(Αναδ. «Ιστορία
του Ρωσικού και του
Σοβιετικού κράτους (…), σελ.217-223,
Εκδόσεις
Κ.Λεβαντή-Κεχαγιόγλου, Αθήνα 1956», Συλλογικό έργο σοβιετικών συγγραφέων
)
«Οι λαοί της Σοβιετικής Ένωσης
πραγματοποιώντας επανάσταση στον τομέα
της πολιτικής και της οικονομίας,
πραγματοποίησαν και την εκπολιτιστική
επανάσταση. Ο ρυθμός της ανάπτυξης του
πολιτισμού των λαών της Ε.Σ.Σ.Δ. δεν έχει
προηγούμενο στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Οι προϋποθέσεις για μια πρωτότυπη
εκπολιτιστική επανάσταση είχαν
δημιουργηθεί με την πολιτική και
οικονομική ανατροπή που πραγματοποίησε
η μεγάλη Οκτωβριανή σοσιαλιστική
επανάσταση. Ο σοβιετικός πολιτισμός
δημιουργείται απ’το λαό, ανήκει στο
λαό και εξυπηρετεί το λαό. Οι πολυάριθμες
εθνικότητες της Σοβιετικής Ένωσης, που
γι’αυτές η τσαρική Ρωσία ήταν μια μεγάλη
φυλακή, μετά την Οκτωβριανή επανάσταση,
με την πολύπλευρη βοήθεια του ρωσικού
λαού κάτω απ’την επίδραση του πολιτισμού
του, δημιούργησαν το δικό τους πολιτισμό,
εθνικό στη μορφή και σοσιαλιστικό στο
περιεχόμενο. Ο σοβιετικός λαός, δημιουργός
του νέου σοσιαλιστικού πολιτισμού, έχει
σαν αφετηρία τη θέση του Λένιν ότι στο
παρελθόν κάθε λαού υπήρχαν δύο πολιτισμοί.
Ο ένας πολιτισμός έφερνε προσωρινά,
διαβατικά, τυχαία ίχνη των εκμεταλλευτικών
τάξεων που τον δημιούργησαν. Ο άλλος
πολιτισμός, αν και πολύ συχνά δημιουργούνταν
από ανθρώπους που βγήκαν απ’την άρχουσα
τάξη, ενσάρκωναν όμως τις καλύτερες
ελπίδες και πόθους του λαού, αυτό μεγάλωνε
στο έδαφος σοβαρών κοινωνικών λαϊκών
κινημάτων, χρησιμοποιούσε την πλούσια
δημιουργικότητα του λαού κι έβαζε
μπροστά του ανθρωπιστικούς, απελευθερωτικούς
σκοπούς. Αυτόν τον δεύτερο, τον γνήσιο
πολιτισμό του παρελθόντος κληρονόμησε
και αναπτύσσει ο σοβιετικός πολιτισμός.
Όλο τον εκπολιτιστικό πλούτο του
παρελθόντος οι σοβιετικοί τον έκαναν
ιδιοκτησία του λαού. Ο Λένιν έλεγε στα
1918 : « Άλλοτε όλος ο ανθρώπινος νους, όλη
του η ιδιοφυία δημιουργούσε για να δώσει
μονάχα σε μερικούς όλα τ’αγαθά της
τεχνικής και του πολιτισμού, ενώ στερούσε
απ’τους άλλους τα πιο απαραίτητα. Τη
μόρφωση και την πρόοδο. Τώρα όμως όλα
τα θαύματα της τεχνικής, όλες οι
κατακτήσεις του πολιτισμού θάναι
παλλαϊκή ιδιοκτησία. Από δω και μπρος
ποτέ ανθρώπινος νους και ιδιοφυία δεν
θα στραφούν σε καταπιεστικά μέσα, σε
μέσα εκμετάλλευσης». Στηριζόμενοι
λοιπόν στις επιτυχίες του παρελθόντος
οι σοβιετικοί δημιουργούν τον πολιτισμό
της νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας. « Ο
λαός δεν είναι μονάχα μια δύναμη που
δημιουργεί όλες τις υλικές αξίες, έλεγε
ο Α.Μ. Γκόρκυ, αλλά είναι η μοναδική
αστείρευτη πηγή των πνευματικών αξιών,
πρώτος κατά καιρούς δημιουργός της
ομορφιάς, της ιδιοφυία, των φιλοσόφων
και ποιητών». Η τσαρική κυβέρνηση δε
φρόντιζε για την εκπαίδευση του λαού.
Τα σχολεία ήταν πολύ λίγα και τα παιδιά
των εργαζομένων συναντούσαν πολλές
δυσκολίες στην είσοδό τους σ’αυτά.
Εκείνο που υστερούσαν τελείως στην
εκπαίδευση ήταν οι ακραίοι λαοί της
Ρωσίας όπου δεν υπήρχαν σχεδόν καθόλου
σχολεία, ενώ δεκάδες εθνικοτήτων δεν
είχαν δικιά τους γραφή. Η αγραμματοσύνη
άφηνε εκατομμύρια εργαζομένων έξω από
την πολιτική, τους στερούσε τη δυνατότητα
να παίρνουν μέρος στην διοίκηση του
κράτους και στην ανοικοδόμηση της
σοσιαλιστικής κοινωνίας. Γι’αυτό το
λόγο η σοβιετική κυβέρνηση έκανε πλατιά
σταυροφορία για την εξάλειψη της
αγραμματοσύνης και τη διαφώτιση του
λαού. Ο ακούραστος αγώνας του σοβιετικού
λαού για τη βιομηχανοποίηση της χώρας,
για την κολλεχτιβοποίηση της αγροτικής
οικονομίας και την ενίσχυση των αμυντικών
μέσων του σοβιετικού κράτους συνοδεύονταν
κι από επίμονη εργασία στον τομέα της
εκπολιτιστικής ανοικοδόμησης. Μονάχα
στα δέκα χρόνια που προηγήθηκαν από το
Μεγάλο Πατριωτικό πόλεμο ιδρύθηκαν στη
χώρα πάνω από 60 χιλιάδες καινούργια
σχολεία, πράμα που εξασφάλισε την πρόοδο
της εκπαίδευσης. Ενώ το 1926 ο αριθμός των
αγράμματων ήταν 49 % του πληθυσμού, στις
παραμονές του Μεγάλου πολέμου η
αγραμματοσύνη βασικά είχε εξαλειφθεί.
Η Σοβιετική Ένωση στον τομέα της
εκπαίδευσης του λαού πήρε την πρώτη
θέση στον κόσμο. Μεγάλη εξέλιξη πήρε
και η μέση εκπαίδευση. Επί τσαρισμού η
Ρωσία αριθμούσε περίπου μισή χιλιάδα
σχολεία κατώτερης εκπαίδευσης όχι
άρτια και λιγότερα από 2 χιλιάδες μέσης
εκπαίδευσης. Τις παραμονές όμως του
πολέμου υπήρχαν πάνω από 36 χιλιάδες
σχολεία κατώτερης εκπαίδευσης (σχολαρχεία)
και γύρω απ’τις 12,5 χιλιάδες μέσης
εκπαίδευσης. Με γρήγορο ρυθμό μεγάλωνε
κι ο αριθμός των ανωτάτων σχολών και
των πανεπιστημίων. Πριν την Οκτωβριανή
επανάσταση υπήρχαν στη Ρωσία 91 ανώτατες
σχολές, ενώ το 1941,800 περίπου. Ο αριθμός
των φοιτητών στις σχολές αυτές έφτασε
πάνω από μισό εκατομμύριο, δηλαδή
υπερέβαινε κατά 6 σχεδόν φορές τον αριθμό
των φοιτητών που φοιτούσαν στα ανώτατα
εκπαιδευτικά ιδρύματα της παλιάς Ρωσίας.
Στην τσαρική Ρωσία υπήρχαν 105 χιλιάδες
άνθρωποι που είχαν ανώτερη μόρφωση, ενώ
στην ΕΣΣΔ το 1941 οι άνθρωποι με ανώτατη
μόρφωση έφταναν το 1,5 εκατομμύριο. Ο
αριθμός των ανωτάτων σχολών και των
φοιτούντων σ’αυτές ήταν μεγαλύτερος
απ’όλες τις χώρες της Ευρώπης. Στη Μόσχα
μονάχα οι φοιτητές ήταν περισσότεροι
απ’όλη την Αγγλία και τη Γαλλία μαζί.
Στις Περιοχές των διαφόρων εθνικοτήτων
και δημοκρατιών της Σοβιετικής Ένωσης
μεγάλωνε εξερτικά το δίχτυ των ανώτερων
εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Στην Ουκρανία
επί τσαρισμού υπήρχαν 19 ανώτερα
εκπαιδευτικά ιδρύματα, ενώ επί σοβιετικής
εξουσίας στο τέλος της δεύτερης πενταετίας
έγιναν 123. Στη Λευκορωσία δεν υπήρχε
ούτε μία ανώτατη σχολή, ενώ μετά την
Οκτωβριανή επανάσταση λειτουργούσαν
23 ανώτερες σχολές. Στη Γεωργία πριν την
Οκτωβριανή επανάσταση υπήρχε μία ανώτερη
σχολή και το 1939 έγιναν 19 ανώτερες σχολές
διαφόρων ειδικοτήτων. Είχε αλλάξει
επίσης και η σύνθεση των φοιτητών. Τη
θέση της νεολαίας που βγήκε απ’τις
τάξεις των εκμεταλλευτών, την πήρε η
νεολαία που ήταν η σάρκα από τη σάρκα
του εργαζόμενου λαού. Μεγάλο ρόλο στην
εκπαίδευση του λαού έπαιξε κι ο τύπος
που εξυπηρετούσε την υπόθεση της
διαφώτισης. Στην τσαρική Ρωσία εκδίδονταν
859 εφημερίδες, που η κυκλοφορία της κάθε
μιας δεν έφτανε τα 3 εκατομμύρια έντυπα.
Στη Σοβιετική Ένωση το 1938 εκδίδονταν
πάνω από 8,5 χιλιάδες εφημερίδες με
κυκλοφορία 37,5 εκατομμύρια αντίτυπα σε
κάθε έκδοση. Πριν την Οκτωβριανή
επανάσταση εξεδίδοντο στη Ρωσία βιβλία
με 5-10 χιλιάδες αντίτυπα σε κάθε έκδοση
και τις περισσότερες φορές λιγότερα.
Τα έργα του μεγάλου εθνικού ποιητή
Α.Σ.Πούσκιν απ’το 1888 μέχρι το 1917 έβγαιναν
σε πάνω από 34 εκατομμύρια αντίτυπα σε
76 γλώσσες . Του Λ.Τολστοϊ στην τσαρική
Ρωσία διαβάζονταν σε 10 γλώσσες, ενώ στη
Σοβιετική Ένωση τα διαβάζουν σε 75
γλώσσες. Τα έργα του μεγάλου σατιρικού
Μ.Ε.Σαλτίκοβ – Τσέντριν επί τσαρισμού
εκδίδονταν σε δυο μονάχα γλώσσες, ενώ
τώρα όλες του οι εκδόσεις έφτασαν στον
αριθμό των 200 χιλιάδων αντίτυπων. Επίσης
επί τσαρισμού, τα έργα του Γκόρκυ
εκδίδονταν σε 8 γλώσσες. Μετά την
Οκτωβριανή επανάσταση άρχισαν να
εκδίδονται σε δεκάδες γλώσσες και σε
εκατομμύρια αντίτυπα. Αυξήθηκε επίσης
κατά πολύ ο αριθμός των βιβλιοθηκών.
Προ της επανάστασης υπήρχαν μόνον 12.600
βιβλιοθήκες. Πριν το Μεγάλο πόλεμο
αριθμούσαν γύρο απ’τις 80 χιλιάδες και
με δεκάξι φορές περισσότερα βιβλία.
Όσον αφορά τις λέσχες, τ’αναγνωστήρια,
τα στάδια κ.λ.π. δεν υπάρχει μέτρο
σύγκρισης, γιατί στην τσαρική Ρωσία δεν
υπήρχαν τέτοια εκπολιτιστικά ιδρύματα
για το λαό. Η παλιά Ρωσία είχε 153 θέατρα,
ενώ η Σοβιετική Ένωση το 1941 αριθμούσε
πολλές εκατοντάδες. Η ακμή της οικονομίας
και του πολιτισμού στην περίοδο πριν
το Μεγάλο πόλεμο συνοδεύονταν και με
την ταχεία εξέλιξη της επιστήμης. Ο
μεγάλος Ρώσος επιστήμονας και ακαδημαϊκός
Η.Π.Παύλωφ έλεγε: « Την επιστήμη στη χώρα
μας, την μπάζουν γενναιόδωρα στη ζωή
μας. Γενναιόδωρα στον υπέρτατο βαθμό».
Μπροστά στους μετέχοντες του διεθνούς
συνεδρίου των φυσιολόγων, στη Μόσχα, ο
μεγαλοφυής επιστήμων υποσημείωσε την
εξαιρετική θέση που κατέχει στη Σοβιετική
Ρωσία η επιστήμη. Το κέντρο της επιστήμης
του σοβιετικού κράτους ήταν η Ακαδημία
των Επιστημών της Ε.Σ.Σ.Δ. Η επανάσταση
δημιούργησε τις προϋποθέσεις για τη
μόρφωση στην Ακαδημία των Επιστημών
των αδελφών δημοκρατιών. Η Ακαδημία των
Επιστημών κρατάει ψηλά τη σημαία της
προοδευτικής επιστήμης, εκείνης που
δεν απομονώνεται απ’το λαό, αλλά αντίθετα
τον εξυπηρετεί μ’ευχαρίστηση ανοίγοντας
πρόθυμα τις πόρτες της στους νεαρούς
επιστήμονες και προσφέροντας τους τις
δυνατό να κατακτήσουν τις κορυφές της
επιστήμης. Η σοβιετική κυβέρνηση
σημειώνει τις δημιουργικές προόδους
των επιστημών και καλλιτεχνών και τους
αμείβει με παράσημα και αριστεία. Δεν
υπάρχει κλάδος της επιστήμης που να μην
είπαν οι Σοβιετικοί επιστήμονες τη
γνώμη τους, που πολλές φορές είναι
αποφασιστική. Στον τομέα των μαθηματικών
και της αστρονομίας η Σοβιετική Ένωση
πήρε την πρωτοπόρα θέση στον κόσμο. Με
μεγάλες νεωτεριστικές επιτυχίες
σημειώθηκε η δημιουργική εργασία των
Σοβιετικών φυσικών, αυτών των αντιπροσώπων
της επιστήμης που ο ρόλος τους είναι
εξαιρετικά μεγάλος στην εποχή μας. Οι
Σοβιετικοί επιστήμονες έχουν επιτυχίες
στην εξέλιξη της χημείας που στο λίκνο
της ορθώνονταν η ιδιοφυία του Λομονόσοβ.
Νέες επίσης επιτυχίες είχε η βιολογία
που βαδίζει με πεπείθεση πάνω στ’αχνάρια
του Παυλώφ και του Μιτσούριν. Με σοβαρές
εξ άλλου έρευνες εμπλούτισαν τον κλάδο
τους και οι επιστήμονες γεωλόγοι. Ο λαός
δεν είναι μονάχα περήφανος για την
επιστήμη του, αλλά είναι περήφανος και
δίκαιος και για την λογοτεχνία του. Η
σοβιετική λογοτεχνία είναι η νόμιμη
κληρονόμος της κλασικής λογοτεχνίας
που πάντοτε ήταν η πιο ιδεολογική, η πιο
προοδευτική λογοτεχνία στον κόσμο.
«Ήταν, έλεγε ο Γκόρκυ, η δυνατή με το
δημοκρατισμό της, με την τρομερή της
προσπάθεια να λύνει τα προβλήματα της
σοσιαλιστικής ζωής, με τ’ανθρωπιστικά
της κηρύγματα, τα τραγούδια της στην
ελευθερία, με το βαθύ της ενδιαφέρον
για τη ζωή του λαού, με την επισταμένη
της έρευνα για ν’ανακαλύψει τη δίκαιη,
τη φωτεινή για όλους αλήθεια». Τα έργα
του μεγάλου Ρώσου συγγραφέα Α.Μ.Γκόρκυ
είναι γνωστά σ’όλο τον κόσμο, καθώς και
του καλύτερου ποιητή Β.Μαγιακόβσκι.
Σ’όλα τα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας,
σ’όλους τους κλάδους της φιλολογίας,
στην πρόζα, στην ποίηση, στη δραματουργία,
παρουσιάστηκαν πολλοί συγγραφείς με
ταλέντο που στα έργα τους εκφράσανε το
ένδοξο παρελθόν και το ηρωικό παρόν της
πατρίδας. Όχι μονάχα στη χώρα μας, αλλά
και έξω απ’αυτήν είναι γνωστά τα έργα
των Σοβιετικών συγγραφέων που τα εξέδωσαν
πολύ προτού κηρυχθεί ο πόλεμος, όπως
είναι «Ο σιδερένιος χείμαρρος» του
Σ.Σεραφίμοβιτς, «Τσαπάβ» του Φουρμάνοβ,
«Πέτρο Ι» και «Η μαρτυρική πορεία» του
Α.Τολστόϊ, «Ο ήρεμος Ντόν» και η
«Πρωτοκαλλιεργημένη γη» του Μ.Σολόχοβ,
«Το τσιμέντο» του Φ.Γκλάντκοβ,
«Υδροκεντρικός» του Μ.Σαγκνιάν. Το
αγαπημένο βιβλίο της σοβιετικής νεολαίας
είναι το «Πως δενότανε το ατσάλι» του
Νικολάϊ Οστροβσκι. Έγιναν πλατιά γνωστοί
στη σοβιετική χώρα οι συγγραφείς των
αδελφών δημοκρατιών – Ουκρανέζοι
Α.Κορεϊτσούκ, Π.Τήτσιν, Μ.Μπαζάν, Λευκορώσοι
Γιάνκα Κουπάλα και Γιακούμπ Κολάς, ο
συγγραφέας του Καζάχσκ Αουέζοβ, ο
Ουζμπέκος Άϊμπεκ, ο Λεττονός Β.Λατσίς,
ο Αζερμπαϊτζανος Μαμέντ Ραχίμ και πολλοί
άλλοι. Στη Σοβιετική Ένωση η μουσική
έγινε κτήμα του λαού. Στις συνθέσεις
τους οι συνθέτες απεικονίζουν την ηρωική
σοβιετική εποχή. Οι γνωστότεροι Σοβιετικοί
συνθέτες είναι οι Προκόφιεβ, Σοστακόβιτς,
Καμπαλέβσκι Γκλήερ, Σαπόριν και άλλοι.
Είναι σ’όλο τον κόσμο γνωστή η ερμηνευτική
τέχνη των Σοβιετικών μουσικών. Αυτό το
πιστοποιούν τα πρώτα βραβεία στους
πολυάρυθμους διεθνείς διαγωνισμούς.
Όλος ο κόσμος παραδέχτηκε την τέχνη των
Ρώσων σκακιστών. Η σοβιετική εποχή
ενέπνευσε και ζωγράφους και γλύπτες
που δημιούργησαν έργα, όπου εκφράζουν
τη σοβιετική ζωή. Τα έργα αυτών των
καλλιτεχνών όπως των Νεστέροβ, Γερασίμοβ,
Αντρέεβ, Μπρόντσκι, Μούχιν, Μπαφσέεβ,
Εφάνοβ, Μερκούροβ, κέρδισαν τη γενική
επιδοκιμασία. Μεγάλη είχε στον τομέα
της κι η αρχιτεκτονική. Η αρχιτεκτονική
του μετρό της Μόσχας και μια σειρά κτίρια
στην ίδια πόλη, το καλουπάρισμα
(φορμάρισμα) της διώρυγας που πήρε
τ’όνομα της Μόσχας, η πανενωσιακή
αγροτο-οικονομική έκθεση, μαρτυρούν
για το υψηλό επίπεδο της σοβιετικής
αρχιτεκτονικής. Επίσης η θεατρική τέχνη
έχει κάνει καταπληκτικές προόδους. Μετά
την επανάσταση έγινε το πολυεθνές
σοβιετικό θέατρο. Οι παραστάσεις στη
χώρα μας γίνονται σε δεκάδες διαλέκτους,
πράμα που δείχνει την επιτυχία της
πολιτικής μας. Τα θέατρα εξυπηρέτησαν
πολύ τις λαϊκές μάζες και έπαιξαν μεγάλο
διαπαιδαγωγικό ρόλο. Θέατρα σαν το
Κρατικό Ακαδημαϊκό Μεγάλο Θέατρο, το
Ακαδημαϊκό Μικρό Θέατρο, το Ακαδημαϊκό
Θέατρο Τέχνης της Μόσχας, που πήρε
τ’όνομα του Μ.Γκόρκυ, το θέατρο της
όπερας και του μπαλέτου στο Λένιγκραντ,
με τα’όνομα του Κύρωβ, κι άλλα, έδωσαν
ώθηση στην ρωσική θεατρική τέχνη. Την
πρόοδο της σοβιετικής τέχνης την
πιστοποιεί κι η κινηματογραφική τέχνη.
Η σοβιετική κινηματογραφία είναι κάτι
το πολύ καινούργιο στη χώρα. Αλλά ακριβώς
γι’αυτό ο σοβιετικός κινηματογράφος
έγινε πρότυπο τέχνης, άξιο της εκτίμησης
και της αγάπης εκατομμυρίων θεατών. Η
σοβιετική κινηματογραφική τέχνη είναι
ποτισμένη με εξαίρετες ιδέες και
ξεχωρίζει με την ανωτέρου επιπέδου
τεχνική του και δικαίως φημίζεται σαν
την πιο προοδευτική στον κόσμο.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου