Δομή και λειτουργία
Το Κίνημα των Κομμουνιστριών Γυναικών ιδρύθηκε από μια παγκόσμια συγκέντρωση κομμουνιστριών γυναικών το 1921, η οποία ψήφισε μια αντιπροσωπεία, τη Διεθνή γραμματεία γυναικών, με αναφορά στη εκτελεστική επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς, την Κομιντέρν. Επίσης ξεκίνησε το σχηματισμό των γυναικείων επιτροπών στα εθνικά κόμματα και καλούσε περιοδικά σε διεθνείς συναντήσεις των κομμουνιστριών γυναικών.
Την ίδια εποχή η Γραμματεία εκδίδει ένα μηνιαίο περιοδικό στο οποίο υπήρξαν δημοσιεύσεις των Κομμουνιστριών Γυναικών σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Επίσης εισηγούνταν λύσεις στις παγκόσμιες επιτροπές της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Τουλάχιστον αυτό ήταν το πρόγραμμα δράσης. Η πραγμάτωση από το όραμα στην πραγματικότητα ήταν δύσκολη. Οι γυναίκες ήταν, μόνο, τότε που ξεκίνησαν να εισέρχονται στην πολιτική δράση. Στην προ 1914 Σοσιαλιστική Διεθνή, σύμφωνα με την Κλάρα Τσέτκιν, οι λίγες γυναίκες ακτιβίστριες αντιμετωπίζονταν ως «οικιακή βοήθεια». [1]
Ακόμα και στην Κομιτέρν, η Τσέτκιν έγραψε το 1921, “οι καθοδηγητές όλοι τους συχνά υποτιμούν την αξία» του κινήματος των κομμουνιστριών γυναικών επειδή « το θεωρούν μόνο ως γυναικεία δουλειά» [2] Στα παγκόμια συνέδρια της Κομιτέρν το 1920, 1921 και το 1922, οι γυναίκες αντιμετώπιζαν προβλήματα απαιτώντας χρόνο για να παρουσιάσουν και να συζητήσουν τα αιτήματα τους.[3]
Ωστόσο στο σύνολο, παρά τον όρο της Τσέτκιν «ανοιχτή ή συγκεκαλυμμένη αντιπολίτευση» [4], οι κομματικές δομές για δουλειά μεταξύ των γυναικών, εγκαταστάθηκαν σε εκείνα τα χρόνια σχεδόν σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες όπου οι Κομμουνιστές δρούσαν νόμιμα. Οι γυναίκες που ηγήθηκαν αυτής της δουλειάς ήταν προφανώς οι πιο ικανές και ανθεκτικές στη διεθνή ομάδα ηγεσίας που γεννήθηκε από την Κομιτέρν. Παραπλέυρως η Τσέτκιν, η πιο αξιοσέβαστη μη-Ρωσίδα Κομμουνίστρια ηγέτιδα εργάστηκε με την Hertha Sturm και την Bertha Braunthal στη Γερμανία , την Marthe Bigot και την Lucie Colliard στη Γαλλία, την Henriette Roland-Holst στην Ολλανδία, την Dora Montefiore στη Βρετανία, την Hanna Malm και την Aino Kuusinen στην Φινλανδία, την Edda Tennenboom στην Πολωνία, την Varsenika Kasparova και την Klavdiia Nikolaeva στη Ρωσία, μεταξύ άλλων.[5]
Το περιοδικό τους, « Η Διεθνής των Κομμουνιστριών Γυναικών, αποτέλεσε ένα δεινό εκπαιδευτικό εργαλείο που δημοσιεύθηκαν 1.300 σελίδες στα 5 χρόνια κυκλοφορίας του. Η γραφή είναι χαρισματική και συχνά ποιητική όπως φαίνεται στην παρακάτω αναπαράσταση των εργατριών σε μια κατεστραμμένη από τον πόλεμο Ευρώπη.
Αυτές που θερίζουν τις σοδειές και ψήνουν το ψωμί, πεινούν
Αυτές που πλέκουν και ράβουν, δεν μπορούν να ντύσουν τα σώματα τους
Αυτές που παράγουν τη διατροφή μακρυά από απόβλητα του πολιτισμού, στερούνται τη γνώση και την ομορφιά [6]
Με την επιμέλεια της Τσέτκιν, το περιοδικό εξέφραζε την άποψη των πιο συνεπών υποστηρικτριών της Διεθνούς, της πολιτικής δηλαδή του ενωμένου μετώπου.
Το έργο της Διεθνούς των Γυναικών επικεντρώθηκε σε 2 βασικές παγκόσμιες εκστρατείες: στην οικοδόμηση της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας και στην υποστήριξη της Διεθνούς Ενίσχυσης των Εργατών/τριων της Σοβιετικής Ρωσίας, με έμφαση στην ενίσχυση των Σοβιετικών Γυναικών. Τον χειμώνα και την άνοιξη του 1922-23, η γραμματεία γυναικών στο Βερολίνο, ηγήθηκε σειρά εκστρατειών για τον πληθωρισμό, για τους κινδύνους του πολέμου, την εκπαίδευση, τους νόμους κατά της άμβλωσης και τον φασισμό, σε άμεση συνεργασία με τις γυναικείες επιτροπές της Κομμουνιστικής Διεθνούς.[7]
Κίνημα ή Υπο-επιτροπή
Ωστόσο η φύση της Διεθνούς των Κομμουνιστριών Γυναικών είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτή. Ήταν ένα γυναικείο κίνημα; Ή ήταν μια παράταξη των κομματικών επιτροπών που εκτελούσε κομματικά καθήκοντα;
Η Κλάρα Τσέτκιν διατύπωσε ως κεντρικό της καθήκον να κερδίσουμε τις μάζες – ειδικά τις μάζες των γυναικών - απέναντι στην επικείμενη αναμέτρηση με τον καπιταλισμό. [8] Είχε προβλέψει τη γενική γραμμή που θα υιοθετούνταν λίγους μήνες αργότερα, μετά από μια επεισοδιακή συζήτηση, από το Παγκόσμιο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Οι γυναίκες καθοδηγήτριες διαπίστωσαν ότι αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς να οριστούν ειδικές επιτροπές για την αποστολή. Όπως η Τσέτκιν επισήμανε σε άλλη περίπτωση, οι κοινωνικές συνθήκες των γυναικών έχουν δημιουργήσει «μια ειδική γυναικεία ψυχολογία» όπως ότι οι γυναίκες οι ίδιες είναι «οι πιο έξυπνες, πονηρές και οι πιο αποτελεσματικές στην αναγνώριση των ζητημάτων-κλειδιών στη ζωή των εργατριών». 9]
Σε μια άλλη περίσταση, η Τσέτκιν έγραψε ότι οι μάζες των γυναικών είχαν τώρα καταληφθεί από «νέες λαχτάρες, επιθυμίες, παρορμήσεις, ανάγκες που προηγουμένως κρύβονταν». [10]
Οι Κομμουνιστές εκείνης της περιόδου δεν αξιοποίησαν τον όρο «γυναικεία καταπίεση» ενώ ακόμα φαίνεται ζωντανή στη σκέψη και στη δράση τους.
Δεν ήταν αρκετή η οικοδόμηση συμμαχιών ευρύτερων δράσεων για την επιρροή των μαζών, αν και ήταν σημαντική. Ο στόχος ήταν να φέρουν τις γυναίκες στο κόμμα και να τις εκπαιδεύσουν για πυρήνες και καθοδηγήτριες. Στα περισσότερα κόμματα, αυτό ήταν ένα καινούργιο εγχείρημα που αντιμετώπισε τις σοβινιστικές πιέσεις αποκλεισμού των γυναικών από το επαναστατικό κίνημα.
Το 1925, όταν η Διεθνής των Γυναικών δέχθηκε την επίθεση των γραφειοκρατικών δυνάμεων της Κομμουνιστικής Διεθνούς, η Τσέτκιν επανέλαβε αυτές τις έννοιες με τη μορφή μιας συζήτησης που είχε με τον Λένιν πριν από 5 χρόνια. Εκφράζει στον Λένιν τη γνωστή της θέση: «Πρέπει με κάθε μέσο να οικοδομήσουμε ένα δυναμικό διεθνές κίνημα γυναικών σε σαφή θεωρητική βάση». Αργότερα στη συζήτηση τους, ο Λένιν προσθέτει: «Δεν θέλουμε ξεχωριστές οργανώσεις για τις Κομμουνίστριες Γυναίκες! Εκείνη που είναι Κομμουνίστρια ανήκει ως μέλος στο Κόμμα», με «τα ίδια δικαιώματα και καθήκοντα» Αλλά το κόμμα χρειάζεται ειδκά όργανα «με ειδικό σκοπό την παρακίνηση των πλατιών μαζών των γυναικών.»[11]
Οι επιτροπές ήταν ανοιχτές σε όλα τα μέλη του κόμματος και οι άνδρες παρακινούνταν να συμμετέχουν. Στην πραγματικότητα, οι άνδρες γενικώς απείχαν αλλά ασκούσαν πιέσεις κατά προτεραιότητα. Ο Λένιν, για παράδειγμα, είπε στη Τσέτκιν ότι στις συναντήσεις με τις εργάτριες, οι Κομμουνιστές δεν επιτρέπεται να αφήνουν «το σεξ και τα προβλήματα του γάμου να προηγούνται». 12] Η Τσέτκιν διαφώνησε σθεναρά . Και μπορούμε να είμαστε σίγουροι, ανεξάρτητα από την επίσημη ατζέντα, αυτές οι συναντήσεις δίνουν την αφορμή για αυτό που θα ονομάσει η επόμενη γενιά «ανύψωση της συνείδησης».
Μεγάλος αριθμός γυναικών στρατολογήθηκε. Η αναλογία των γυναικών μεταξύ των μελών του κόμματος κυμαινόταν από το υψηλότερο 20% στη Τσεχοσλοβακία και στη Νορβηγία μέχρι το 2% περίπου στη Γαλλία και στην Ιταλία. Στη Γερμανία και στη Ρωσσία, αυξήθηκε σταδιακά το 1920 στο 17% και 14% αντίστοιχα.[13]
Τα απόλυτα νούμερα ήταν υψηλά: περισσότερες από 100.000 γυναίκες ήταν μέλη της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Το πρόγραμμα της απελευθέρωσης
Αυτές οι γυναίκες προώθησαν ένα πρόγραμμα ζητώντας «την εξασφάλιση για όλες τις γυναίκες πλήρη και απεριόριστα κοινωνικά δικαιώματα, έτσι ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν κάθε πλευρά μιας ολοκληρωμένης ανθρώπινης προσωπικότητας». [14]
Το πρόγραμμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς για την απελευθέρωση των γυναικών περιλάμβανε «απόλυτη ισότητα δικαιωμάτων νομικά και πρακτικά», ένταξη των γυναικών στη πολιτική ζωή, το δικαίωμα στη δωρεάν παιδεία και στην ιατρική περίθαλψη, σε κοινωνικά μέτρα που θα ελαφρύνουν τις οικιακές εργασίες και την ανατροφή των παιδιών και σε μέτρα «κατάργησης των διπλών σεξουαλικών προτύπων μεταξύ ανδρών και γυναικών». [15]
Λαμβάνοντας υπ όψιν τα βάθη της υποταγής των γυναικών κατά τη διάρκεια των χρόνων, τα παραπάνω μπορεί να φαίνονται ως μια απλή ουτοπία Οι Κομμουνίστριες γυναίκες, ωστόσο, επεσήμαναν τις δραματικές κατακτήσεις των γυναικών στη Σοβιετική Ρωσία, όπου οι γυναίκες υπήρξαν νόμιμα σκλάβες των συζύγων και των πατεράδων τους πριν την επανάσταση.
Τα σώματα μας, μας ανήκουν»
Το μανιφέστο της Κομμουνιστικής Διεθνούς για τη γυναικεία απελευθέρωση παραβλέπει την αναφορά στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών. Παρ’όλα αυτά, οι Κομμουνίστριες γυναίκες έκαναν εκστρατεία για αυτά τα θέματα με επιτυχία.
Οι Κομμουνίστριες γυναίκες εκείνης της περιόδου αντιλαμβάνονταν την ανατροφή των παιδιών ως μια κοινωνική ευθύνη και προσπάθησαν να βοηθήσουν «τις φτωχές γυναίκες που θα επιθυμούσαν να βιώσουν την μητρότητα ως την ύψιστη χαρά». Σε μια περίοδο που ο έλεγχος γεννήσεων υποστηρίχθηκε από πολλούς ως μέσο ελέγχου του πληθυσμού και της ευγονικής, αντιστάθηκαν στις προσπάθειες εκφοβισμού των γυναικών να αποκτήσουν είτε λίγα είτε πολλά παιδιά Θεωρούσαν την άμβλωση ως ένα σύμπτωμα των κοινωνικών δεινών που σχετίζονται με τη φτώχεια των γυναικών και την υποδούλωση. Αλλά οι νόμοι κατά της άμβλωσης που υπήρχαν τιμωρούσαν βάναυσα αθώες γυναίκες. Οι Κομμουνίστριες γυναίκες κατήγγειλαν το βαρύ τίμημα των παράνομων αμβλώσεων και απάιτησαν κατάργηση των νόμων που απαγόρευαν την άμβλωση.[16]
Στη Γερμανία, ηγήθηκαν μια μαζικής εκστρατείας κατά του νόμου απαγόρευσης της άμβλωσης με το σύνθημα: «Το Σώμα Σου Ανήκει».[17]
Η βία κατά των γυναικών σπανίως αναφερόταν στην Κομμουνιστική Γυναικεία Βιβλιογραφία. Ωστόσο, επεσήμανε στη Σοβιετική Ρωσία μέτρα εξασφάλισης των γυναικών της ελευθερίας βούλησης του γάμου και του χωρισμού και της εργασίας έξω από το σπίτι ως βήματα απελευθέρωσης από βίαιες και καταπιεστικές σχέσεις.
Στη βιβλιογραφία αυτή απουσιάζει, εν τούτοις, κάθε συζήτηση για βιασμούς και σεξουαλική παρενόχληση.
Αντιτάχθηκαν στην τιμωρία ή στην παρενόχληση των πορνών. Υποχρέωναν στην εξάλειψη των οικονομικών αιτιών του εμπορίου του σεξ μέσω της στέγασης ανεπάγγελτων γυναικών, την επαγγελματική εκπαίδευση τους και την απασχόληση τους. [18]
Ενωμένο Μέτωπο
Το Κίνημα των Κομμουνιστριών Γυναικών διαπίστωσε ότι « τα αιτήματα του κινήματος των αστών γυναικών» στόχευαν μερικώς «στην μεταρρύθμιση της καπιταλιστικής τάξης προς όφελος των συζύγων και θυγατέρων των κυρίαρχων τάξεων». Ωστόσο, τόνισε ότι η ριζοσπαστικοποίηση μεταξύ των γυναικών άγγιξε όλα τα κοινωνικά στρώματα.
«Γυναίκες υπάλληλοι, ειδικά οι διαννοούμενες ..μεγαλώνουν επαναστατικά… όλο και περισσότερες νοικοκυρές…συμπεριλαμβάνοντας και τις αστές νοικοκυρές,… αφυπνίζονται είπε η Τσέτκιν στο 4ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. [19]
Ένα χρόνο νωρίτερα, η Τσέτκιν εξήγησε στο προηγούμενο παγκόσμιο συνέδριο ότι «όσο ο καπιταλισμός κυριαρχεί, το ισχυρότερο φύλο θα απειλεί να στερήσει από το ασθενέστερο όλα τα μέσα επιβίωσης. Οι αστές γυναίκες, επέμενε, μπορούν να βοηθήσουν στον αγώνα- καταπολεμώντας τις αψιμαχίες, σπέρνωντας παράλληλα αναβρασμό και αναταραχή στο αστικό στρατόπεδο».[20]
Σε αυτό το πνεύμα, οι αποτιμήσεις των συγκεντρώσεων των μη-προλετάριων γυναικών τόνισαν σημεία συμφωνιών που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για κοινή δράση.
Σε ένα άλλο πλαίσιο, το περιοδικό προέβλεψε ότι μέσω ενός ενωμένου μετώπου, πολλές γυναίκες, τόσο της εργατικής τάξης όσο και της κυρίαρχης, οι οποίες ακόμη και αν αποποιούνται των συνθημάτων της προλεταριακής δικτατορίας « θα είναι παρούσες, με χαρά και αποφασιστικότητα, να υπερασπιστούν τα δικαιωμάτα τους ως μητέρες στην κοινωνική πρόνοια, την υγεία και τις ζωές των παιδιών τους».[21]
Οι Κομμουνίστριες γυναίκες ανέπτυξαν μια νέα ορολογία για τα θύματα του καπιταλισμού σύμφωνα με την οποία έκαναν μια επιδέξια επισήμανση αναφορικά με τις γυναίκες. Μιλούσαν συχνά για τις“Δημιουργούς,” μια γερμανική λέξη που συνδυάζει το μήνυμα των «παραγωγών» και των «δημιουργών». Οι Δημιουργοί, λέει η Τσέτκιν, είναι «όλοι όσοι εργάζονται, είτε με τα χέρια είτε με το πνεύμα και αυξάνουν την υλική και πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας χωρίς να εκμεταλλέυονται την εργασία άλλων ανθρώπων».[22]
Αν και η Τσέτκιν δεν το διευκρίνιζε αυτό, αναμφίβολα περιλαμβάνει το νοικοκυριό και τη δουλειά της ανατροφής των παιδιών, όπως επίσης και τη δουλειά της γέννας, αποδιδόντας και την παραγωγική της σημασία.
Η κληρονομιά μιας επαναστατημένης γενιάς
Το μεγαλύτερο υλικό κατόρθωμα ήταν η διάδοση των ιδεών, η ώθηση στον αγώνα των γυναικών για την απελευθέρωση τους στη Ρωσία και η γνώση αυτών των κατορθωμάτων σε όλο τον κόσμο όπου αυτή η εμπειρία επηρέασε ευρύτερα τα εργατικά και γυναικεία κινήματα.
Κατά την κατανόηση τους για την καταπίεση των γυναικών και στο δρόμο για την απελευθέρωση, οι επαναστάτριες της γενιάς τους σηματοδότησαν μια ιστορική πρόοδο. Ήταν παιδιά της εποχής τους και σε κάποιες ερωτήσεις, οι απόψεις τους έχασαν το στόχο. Σε άλλα θέματα ειδικά, συνέλαβαν πώς η απελευθέρωση των γυναικών αλληλεπιδρά με την επανάσταση, η κατανόηση και η εμπειρία τους δεν έχει ξεπεραστεί.
Ο χαρακτήρας της Διεθνούς των Κομμουνιστριών Γυναικών – αν ήταν αυτόνομο κίνημα ή κομματική υποεπιτροπή – ήταν αμφιλεγόμενο από την αρχή εώς το τέλος. Η σοφία τους έγκειται στην αποδοχή και στη διαχείριση αυτής της ασάφειας. Όταν οι αστικές δυνάμεις τελικά επέβαλλαν τη λογική συνοχή, περιορίζοντας την αυτονομία του κινήματος, αυτό σηματοδότησε την καταστροφή του.
Οι Κομμουνίστριες γυναίκες συμβόλισαν τη συνεπή τήρηση της αγωνιστικής ενότητας του εργατικού κινήματος. Ήθελαν να ενώσουν τις γυναίκες από όλα τα κοινωνικά στρώματα που ήταν προετοιμασμένες να δράσουν κατά των δεινών του καπιταλισμού. Προτιμούν μια επιδέξια αναζήτηση για κοινό έδαφος με τις μη-Κομμουνίστριες μεταξύ των γυναικών και στο εργατικό κίνημα Για να γίνει αυτό, έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο στο σχεδιασμό της καθοδήγησης της Κομμουνιστικής Διεθνούς στο σύνολο της.
Αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό κληροδότημα σε εμάς. Η Διεθνής των Κομμουνιστριών Γυναικών προεικόνισε τον καθοδηγητικό ρόλο των γυναικείων κινημάτων για την κοινωνική πρόοδο σήμερα και αύριο.
[2] Kommunistische Fraueninternationale (hereafter KFI), vol. 1, no. 2–3 (1921), p. 55
[3] Στο συνέδριο στο Μπακού, «μια πρόταση για να ψηφιστούν 3 γυναίκες στο Προεδρική Επιτροπή… προκάλεσε ισχυρές αντιρρήσεις από κάποιους μη-εκπροσώπους του κόμματος και εξασφαλίστηκε μια χρονοβόρα συζήτηση. Όταν ωστόσο 3 γυναίκες ομόφωνα ψηφίστηκαν στην επιτροπή στην 5η σύνοδο, όλο το συνέδριο σηκώθηκε να τις χαιρετήσει με ένα βροντερό χειροκρότημα». John Riddell, To See the Dawn: Baku 1920, First Congress of the Peoples of the East, Pathfinder:New York, 1993, p. 25.
[4] 3ο Συνέδριο, σελ. 910.
[5] Bernhard H. Bayerlein, “Zwischen Internationale und Gulag,” in International Newsletter of Communist Studies, vol. 12 (2006), no. 19, p. 27
[6] KFI, vol. 2 (1922), no. 5–6, p. 519.
[7] Bericht der Executive der Kommunistischen Internationale, 15. Dezember 1922–15 Mai 1923, Moscow, Verlag des EKKI, 1923, pp. 15-16; Bayerlein, p. 34.
[8] KFI, vol. 1, no. 2-3 (1921), pp. 47-48.
[9] Protokoll des Vierten Kongresses der Kommunistischen Internationale (hereafter Fourth Congress), Hamburg: Verlag der Kommunistischen Internationale, 1923, vol. 2, p. 727.
[10] KFI, vol. 1, no. 1 (1921), p. 6.
[11] “Lenin on the Women’s Question,” www.marxists.org/archive/zetkin/1925/lenin/zetkin2.htm.
[12] Ibid.
[13] Fourth Congress, vol. 2, p. 738; Bayerlein p. 36; Akina Grossmann, “German Communism and New Wome,” in Helmut Gruber and Pamela Graves, ed., Women and Socialism: Socialism and Women,” New York: Berghahn Books, 1998, p. 139.
[14] John Riddell, ed., Workers of the World and Oppressed Peoples, Unite! Proceedings and Documents of the Second Congress, 1920 (hereafter Second Congress). New York: Pathfinder Press, 1991, vol. 2, pp. 977–78.
[15] 2ο Συνέδριο, vol. 2, pp. 990–92.
[16] See Ketty Guttman, “Zum internationalen Kampf gegen die Bestrafung der Abtreibung,” in KFI, vol. 3 (1923), no. 5, pp. 959-68.
[17] Grossman, pp. 142–4.
[18] KFI, “Massnahme zur Bekämpfung der Prostitution in Sowjetrussland,” in KFI, vol. 3 (1923), no. 2, pp. 851–55.
[19] 4ο Συνέδριο, vol. 2, p. 734.
[20] Third Congress, p. 911. The German word bürgerlich can mean “middle-class” as well as “bourgeois.”
[21] KFI, vol. 2 (1922), no. 5–6, p. 528
[22] From a speech to the German Reichstag (parliament), March 7, 1923, published that year by the KPD and quoted in Tânia Puschnerat, Clara Zetkin: Bürgerlichkeit und Marxismus (Essen: Klartext Verlag, 2003) 346.
International Journal
of Socialist Renewal
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου