ΠΕΤΡΟΣ ΚΟΚΚΑΛΗΣ – ένας μεγάλος επιστήμονας και διάσημος Χειρουργός, μεγάλος πατριώτης και φωτεινό παράδειγμα επαναστάτη κομμουνιστή διανοούμενου

1896-1962

Στις 11 Μάη έγινε παρουσίαση στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη του βιβλίου της αγωνίστριας Κατίνας Τέντα-Λατίφη: «Πέτρος Σ. Κόκκαλης, Βιωματική βιογραφία» (Εκδόσεις ΕΣΤΙΑΣ). Στην εκδήλωση-παρουσίαςη του βιβλίου σε μια κατάμεστη αίθουσα παραβρέθηκαν πολλοί επιστήμονες, κυρίως απ’ τον Ιατρικό χώρο, αλλά και πλήθος διανοουμένων για να τιμήσουν το μεγάλο επιστήμονα και διάσημο Χειρουργό.

Για το πολύ αξιόλογο βιβλίο μίλησαν οι: Νίκος Αλιβιζάτος, καθηγητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιωάννης Βρότσος, καθηγητής Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Νίκος Καραπιδάκης, διευθυντής της σειράς Ιστορία και Πολιτική των εκδόσεων της ΕΣΤΙΑΣ.

Μετά τις ομιλίες έγιναν σειρά παρεμβάσεις από το ακροατήριο, μεταξύ των οποίων και σύντομη παρέμβαση συντρόφου της Οργάνωσης: «πρώτα-πρώτα αξίζει πολλά και πολύ θερμά συγχαρητήρια η αγωνίστρια Κατίνα Τέντα-Λατίφη για το εξαίρετο βιβλίο της που γράφτηκε με πολλή αγάπη, μεγάλη αγωνία και πολύ κόπο για το μεγάλο επιστήμονα και διάσημο Χειρουργό, επιφανή διανοούμενο, πατριώτη και επαναστάτη κομμουνιστή Πέτρο Κόκκαλη. Δεύτερο, οι ομιλητές, μεταξύ άλλων, διατύπωσαν δυο ερωτήματα-απορίες τους για την «ξαφνική», όπως είπαν, προσχώρηση του Πέτρου Κόκκαλη στην Αντίσταση και στο κομμουνιστικό κίνημα, που παραμένουν ακόμα, κατ’ αυτούς, τάχα «αναπάντητα» και χρήζουν «έρευνας και απάντησης».

 Όμως, εκτός των πολλών άλλων μαρτυριών, και στα δυο αυτά ερωτήματα απαντά ο αντιφασίστας γερμανο-εβραίος διάσημος Χειρουργός καθηγητής Πανεπιστημίου και πολύ στενός φίλος του Πέτρου Κόκκαλη Rudolf Nissen στις «Αναμνήσεις» του απ’ τις οποίες επιτρέψτε να σας μεταφράσω μόνο ένα μικρό σχετικό απόσπασμα, ο οποίος γνώριζε καλύτερα απ’ τον καθένα την πορεία και τις απόψεις του φίλου του: «Η αντιπάθειά του απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς τον παρακίνησε ακόμα σε περίοδο ειρήνης σε «απρόσεκτες» δηλώσεις στις συνελεύσεις γιατρών και μπροστά στους φοιτητές. Όταν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδας συνελήφθηκε ο πατέρας του και πέθανε στη φυλακή, ο Πέτρος προσχώρησε στους αγωνιστές της Αντίστασης. Όπως στα περισσότερα ανατολικά κράτη, έτσι και στην Ελλάδα, η πλειοψηφία αυτής της Αντίστασης, τουλάχιστον το πιο μαχητικό της τμήμα, ήταν κομμουνιστές. Έτσι έγινε κομμουνιστής, και όταν μετά την συνθηκολόγηση των συμμάχων, η κομμουνιστική εξέγερση ηττήθηκε, ο Κόκκαλης έφυγε ως υπουργός Υγείας  με τους παρτιζάνους στο εξωτερικό»».

