμό, στρεφόμενη κατά της μαρξιστικής θεωρίας της νομοτελειακής ανάπτυξης της κοινωνίας ως διαδοχικών οικονομικο-κοινωνικών Σχηματισμών.
8η. Η θεωρία της «σύγκλισης» απέρριπτε και διέστρεφε εντελώς το χαρακτήρα της Εποχής στον 20ο αιώνα ως ιστορικής Εποχής περάσματος απ’ τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό-κομμουνισμό κι αντ’ αυτού πρόβαλλε τον εντελώς αβάσιμο ισχυρισμό ως Εποχής της «ενιαίας βιομηχανικής κοινωνίας» και ως εποχή της δήθεν «σύγκλισης»-συγχώνευσης «καπιταλισμού-σοσιαλισμού», δηλ. μιας ανύπαρκτης «σύγκλισης» που και τα δυό δεν είχαν καμιά απολύτως σχέση με την ιστορική πραγματικότητα εκείνης της ιστορικής περιόδου, γιατί το ΜΟΝΟ που τότε συνέβαινε – και συνέβηκε όπως επιβεβαιώθηκε πλέον και ιστορικά – ήταν η πορεία ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ της Σοβιετικής Ένωσης στον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ.
9η. Τέλος, η θεωρία της «σύγκλισης» υποστηρίζοντας την άποψη της «προσέγγισης-συγχώνευσης» των δυο διαμετρικά αντίθετων οικονομικο-κοινωνικών συστημάτων σ’ ένα «άριστο οικονομικό καθεστώς», αρνούνταν πλήρως την αντικειμενικά υπαρκτή και ασυμφιλίωτη-αξεπέραστη ΑΝΤΙΘΕΣΗ Καπιταλισμού–Σοσιαλισμού-κομμουνισμού και επιχείρησε ανεπιτυχώς να τεκμηριώσει αυτόν τον αυθαίρετο ισχυρισμό, κοινός ΣΤΟΧΟΣ μ’ εκείνον της θεωρίας της «ενιαίας βιομηχανικής κοινωνίας», που τότε είχε διακηρυχθεί ανοιχτά απ’ τον Raymon Aron, έναν απ’ τους θεμελιωτές εκπροσώπους της: να ΠΑΡΑΚΑΜΘΕΙ εκ των ΠΡΟΤΕΡΩΝ η ΑΝΤΙΘΕΣΗ Σοσιαλισμός-Καπιταλισμός.
Κλείνοντας είναι αναγκαίο να λεχθεί ότι σκοπός αυτού του πολύ σύντομου και ελλιπούς σημειώματος δεν ήταν να φωτιστούν συνολικά όλες, αν όχι οι περισσότερες πλευρές και πολύ περισσότερο στο σύνολό της η αντιδραστική αντικομμουνιστική αστική θεωρία της «σύγκλισης» αλλά κυρίως η σχετική με το θέμα μας πλευρά της, δηλ. εκείνη της ΣΥΓΚΑΛΥΨΗΣ του πισωδρομικού προτσές της σταδιακής παλινόρθωσης του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση και στις άλλες ανατολικές χώρες.
-----
*Η επιστημονική πρόβλεψη αρχικά και ανάλυση-εκτίμηση στη συνέχεια των επαναστατών μαρξιστών δηλ. των λενινιστών-σταλινιστών για ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ της Σοβ. Ένωσης στον καπιταλισμό, μ’ απαρχή την ΑΝΑΤΡΟΠΗ της Διχτατορίας του Προλεταριάτου μετά το θάνατο-δολοφονία του ΣΤΑΛΙΝ, επιβεβαιώθηκε: α) απ’ την πλήρη παλινόρθωση του καπιταλισμού στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, αλλά και β) απ’ τη μετέπειτα συνολική ιστορική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης ως και την ολοκληρωτική κατάρρευση του ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΜΕΝΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και την οριστική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης (1990-91).
** Ο σοβιετικός L.Leontjew (Μόσχα 1972, σελ.16): «μια χωρίς προηγούμενο εξύμνηση της θεωρίας της σύγκλισης», ο ανατολικο-γερμανός H.Meissner (Βερολίνο-DDR 1969, σελ. 69-70: «δεν εκπλήσσει, ότι αυτές οι απόψεις (εννοεί της θεωρίας της «σύγκλισης») έγιναν αποδεκτές από μερικούς σοσιαλιστές θεωρητικούς των οποίων το μαρξιστικό θεμέλιο δεν ήταν τόσο σταθερό…», ο τσεχοσλοβάκος J. Filipec στο: Freyer/Bossle/Filipec (Mainz 1966, σελ. 33-70), κλπ. κλπ., ενώ άλλος σοβιετικός, ο Lew Alter, ομολογεί ότι η θεωρία της «σύγκλισης» βασίζεται «σε νέα φαινόμενα» («Pr. d. Fr. u. d. S.», 9/1968, σελ.1210).
***Η πραγματική αντικειμενική ιστορική πορεία της Σοβιετικής Ένωσης της περιόδου 1953-1990 ΔΕΝ επιβεβαίωσε καμιά απ’ τις δυο αστικές αντικομμουνιστικές θεωρίες δηλ. της «σύγκλισης»-«αναπτυγμένου σοσιαλισμού», αντίθετα ΔΙΕΨΕΥΣΕ και τις ΔΥΟ. Η δε «επιχειρηματολογία»-ισχυρισμός τους περί ύπαρξης και οικοδόμησης του «σοσιαλισμού» τη χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφική περίοδο (1953-1990) στη Σοβιετική Ένωση αλλά και ο άλλος περί «σύγκλισης» της οικονομίας της μ’ εκείνη των Δυτικών καπιταλιστικών χωρών στην κατεύθυνση ενός «άριστου οικονομικού καθεστώτος» κατέρρευσαν παταγώδικα «εν μια νυκτί» μαζί με την κατάρρευση και οριστική διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1990-1991, επειδή ΑΚΡΙΒΩΣ τίποτε απ’ τα δυο ΔΕΝ πραγματοποιήθηκε: εκείνο που συνέβηκε-πραγματοποιήθηκε, όπως προαναφέρθηκε, ήταν η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ της Σοβιετικής Ένωσης στον ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ, όπως είχαν ευθύς εξαρχής, απ’ τα μέσα της δεκαετίας του ΄50, επιστημονικά προβλέψει και αναλύσει, έστω σε γενικές γραμμές και ανολοκλήρωτα, οι επαναστάτες κομμουνιστές σταλινιστές.
Όμως παρά την πλήρη διάψευση των δυο αυτών αντιδραστικών αντικομμουνιστικών αστικών θεωριών, η συζήτηση για τις αιτίες κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης – ιδιαίτερα η συζήτηση για το χαρακτήρα των μετά το ΄53 οικονομικών μεταρρυθμίσεων, χωρίς την οποία, προφανώς, ΔΕΝ μπορεί να προσδιοριστεί η φύση της οικονομίας της Σοβιετικής Ένωσης εκείνης της περιόδου – δεν έχει καθόλου μόνο ιστορικό ενδιαφέρον, μα είναι και εντελώς επίκαιρη και μεγάλης σημασίας για το σημερινό σωστό προσανατολισμό του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος δηλ. τη σοσιαλιστική-κομμουνιστική προοπτική του, επειδή συνδέεται ΑΜΕΣΑ, πέραν των άλλων, με τη μαρξιστική ή μη αντίληψη του ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ-ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΥ.
Από αυτή την άποψη είναι εντελώς εξόφθαλμη και κραυγαλέα η αδυναμία, η βαθειά θεωρητική και πολιτική κρίση και το αδιέξοδο ΟΛΩΝ των αντιμαρξιστικών-αντισταλινικών ρευμάτων με πρώτο εκείνο της χρουστσοφικής σοσιαλδημοκρατίας («Κ»ΚΕ-ΣΥΝ, κλπ.) που αποφεύγουν συστηματικά τη συγκεκριμένη αναφορά, και πρώτα απ’ όλα την ανάλυση των καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικών μεταρρυθμίσεων αυτής της περιόδου (1953-1990). Χαρακτηριστικά αυτής της βαθειάς κρίσης είναι όλα τα δημοσιεύματα της χρουστσοφικής ηγεσίας του «Κ»ΚΕ απ’ το 1990 ως τα σήμερα, αλλά και ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο του οικονομολόγου Γ. Τόλιου («μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας του ΣΥΡΙΖΑ») με τίτλο: «Οικονομικές Αιτίες της Κατάρρευσης του «Υπαρκτού Σοσιαλισμού» στην ΕΣΣΔ» (στο: «Οκτώβρης και η εποχή μας», σελ. 548-575, Αθήνα 2010), στο οποίο αποφεύγεται από άγνοια και αδυναμία ή και πολιτική σκοπιμότητα ή μάλλον και τα τρία μαζί, συγκεκριμένη αναφορά-ανάλυση στις καπιταλιστικού χαρακτήρα οικονομικές μεταρρυθμίσεις της περιόδου 1953-1965 με αποκορύφωμα τη μεταρρύθμιση Μπρέζνιεφ-Κοσύγκιν της Ολομέλειας του Σεπτέμβρη 1965, χωρίς την οποία, ας επαναληφθεί ακόμα μια φορά, δεν μπορεί να προσδιοριστεί η φύση της οικονομίας της Σοβιετικής Ένωσης της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Ανεξάρτητα αν από άγνοια και αδυναμία ή πολιτική σκοπιμότητα και προπαντός εξαιτίας του ιδεολογικο-πολιτικού εγκλωβισμού στο αστικό σοσιαλδημοκρατικό αντεπαναστατικό ρεύμα του χρουστσοφικού ρεβιζιονισμού που επιβάλλει υποχρεωτικά ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ-ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ μιας ολωσδιόλου ατεκμηρίωτης θέσης περί δήθεν ύπαρξης και οικοδόμησης του «σοσιαλισμού» καθόλη τη χρουστσο-μπρεζνιεφο-γκορμπατσοφική περίοδο ως το 1990, όπως υποστηρίζεται στο άρθρο ως κεντρικό συμπέρασμα: πως τάχα μόλις επί Γέλτσιν «οι δυνάμεις της καπιταλιστικής παλινόρθωσης … πέρασαν στο τιμόνι διεύθυνσης της κοινωνίας στη Σοβιετική Ένωση» (σελ. 568), αυτή η θέση παραμένει μετέωρη και εντελώς ατεκμηρίωτη, ενώ από πλευράς περιεχομένου είναι, σε κάθε κατεύθυνση, πέρα για πέρα αντιμαρξιστική.
***
Δείτε σχετικά: - Η ΠΑΛΙΝΟΡΘΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ (1953-1990) (περιεχόμενα)
- Η παλινόρθωση του καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση (1953-1990) (σειρά άρθρων)
1 σχόλιο:
Συναγωνιστες, διαβασε αυτο το αρθρο, συμφωνω με την καταδικη της ψευτο-θεωριας της συγκλισης, αλλα με ενδιαφερει η αναλυση σας για την παλινορθωση του καπιταλισμου στην Κινα (που νομιζω ειναι η θεση σας) σε συγκριση με αυτη στην ΕΣΣΔ. Ευχαριστω.
Δημοσίευση σχολίου