(σε επόμενα φύλλα θα ακολουθήσει αναδημοσίευση άρθρου του Ε.Χοτζα για την κρίση)
«ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΛΟΓΟΔΟΣΙΑ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ 16° ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΚΚ (Μπ.) ΤΗΣ ΕΣΣΔ
27 του Ιούνη 1930
Ι
Η ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΜΕΝΗ ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΣΣΔ
Σύντροφοι! Από το 15ο Συνέδριο πέρασαν δυόμιση χρόνια. Χρονική περίοδος που δε φαίνεται να είναι και πολύ μεγάλη. Κι όμως στο διάστημα αυτό έγιναν σοβαρότατες αλλαγές στη ζωή των λαών και των κρατών. Αν θέλαμε να χαρακτηρίσουμε με δυο λόγια την περίοδο που πέρασε, θα μπορούσαμε να την ονομάσουμε περίοδο κ α μ π ή ς. Ήταν περίοδος καμπής όχι μόνο για μας, για την ΕΣΣΔ, μα και για τις καπιταλιστικές χώρες όλου του κόσμου. Όμως ανάμεσα στις δυο αυτές καμπές υπάρχει ριζική διαφορά. Ενώ για την ΕΣΣΔ η καμπή αυτή σήμαινε στροφή προς μια νέα, πιο σοβαρή οικονομική ά ν ο δ ο, για τις καπιταλιστικές χώρες η καμπή σήμαινε στροφή προς την οικονομική κατάπτωση. Εδώ, στην ΕΣΣΔ, έχουμε αυξανόμενη άνοδο της σοσιαλιστικής ανοικοδόμησης και στη βιομηχανία και στην αγροτική οικονομία. Εκεί, στους καπιταλιστές, παρουσιάζεται αναπτυσσόμενη κρίση της οικονομίας και στη βιομηχανία και στην αγροτική οικονομία.
Αυτή είναι με δυό λόγια η εικόνα της σημερινής κατάστασης.
Θυμηθείτε ποια ήταν η κατάσταση στις καπιταλιστικές χώρες πριν από δυόμιση χρόνια. Αύξηση της βιομηχανικής παράγωγης και του εμπορίου σ’ όλες σχεδόν τις χώρες του καπιταλισμού. Αύξηση τής παραγωγής πρώτων υλών και τροφίμων σε όλες σχεδόν τις αγροτικές χώρες. Φωτοστέφανος γύρω από τις ΕΠΑ σαν χώρας του πιο εύρωστου καπιταλισμού. Επινίκιοι ύμνοι για την «ευημερία». Κοψομεσιάσματα μπρος στο δολάριο. Δοξολογίες προς τιμή της νέας τεχνικής, προς τιμή της καπιταλιστικής ορθολογιστικής οργάνωσης. Εξαγγελία της εποχής της «εξυγίανσης» του καπιταλισμού και της ακατάλυτης σταθερότητας της καπιταλιστικής σταθεροποίησης. «Γενική» βοή και θόρυβος για «αναπότρεπτο χαμό» της χώρας των Σοβιέτ, για «αναπότρεπτη» «χρεωκοπία» της ΕΣΣΔ.
Έτσι είχαν τα πράγματα χτες.
Ποια είναι όμως η εικόνα σήμερα;
Σήμερα υπάρχει οικονομική κρίση σ’ όλες σχεδόν τις βιομηχανικές χώρες του καπιταλισμού. Σήμερα υπάρχει αγροτική κρίση σε όλες τις αγροτικές χώρες. Αντί «ευημερία» έχουμε εξαθλίωση των μαζών και τεράστια αύξηση της ανεργίας. Αντί άνοδο της αγροτικής οικονομίας έχουμε καταστροφή των εκατομμυρίων μαζών της αγροτιάς. Διαλύονται οι αυταπάτες για την παντοδυναμία του καπιταλισμού γενικά, και ιδιαίτερα για την παντοδυναμία του βορειοαμερικανικού καπιταλισμού. Γίνονται όλο και πιο αδύνατοι οι επινίκιοι ύμνοι προς τιμή του δολαρίου και της καπιταλιστικής ορθολογιστικής οργάνωσης. Γίνονται όλο και πιο δυνατά τα απαισιόδοξα ουρλιαχτά για τα «λάθη» του καπιταλισμού. Και το «γενικό» θόρυβο για «αναπότρεπτο χαμό» της ΕΣΣΔ τον αντικαθιστούν «γενικές» άναρθρες κραυγές γεμάτες λύσσα για την ανάγκη να τιμωρηθεί η «χώρα αυτή» που τολμά ν’ αναπτύσσει την οικονομία της, όταν τριγύρω βασιλεύει κρίση.
Αυτή είναι η εικόνα που βλέπουμε σήμερα.
Έγινε όπως ακριβώς τόλεγαν οι μπολσεβίκοι πριν από δυο-τρία χρόνια.
Οι μπολσεβίκοι έλεγαν ότι η ανάπτυξη της τεχνικής στις καπιταλιστικές χώρες, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και της καπιταλιστικής ορθολογιστικής οργάνωσης, με τα περιορισμένα όρια του βιοτικού επιπέδου των μαζών των εκατομμυρίων εργατών και αγροτών, δεν μπορούσαν παρά να οδηγήσουν αναπότρεπτα σε μια τρομερή οικονομική κρίση. Ο αστικός τύπος γελούσε με την «πρωτότυπη προφητεία» των μπολσεβίκων. Οι δεξιοί δε συμμερίζονταν τη μπολσεβίκικη πρόγνωση και αντικαθιστούσαν τη μαρξιστική ανάλυση με φιλελεύθερες φλυαρίες για «οργανωμένο καπιταλισμό». Τι έγινε όμως στην πραγματικότητα; Έγινε αυτό που έλεγαν οι μπολσεβίκοι.
Αυτά είναι τα γεγονότα.
Ας περάσουμε στην εξέταση των στοιχείων για την οικονομική κρίση των καπιταλιστικών χωρών.
1. Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ
α) Όταν μελετάει κανείς την κρίση, χτυπάνε στα μάτια, πριν απ’ όλα, τα παρακάτω γεγονότα:
1. Η σημερινή οικονομική κρίση είναι κρίση υ π ε ρ π α ρ α γ ω γ ή ς. Αυτό σημαίνει ότι παράχθηκαν περισσότερα εμπορεύματα απ’ όσα μπορεί ν’ απορροφήσει η αγορά. Αυτό σημαίνει ότι παράχθηκαν περισσότερα υφάσματα, περισσότερα καύσιμα, περισσότερα εργοστασιακά προϊόντα, περισσότερα είδη διατροφής από όσα μπορούν ν' αγοράσουν, με τα λεφτά που διαθέτουν, οι κυριότεροι καταναλωτές, δηλαδή οι λαϊκές μάζες, που τα έσοδά τους παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο. Κι επειδή στις συνθήκες του καπιταλισμού η αγοραστική ικανότητα των λαϊκών μαζών παραμένει σε ένα επίπεδο απείρως χαμηλό, οι καπιταλιστές αφήνουν τα «πλεονάσματα» των εμπορευμάτων, των υφασμάτων, των σιτηρών κτλ. στις αποθήκες ή ακόμα τα καταστρέφουν, για να κρατήσουν ψηλά τις τιμές, ελαττώνουν την παραγωγή, απολύουν εργάτες, και οι λαϊκές μάζες είναι αναγκασμένες να δυστυχούν για το λόγο ότι παράχθηκαν πάρα πολλά εμπορεύματα.