***

Για την προοδευτική πορεία του διανοούμενου Πέτρου Κόκκαλη, τη συμμετοχή του στην Αντίσταση και την προσχώρησή του στο κομμουνιστικό κίνημα, εκτός απ’ τη μαρτυρία του στενού του φίλου Rudolf Nissen, υπάρχουν και πολλές άλλες μεταξύ των οποίων και η μαρτυρία της καθηγήτριας βοηθού του Ursula Schiller (Βερολίνο-DDR) στην οποία είχε πει: «ποτέ δεν μ’ ενδιέφερε ιδιαίτερα η πολιτική, στο αριστερό κίνημα με έκαναν να προσχωρήσω τα βιώματά μου. Ήμουν ενάντια στο φασισμό αλλά αντιλήφθηκα πως αυτό δεν ήταν αρκετό, έπρεπε να το επιβεβαιώσω έμπρακτα, προσχωρώντας σε κάποιο μαχόμενο κόμμα» (Κατίνα Τέντα-Λατίφη: Πέτρος Σ. Κόκκαλης, σελ. 282).

Γνωστό είναι ότι ο ίδιος ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος για τη συμμετοχή του στην ΕΑΜο-ΕΛΑΣίτικη Αντίσταση κατά των κατακτητών που τη θεωρούσε τον «ωραιότερο τίτλο της ζωής» του, όπως χαρακτηριστικά είχε πεί στο χαιρετισμό του στο Α΄ Συνέδριο της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ), το Γενάρη του 1946: «χαιρετίζω κι εγώ το Α΄ Αντιφασιστικό Συνέδριο με μεγάλη συγκίνηση. Θα με ρωτήσετε εκ μέρους τίνος; Πραγματικά στην ερώτηση αυτή βρίσκομαι σε πολύ δύσκολη θέση. Γιατί, όπως γνωρίζετε, το άθλιο μεταδεκεμβριανό κράτος με έβαλε στο περιθώριο. Αλλά επειδή θεωρώ τον εαυτό μου αρκετά νέο για να είμαι συνταξιούχος και αρκετά γέρο για να είμαι ΕΠΟΝίτης, θα μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω τον ωραιότερο τίτλο της ζωής μου, το ότι κι εγώ έλαβα μέρος στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης μαζί με άλλες εκατοντάδες χιλιάδες Ελλήνων … και αφού χρησιμοποιώ τον ωραίο αυτό τίτλο, δεν μπορώ παρά να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς τα νιάτα που πρωτοπόρα δημιούργησαν το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης» (στο ίδιο, σελ. 131).

Η παραδειγματική σταθερότητα και συνέπεια του μεγάλου επιστήμονα και κορυφαίου  διανοούμενου Πέτρου Κόκκαλη στον αγώνα του λαού μας υπήρξαν παροιμιώδεις που εκφράστηκαν και με δημόσια δήλωσή του σε συνεδρίαση της ΠΕΕΑ τον Ιούνη του ΄44: «όταν ξεκίνησα για τον αγώνα, ήρθα με μια πίστη απόλυτη. Με την ως τώρα συνεργασία μου η πίστη αυτή πολλαπλασιάστηκε. Ο απελευθερωτικός αγώνας μου έδωσε την ευκαιρία να εκδηλωθώ κοντά στα λαϊκά αιτήματα και από μένα τίποτα δε θα προκύψει ποτέ που να μειώνει τον αγώνα που κάνει ο λαός» (στο ίδιο σελ.111), που και τα δυο επισφραγίστηκαν στην πράξη απ’ τη μετέπειτα επαναστατική του πορεία ως το θάνατό του.

Η ντόπια ξενόδουλη αστική τάξη, και προπαντός η μοναρχοφασιστική δωσίλογη αντίδραση, μισούσε θανάσιμα τον Πέτρο Κόκκαλη, επειδή την εγκατέλειψε-πρόδωσε, περνώντας στις γραμμές του προλεταριάτου-αγροτιάς, ενταγμένος πλέον οριστικά και μια για πάντα στο στρατόπεδο των προοδευτικών δυνάμεων με την προσχώρησή του στην Αντίσταση, στο επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα και το ΚΚΕ. Για τη συμμετοχή του στην ΕΑΜο-ΕΛΑΣίτικη Αντίσταση καταδιώχθηκε σκληρά και απολύθηκε από το Πανεπιστήμιο μαζί με άλλους καθηγητές που πήραν μέρος στον αγώνα του λαού κατά των γερμανο-ιταλο-βουλγάρων κατακτητών της χώρας. Αργότερα για τη συμμετοχή του στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) του αφαιρέθηκε η ιθαγένεια, μαθαίνοντάς το στο βουνό από το «Βημα» (2/3/1948) που έγραφε: «άρσις της ιθαγένειας γιατί ηργάσθη πάντοτε κατά των συμφερόντων της Ελλάδος, γινόμενος ενσυνείδητο όργανο των εχθρών αυτής» (στο ίδιο, σελ 201), ενώ στη συνέχεια του κατέσχεσαν τα πάντα και του απαγορεύτηκε ακόμα και η άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος.

 Αν ο Κόκκαλης γνώρισε, ως γιατρός και κορυφαίος χειρουργός, τη μεγάλη αγάπη της φτωχολογιάς και το θαυμασμό, για κάποια περίοδο, των αστών, το καθηγητικό κατεστημένο τον ζήλευε και τον φθονούσε για τις επιστημονικές του γνώσεις: «κανένας δεν ήταν σε θέση να αμφισβητήσει τον Κόκκαλη, γι’ αυτό τον φθονούσαν. Δε συγχωρούσε λάθη, ήταν πολύ αυστηρός, τον τρέμανε για τις γνώσεις του» (μαρτυρία χειρουργού Γ.Νίκα, στο ίδιο, σελ. 142). Και: «μπορεί ο Κόκκαλης να ήταν πολύ αγαπητός στους ασθενείς και γενικά στον κόσμο, στους φοιτητές και στους στενούς συνεργάτες, αλλά στους μεγάλους χειρουργούς δεν ήταν καθόλου αγαπητός γιατί απείχε από αυτούς παρασάγγας. Όταν συνεδρίαζε η Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία και παρευρισκόταν ο Κόκκαλης οι άλλοι λιποθυμούσαν, τόσο φοβόντουσαν τις παρεμβάσεις του. Όταν έκαναν λάθη τους ειρωνευόταν, δεν μπορούσαν να τον αντικρούσουν, τόση πολλή γνώση είχε» (μαρτυρία Λαζαρίδη, στο ίδιο, σελ. 142). 

Ο Κόκκαλης υπήρξε μεγάλος πατριώτης και υποδειγματικός κομμουνιστής μα και κορυφαίος επαναστάτης  διανοούμενος: «για να είσαι κομμουνιστής δεν αρκεί να σηκώνεις τη γροθιά, δεν αρκεί ακόμα να είσαι μέλος του κόμματος, δεν αρκεί να θέλεις να ανακατεύεσαι σε όλα και να παίρνεις μυστηριώδες ύφος, δεν αρκεί να φοράς επιδεικτικά το σήμα. Κομμουνισμός δεν είναι φόρμα, δεν είναι περίβλημα, αλλά περιεχόμενο… και το περιεχόμενο πρέπει να το βαστάμε ζωντανό προπάντων και να το πλουτίζουμε … ποτέ μην αρνηθείς το παρελθόν, να το ενσωματώσεις στο παρόν, να σχηματίσεις το μέλλον» (στο ίδιο, σελ. 258). Πολλές φορές έλεγε στη γυναίκα-συντρόφισά του Νίκη: «πρέπει να πεθάνουμε συνεπείς  με τον εαυτό μας και με τους αγώνες μας» (στο ίδιο, σελ. 259).

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου αντάρτικου, πέραν της οργάνωσης των νοσοκομείων-χειρουργείων των «βουνών» και τη συνεχή δουλειά του ως γιατρού και χειρουργού, ανταποκρίθηκε με επιτυχία και στα δύσκολα καθήκοντά του ως Υπουργός Υγείας-Κοινωνικής Πρόνοιας και Παιδείας της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης (ΠΔΚ) που ανακοινώθηκε στις 24/12/1947. Επιπλέον του ανατέθηκε το εξαιρετικά δύσκολο, περίπλοκο και πολύ ευαίσθητο έργο της συγκέντρωσης των παιδιών (20000) απ’ τις εμπόλεμες ζώνες για να μη σκοτωθούν και της αποστολής τους στις τότε Λαϊκές Δημοκρατίες, της οργάνωσης χώρων διαμονής, σχολείων και εκπαίδευσης, που γι’ αυτό το σκοπό ιδρύθηκε στις 30 Απρίλη του 1948 η Επιτροπή «Βοήθεια στο Παιδί» (ΕΒΟΠ) με πρόεδρο τον Πέτρο Κόκκαλη, θέμα που το χειρίστηκε με τον καλύτερο τρόπο.

Για το τεράστιο και πολύ αξιόλογο έργο της «ΕΒΟΠ» και τη δράση του Κόκκαλη ένα μέλος της θυμάται: «ήταν η ψυχή της όλης προσπάθειας. Μου έχει μείνει πολύ ζωντανά στη μνήμη μου η αυστηρότητα του Πέτρου Κόκκαλη στην εκτέλεση της δουλειάς. Δεν συγχωρούσε περίπτωση αδιαφορίας προς τα παιδιά» (Θ.Μητσόπουλος, στο ίδιο, σελ. 221).

Επιπλέον ο Κόκκαλης ήταν πρόεδρος και του Συλλόγου των Πολιτικών Προσφύγων, ενώ αρχές της δεκαετίας του ΄50 συμμετείχε ενεργά και στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης, που και εκεί με τη μαχητική του συμμετοχή ανταποκρίθηκε με το παραπάνω.

Μετά τη διάλυση της «ΕΒΟΠ» ο Κόκκαλης, που δεν ήταν πολιτικός, έκφρασε την επιθυμία να επιστρέψει στην επιστήμη του και αν είναι δυνατό να σταλεί στη Γερμανία, όπου είχε σπουδάσει και δουλέψει. Το ΚΚΕ ικανοποίησε αμέσως αυτή του την επιθυμία και μετά από 1 μήνα ήρθε η έγκριση-απάντηση απ’ τη ΓΛΔ (DDR) να μετακομίσει από το Βουκουρέστι στο Βερολίνο (DDR). Από πολλές μαρτυρίες είναι γνωστό ότι ο Νίκος Ζαχαριάδης είχε πολύ μεγάλη εμπιστοσύνη στον Πέτρο Κόκκαλη, τον εκτιμούσε πάρα πολύ τόσο για τις ασυνήθιστες επιστημονικές του γνώσεις και τις εξαιρετικές του ικανότητες όσο και για το σπάνιο επαναστατικό κομμουνιστικό ήθος του. Στο Βερολίνο του παραχωρήθηκε από τις Αρχές της DDR η Διεύθυνση του Ινστιτούτου Πειραματικής Καρδιοαγγειακής Χειρουργικής, στο οποίο συνέχισε τις πρωτοποριακές έρευνές του ενώ παράλληλα χειρουργούσε. Εκεί στο Βερολίνο στις 15 Γενάρη του 1962 άφησε την τελευταία του πνοή, πεθαίνοντας ξαφνικά από καρδιακό έμφραγμα σε ηλικία μόλις 66 χρονών.

Το μεγάλο και σημαντικότατο πρωτοποριακό επιστημονικό έργο του «ευφυέστατου  γιατρού και Χειρουργού»(R.Nissen) Πέτρου Κόκκαλη που τον ανέδειξε σε έναν κορυφαίο και διάσημο χειρουργό, έναν απ’ τους καλύτερους του κόσμου στον 20^ο αιώνα, μένει να αποτιμηθεί όχι μόνο αυτό καθ’ αυτό αλλά και σε συνδυασμό με άλλες τρεις σημαντικές πλευρές που συνδέονται-απορέουν άμεσα απ’ την εκδίωξη του απ’ το Πανεπιστήμιο, την απαγόρευση συνέχισης της επιστημονικής έρευνας και την απαγόρευση της άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος – προβλήματα που εμφανίζονται στις καπιταλιστικές κοινωνίες σε περιόδους όξυνσης της ταξικής πάλης μπουρζουαζίας-προλεταριάτου – με πρώτη πλευρά τη διακοπή της προσφοράς των επιστημόνων στο κοινωνικό σύνολο, με δεύτερη τη διακοπή της εκπαίδευσης νέων επιστημόνων, και με τρίτη, και σπουδαιότερη, τη διακοπή-ματαίωση της επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξη της επιστήμης, δίπλα στη γνωστή, στην καπιταλιστική κοινωνία, τροχοπέδη του καπιταλιστικού Κέρδους στην ανάπτυξή της.        

Ο Πέτρος Κόκκαλης που έζησε και έδρασε στο θυελλώδη και πολυτάραχο 20^ο αιώνα, αιώνα εξεγέρσεων και επαναστάσεων, αιματηρών ιμπεριαλιστικών πολέμων και φασιστικών δικτατοριών, του φασισμού και ναζι-φασισμού, συντόνισε τα βήματά του με τα βήματα της ιστορίας. Για τον Πέτρο Κόκκαλη η επιστήμη δεν ήταν «επιστήμη για την επιστήμη», αλλά αυτή ως δημιούργημα-παράγωγο της κοινωνίας είναι πάντα ένα αναπόσπαστο τμήμα της, οργανικά και άμεσα συνδεδεμένη με τα κοινωνικά προβλήματα. Ένας προικισμένος με οξύτατο μυαλό και με μια τόσο ευαίσθητη καρδιά διανοούμενος δεν μπορούσε να μείνει ασυγκίνητος και αδιάφορος μπροστά στην κοινωνική αδικία, τη φτώχια και την εξαθλίωση, την εκμετάλλευση και την καταπίεση. Γι’ αυτό στην περίπτωσή του συνυπάρχουν και τα δυό: «μιλάμε για επαναστάτη της ιατρικής και ο επαναστάτης αυτός αποδείχθηκε και επαναστάτης στη ζωή» (Α.Καπράλος). Ο δρόμος του μεγάλου Κόκκαλη πρέπει να είναι ο δρόμος κάθε επιστήμονα, μικρού ή μεγάλου μεγέθους, κάθε πραγματικού διανοούμενου.

Για το μεγάλο και διάσημο χειρουργό Πέτρου Κόκκαλη «η επιστήμη», όπως σωστά σημειώνει ο γάλλος καθηγητής, Antoine Danchin, που έγραψε και την εισαγωγή του βιβλίου, ήταν-«είναι παράγωγο της κοινωνίας, δεν υπάρχει από μόνη της. Είναι μια κοινωνική δραστηριότητα που εξαρτάται από την κοινωνία. Ο επιστήμονας είναι άνθρωπος, άρα όταν διαδραματίζονται μεγάλα γεγονότα δεν μπορεί να πει ότι δεν με αγγίζουν, ότι δεν συμμετέχω γιατί είμαι επιστήμονας. Δεν καλύπτεται από την επιστήμη για να μην ενεργοποιηθεί, όταν μάλιστα υπάρχουν ζητήματα που συνδέονται άμεσα με την επιστήμη όπως ο μικροβιολογικός πόλεμος, η ραδιενέργεια, το θέμα του θερμοκηπίου, κ.ά.» (στο ίδιο, σελ.282-293).      

Η προσφορά του Κόκκαλη στην κοινωνία είναι τεράστια και πάνω απ’ όλα περισσότερο τεράστια, ανεκτίμητη και ανυπολόγιστη είναι στο επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα της χώρας αλλά και στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα με τη συμμετοχή και μαχητική του δράση στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης.                  

Ο Πέτρος Κόκκαλης είναι ίσως μοναδική περίπτωση σ’ ολόκληρο το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα μεγάλου επιστήμονα και διάσημου χειρουργού που όχι μόνο «γύρισε την πλάτη» στην αντιδραστική αστική τάξη αλλά παράτησε και τα ΠΑΝΤΑ και μάλιστα για 10 σχεδόν ολόκληρα χρόνια πήρε μέρος  στα δυο αντάρτικα (1941-1949) τρέχοντας από βουνό σε βουνό, χειμώνα-καλοκαίρι, μέρα-νύχτα, στη ζέστη, το κρύο, τη βροχή και το χιόνι – παρά τα δυο εμφράγματα που είχε ήδη περάσει – αψηφώντας τις κακουχίες και τη ζωή του πρόσφερε – περνώντας μέσα από βροχή σφαίρες του μοναρχοφασιστικού στρατού, χαλάζι οβίδες όλμων και κανονιών και την κόλαση βομβών των αεροπλάνων των αμερικανών ιμπεριαλιστών και των ντόπιων μοναρχοφασιστών – τις τόσο αναγκαίες και ολωσδιόλου απαραίτητες υπηρεσίες σαν γιατρού και χειρουργού για τη σωτηρία και τη θεραπεία   των άρρωστων και των βαριά τραυματισμένων συμμαχητών του, νέων και μεγάλων, ανταρτών-ανταρτισσών των ΕΛΑΣ-ΔΣΕ.

Την επιστημονική του ζωή και τις πρωτόγνωρες ικανότητές του, ως γιατρός και μεγάλος χειρούργος, ο Πέτρος Κόκκαλης την αφιέρωσε αρχικά στην κοινωνία γενικά, ιδιαίτερα στη φτωχολογιά, για να ξοδέψει στη συνέχεια ολόκληρη τη ζωή του, απλόχερα και ολοκληρωτικά, στο επαναστατικό κομμουνιστικό κίνημα, τους καταπιεσμένους και εκμεταλλευόμενους: την ξόδεψε απλόχερα στην πιο επαναστατική και πιο ευγενική υπόθεση της εποχής του και της εποχής μας: την υπόθεση της προλεταριακής επανάστασης και του σοσιαλισμού-κομμουνισμού.

***

  

Ο διάσημος Χειρουργός καθηγητής Rudolf Nissen  για το διάσημο συνάδελφο φίλο του Πέτρο Κόκκαλη

1896-1981

Αναδημοσιεύουμε ολόκληρο το απόσπασμα απ’ τις «Αναμνήσεις» του Rudolf Nissen για το στενό του φίλο Πέτρο Κόκκαλη: 

 «Αρκετές φορές, κάθε χρόνο, είχα δουλειές στην Αθήνα – συχνά προσκαλεσμένος από έναν παλιό μου φίλο συνάδελφο στην Κλινική του Μονάχου, τον Πέτρο Κόκκαλη. Στο μεταξύ είχε γίνει τακτικός καθηγητής στο τμήμα Χειρουργικής, ένας  ευφυέστατος  γιατρός και Χειρουργός, τίμιος και ειλικρινής όσο λίγοι. Η αντιπάθειά του απέναντι στο ναζιστικό καθεστώς τον παρακίνησε ακόμα σε περίοδο ειρήνης σε «απρόσεκτες» δηλώσεις στις συνελεύσεις γιατρών και μπροστά στους φοιτητές. Όταν κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της Ελλάδα συνελήφθηκε ο πατέρας του και πέθανε στη φυλακή, ο Πέτρος προσχώρησε στους αγωνιστές της Αντίστασης. Όπως στα περισσότερα ανατολικά κράτη, έτσι και στην Ελλάδα, η πλειοψηφία αυτής της Αντίστασης, τουλάχιστον το πιο μαχητικό της τμήμα, ήταν κομμουνιστές. Έτσι έγινε κομμουνιστής, και όταν μετά την συνθηκολόγηση των συμμάχων, η κομμουνιστική εξέγερση ηττήθηκε, ο Κόκκαλης έφυγε ως υπουργός Υγείας  με τους παρτιζάνους στο εξωτερικό.

Η τραγωδία της δίωξης των ελλήνων κομμουνιστών πηγαίνοντας από χώρα σε χώρα είναι γνωστή. Ο Κόκκαλης κατέληξε τελικά στο ανατολικό Βερολίνο, όπου του διέθεσαν ένα εργαστήριο Πειραματικής Χειρουργικής. Εκεί πραγματοποίησε – μαζί με την κα U.Schiller – πειράματα μεταμόσχευσης καρδιάς. Το πρόβλημα με το οποίο ασχολήθηκε είχε μια τραγική-προσωπική νότα. Στις περιπλανήσεις του έπαθε δυο εμφράγματα, και από τότε αγγειακά επεισόδια του θύμιζαν πολύ συχνά, ότι τον περιμένει ένας θάνατος από οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου (Coronartod)  

Ένα ταξίδι που έκανε από το Βερολίνο στη World Health Organization στη Γενεύη, μας έδωσε τη δυνατότητα να έχουμε μια απευθείας επαφή. Τον κάλεσα στην Κλινική της Βασιλείας για επίδειξη των δικών του μεθόδων μεταμόσχευσης. Έμεινε 8 μέρες στη Βασιλεία με τη γυναίκα του, που άλλωστε είχε μοιραστεί μαζί του όλες τις πορείες, και τη βοηθό του. Τα πειράματά του υπήρξαν εντυπωσιακά (1959!). Τα ζώα επέζησαν για ώρες ή μέρες.

Μια σύντομη διάλεξη, σχετικά με την τελευταία εξέλιξη αυτών των ερευνών, που έκανε ο Πέτρος κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Βασιλεία για τους γιατρούς της Κλινικής, είναι αξιοσημείωτη. Στην ερώτηση υπό ποιές προϋποθέσεις μια μεταμόσχευση καρδιάς θα ήταν δεδομένη, απάντησε, ότι λόγω των κινδύνων της επέμβασης, την ένδειξη αυτή, θα την έβλεπε, με μεγάλη επιφύλαξη,  μόνο σε έναν ασθενή που πεθαίνει από στεφανιαίο έμφραγμα.

Η μοίρα του Κόκκαλη ήταν ιδιαίτερα σκληρή για έναν άντρα που αγάπησε την πατρίδα του όπως αυτός. Έλαμπε όταν μιλούσαμε για τα χρόνια μας στο Μόναχο και τα χρόνια που ήμασταν γείτονες – αυτός στην Αθήνα και εγώ στην Ισταμπούλ.

Λίγο μετά την επίσκεψη του στη Βασιλεία, ο Κόκκαλης πέθανε από ένα νέο έμφραγμα. Διήρκησε λίγο καιρό, ώσπου η Ελληνική κυβέρνηση έδωσε την άδεια να μεταφερθεί η σωρός του στην Αθήνα. Η συμμετοχή του κόσμου στην κηδεία του ήταν μεγάλη – μια έκφραση ευγνωμοσύνης για τις ιατρικές του υπηρεσίες» (RUDOLF NISSEN: HELLE BLAETTER – DUNKLE BLAETTER, Erinnerungen eines Chirurgen, σελ. 222-223, Deutsche Verlags-Anstalt Stuttgart 1969).