2. Η σημερινή κρίση είναι η πρώτη π α γ κ ό σ μ ι α οικονομική κρίση μετά τον πόλεμο. Είναι κρίση παγκόσμια όχι μόνο με την έννοια ότι αγκαλιάζει όλες ή σχεδόν όλες τις β ι ο μ η χ α ν ι κ έ ς χώρες του κόσμου (ακόμα και η Γαλλία, που κάνει συστηματικά ενέσεις με τα δισεκατομμύρια μάρκα των γερμανικών επανορθώσεων δε μπόρεσε ν’ αποφύγει μια ορισμένη ύφεση που σύμφωνα με όλα τα δεδομένα πρόκειται να μεταβληθεί σε κρίση). Είναι κρίση παγκόσμια και με την έννοια ότι η β ι ο μ η χ α ν ι κ ή κρίση συνέπεσε χρονικά με την α γ ρ ο τ ι κ ή κρίση, που αγκαλιάζει την παραγωγή πρώτων υλών όλων των ειδών και τροφίμων στις βασικές α γ ρ ο τ ι κ έ ς χώρες του κόσμου.
3. Η σημερινή παγκόσμια κρίση παρά το γ ε ν ι κ ό της χαρακτήρα ξετυλίγεται α ν ι σ ό μ ε τ ρ α, προσβάλλοντας αυτές ή εκείνες τις χώρες, σε διαφορετικό χρόνο και με διαφορετική δύναμη. Η βιομηχανική κρίση άρχισε νωρίτερα απ’ όλες τις χώρες στην Πολωνία, στη Ρουμανία, στα Βαλκάνια. Εκεί η κρίση ξετυλίχτηκε σ’ όλη τη διάρκεια του περασμένου χρόνου. Σαφείς ενδείξεις για την έναρξη της αγροτικής κρίσης υπήρχαν απ’ τα τέλη κιόλας του 1928 στον Καναδά, στις ΕΠΑ, στην Αργεντινή, στη Βραζιλία και στην Αυστραλία. Σ’ όλη αυτή την περίοδο η βιομηχανία των ΕΠΑ παρουσιάζει ανοδική γραμμή. Στα μέσα του 1929 η βιομηχανική παραγωγή των ΕΠΑ φτάνει σχεδόν σε ύψη ρεκόρ. Μόνο απ’ το δεύτερο εξάμηνο του 1929 αρχίζει η καμπή, και έπειτα ξετυλίγεται πια μια ακάθεκτη κρίση της βιομηχανικής παράγωγης που ρίχνει τις ΕΠΑ πίσω, στο επίπεδο του 1927. Την ακολουθεί η βιομηχανική κρίση στον Καναδά και στην Ιαπωνία. Ακολουθούν σε συνέχεια οι χρεωκοπίες και η κρίση στην Κίνα και στις αποικιακές χώρες, όπου η κρίση επιδεινώνεται με την πτώση των τιμών στο ασήμι και όπου η κρίση υπερπαραγωγής συνδέεται με την καταστροφή των αγροτικών νοικοκυριών, που από την εκμετάλλευση των φεουδαρχών και τους αβάσταχτους φόρους φτάνουν σε πλήρη εξάντληση. Όσο για τη Δυτική Ευρώπη, εκεί η κρίση αρχίζει να εκδηλώνεται μόλις στις αρχές αυτού του χρόνου και όχι παντού με την ίδια ένταση, ενώ στη Γαλλία ακόμα και στην ίδια περίοδο εξακολουθεί να σημειώνεται αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής.
Νομίζω πως δεν είναι ανάγκη να σταθούμε ιδιαίτερα στα αριθμητικά στοιχεία που δείχνουν την ύπαρξη της κρίσης. Το γεγονός ότι υπάρχει κρίση δεν το αμφισβητούν σήμερα πια. Γι' αυτό θα περιοριστώ να παραθέσω ένα μικρό, αλλά χαρακτηριστικό πίνακα που δημοσιεύτηκε τελευταία απ’ το γερμανικό «Ινστιτούτο ερευνών για τις οικονομικές συγκυρίες». Ο πίνακας αυτός, αρχίζοντας απ’ το 1927 και παίρνοντας για 100 το επίπεδο παραγωγής του 1928, απεικονίζει την ανάπτυξη της βιομηχανίας εξόρυξης και των βασικών κλάδων της μεγάλης βιομηχανίας επεξεργασίας στις ΕΠΑ, την Αγγλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Πολωνία, και την ΕΣΣΔ.
Να αυτός ο πίνακας :
Χρονιές ΕΣΣΔ ΕΙΙΑ Αγγλία Γερμανία Γαλλία Πολωνία
1927 82,4 95,5 105,5 100,1 86,6 88,5
1928 100 100 100 100 100 100
1929 123,5 106,3 107,9 101,8 109,4 99,8
1930 (πρώτο τρίμηνο) 171,4 95,5 107,4 93,4 113,1 84,6
Τι δείχνει ο πίνακας αυτός;
Δείχνει, πριν απ’ όλα, ότι οι ΕΠΑ, η Γερμανία, η Πολωνία περνούν μια π ο λ ύ έ κ δ η λ η κ ρ ί σ η της μεγάλης βιομηχανικής παραγωγής. Το πρώτο τρίμηνο του 1930 το επίπεδο της παραγωγής στις ΕΠΑ, ύστερα από την ά ν ο δ ο του πρώτου εξάμηνου του 1929, έπεσε σε σύγκριση με το 1929 κατά 10,8%, φτάνοντας ως το επίπεδο του 1927 στη Γ ε ρ μ α ν ί α ύστερα από τρίχρονη σ τ α σ ι μ ό τ η τ α το επίπεδο της παράγωγης έπεσε σε σύγκριση με το περσινό κατά 8,4%, κατεβαίνοντας κάτω απ’ το επίπεδο του 1927 κατά 6,7% ενώ στην Π ο λ ω ν ί α ύστερα απ’ την περσινή κ ρ ί σ η το επίπεδο της παραγωγής έπεσε σε σύγκριση με το περσινό κατά 15,2% κατεβαίνοντας κάτω απ’ το επίπεδο του 1927 κατά 3,9%.
Δείχνει, δεύτερο, ότι η Α γ γ λ ί α τρία χρόνια κιόλας κάνει βήμα σημειωτόν γύρω από το επίπεδο του 1927 και περνά σοβαρή οικονομική σ τ α σ ι μ ό τ η τ α: στο πρώτο τρίμηνο του 1930 το επίπεδο της παραγωγής έχει πέσει σε σύγκριση με το περσινό κατά 0,5%, και έτσι η χώρα μπήκε στην αρχική φάση της κ ρ ί σ η ς.
Δείχνει, τρίτο, ότι απ’ τις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες μόνο στη Γαλλία υπάρχει κάποια α ύ ξ η σ η της μεγάλης βιομηχανίας: αν το ποσοστό της αύξησης το 1928 ήταν 13,4% και το 1929 9,4%, στο πρώτο τρίμηνο του 1930 σε σύγκριση με το 1929 η αύξηση είναι μόλις 3,7%, δίνοντας έτσι την εικόνα μιας ανοδικής καμπύλης που από χρόνο σε χρόνο παρουσιάζει π τ ώ σ η.
Δείχνει, τέλος, ότι απ’ όλες τις χώρες του κόσμου μόνο στην ΕΣΣΔ υπάρχει ρ α γ δ α ί α ά ν ο δ ο ς της μεγάλης βιομηχανίας: το επίπεδο της παραγωγής του πρώτου τρίμηνου του 1930 στην ΕΣΣΔ ξεπερνάει το επίπεδο του 1927 πάνω από δ υ ο φορές, ενώ το ποσοστό της αύξησης ανεβαίνει από 17,6% που ήταν το 1928 ως τα 23,5% το 1929 και ως τα 32% το πρώτο τρίμηνο του 1930, δίνοντας έτσι την εικόνα μιας ανοδικής καμπύλης που από χρόνο σε χρόνο παρουσιάζει ά ν ο δ ο.
Θα μπορούσε να φέρει κανείς την αντίρρηση ότι, αν έτσι παρουσιάζονταν τα πράγματα ως τα τέλη του πρώτου τρίμηνου αυτού του χρόνου, δεν αποκλείεται στο δεύτερο τρίμηνο αυτού του χρόνου να έχει αλλάξει η κατάσταση προς το καλύτερο. Τα στοιχεία όμως του δεύτερου τρίμηνου διαψεύδουν κατηγορηματικά μια τέτοια υπόθεση. Απεναντίας, δείχνουν ότι στο δεύτερο τρίμηνο η κατάσταση χειροτέρεψε ακόμα περισσότερο. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν: νέα π τ ώ σ η των α ξ ι ώ ν στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και νέο κ ύ μ α χ ρ ε ω κ ο π ι ώ ν στις ΕΠΑ, νέο π ε ρ ι ο ρ ι σ μ ό της παραγωγής, ε λ ά τ τ ω σ η τ ο υ μ ε ρ ο κ ά μ α τ ο υ των εργατών και α ύ ξ η σ η της α ν ε ρ γ ί α ς στις ΕΠΑ, τη Γερμανία, την Αγγλία, την Ιταλία, την Ιαπωνία, τη Νότια Αμερική, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία κτλ., είσοδο μιας σειράς βιομηχανικών κλάδων της Γαλλίας σε φάση σ τ α σ ι μ ό τ η τ α ς, που με τη σημερινή διεθνή οικονομική κατάσταση αποτελεί ένδειξη της κρίσης που αρχίζει. Υπάρχουν σήμερα στις ΕΠΑ πάνω από 6 εκατομμύρια άνεργοι, στη Γερμανία περίπου 5 εκατομμύρια, στην Αγγλία πάνω από 2 εκατομμύρια, στην Ιταλία, τη Νότια Αμερική και την Ιαπωνία από ένα εκατομμύριο και στην Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία και την Αυστρία από 500 χιλιάδες. Και δε μιλάω εδώ για την παραπέρα όξυνση της κρίσης στην αγροτική οικονομία που καταστρέφει εκατομμύρια φάρμερ και εργαζόμενους αγρότες. Η κρίση υπερπαραγωγής στην αγροτική οικονομία έφτασε σε τέτοιο σημείο, που για να διατηρηθούν ψηλά οι τιμές και τα κέρδη της αστικής τάξης, στη Βραζιλία πετάχτηκαν στη θάλασσα 2 εκατομμύρια σακιά καφέ, στην Αμερική άρχισε να χρησιμοποιείται για καύσιμη ύλη καλαμπόκι αντί κάρβουνο, στη Γερμανία εκατομμύρια πούτια σίκαλη χρησιμοποιήθηκαν για τροφή γουρουνιών, και σχετικά με το βαμπάκι και το στάρι παίρνονται όλα τα μέτρα για να ελαττωθεί η καλλιεργούμενη έκταση κατά 10-15%.
Αυτή είναι ή γενική εικόνα της αναπτυσσόμενης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης.
β) Τώρα που η παγκόσμια οικονομική κρίση ασκεί την καταστροφική της δράση, σπρώχνοντας στον πάτο ολόκληρα στρώματα μεσαίων και μικρών καπιταλιστών καταστρέφοντας ολόκληρες ομάδες της εργατικής αριστοκρατίας και των φάρμερ και καταδικάζοντας στην πείνα τα εκατομμύρια της εργατικής μάζας, όλοι ρωτούν: ποια είναι η αιτία της κρίσης, ποια είναι η βάση της, πώς να την καταπολεμήσουμε, πως να την εξαλείψουμε; Επινοούνται οι πιο ποικιλόμορφες «θεωρίες» κρίσεων. Προτείνονται ολόκληρα σχέδια «άμβλυνσης», «πρόληψης», «εξάλειψης» της κρίσης. Οι αστικές αντιπολιτεύσεις τα φορτώνουν στις αστικές κυβερνήσεις που, βλέπετε, «δεν πήραν όλα τα μέτρα» για να προλάβουν την κρίση. Οι «δημοκράτες» κατηγορούν τους «ρεπουμπλικάνους», οι «ρεπουμπλικάνοι» τους «δημοκράτες», και όλοι μαζί την ομάδα Χούβερ με το «Ομοσπονδιακό αποθεματικό σύστημα» της, που δεν μπόρεσε «να χαλιναγωγήσει» την κρίση. Υπάρχουν μάλιστα και μερικοί σοφοί που αποδίδουν την αιτία της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης στις «μηχανοραφίες των μπολσεβίκων». Εννοώ το γνωστό «βιομήχανο» Ρέχμπεργκ που, εδώ που τα λέμε, πολύ λίγο μοιάζει με βιομήχανο και μάλλον θυμίζει «βιομήχανο» ανάμεσα σε δημοσιολόγους και «δημοσιολόγο» ανάμεσα σε βιομηχάνους. (Γ έ λ ι α).
Είναι ευνόητο πως όλες αυτές οι «θεωρίες» και τα σχέδια δεν έχουν τίποτε το κοινό με την επιστήμη. Πρέπει να ομολογήσουμε ότι μπροστά στην κρίση οι αστοί οικονομολόγοι αποδείχτηκε πως χρεωκόπησαν πέρα για πέρα. Κάτι περισσότερο: αποδείχτηκε ότι δεν έχουν ούτε το ελάχιστο εκείνο όριο αίσθησης της πραγματικότητας, που δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς πάντα στους προκατόχους τους. Οι κύριοι αυτοί ξεχνούν ότι οι κρίσεις δεν μπορούν να θεωρούνται τυχαίο φαινόμενο στο σύστημα τής καπιταλιστικής οικονομίας. Οι κύριοι αυτοί ξεχνούν ότι οι οικονομικές κρίσεις είναι αναπόφευκτη συνέπεια του καπιταλισμού. Οι κύριοι αυτοί ξεχνούν ότι οι κρίσεις γεννήθηκαν μαζί με τη γέννηση της κυριαρχίας του καπιταλισμού. Πάνω από εκατό χρόνια τώρα γίνονται περιοδικές οικονομικές κρίσεις, που επαναλαμβάνονται κάθε 12, 10, 8 και λιγότερα χρόνια. Στην περίοδο αυτή οι αστικές κυβερνήσεις όλων των βαθμών και των αποχρώσεων, οι αστοί παράγοντες όλων των κατηγοριών και των ικανοτήτων, όλοι τους χωρίς εξαίρεση επιχείρησαν να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους με αντικειμενικό σκοπό την «πρόληψη» και την «εξάλειψη» των κρίσεων. Όλοι τους όμως απέτυχαν. Και υπέστησαν ήττα γιατί είναι αδύνατο να προληφθούν ή να εξαλειφθούν οι οικονομικές κρίσεις μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού. Τι το εκπληκτικό λοιπόν, αν οι σημερινοί αστοί παράγοντες παθαίνουν επίσης ήττα; Τι το εκπληκτικό λοιπόν, αν τα μέτρα των αστικών κυβερνήσεων στην πραγματικότητα δεν οδηγούν στην άμβλυνση της κρίσης, στην ανακούφιση των μαζών των εκατομμυρίων εργαζομένων, μα σε νέες κηρύξεις χρεωκοπιών, σε νέο κύμα ανεργίας, στην καταβρόχθιση των λιγότερο ισχυρών από τις πιο ισχυρές καπιταλιστικές ενώσεις;»
Συνεχίζεται
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου