ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΣΤΗΝ ΓΕΩΡΓΙΑ, 4-9 ΜΑΡΤΙΟΥ 1956

Του Grigor Oniani*

Το 1956 ήμουν δευτεροετής σπουδαστής στο Πανεπιστήμιο, 20 ετών και ζούσα στο ξενώνα - “Ντορμιτόρι”, που αποτελούνταν από 13 οικοδομικά συγκροτήματα. Σε αυτόν ζούσαν περίπου 3000 σπουδαστές. Στις 4 Μαρτίου 1956 περίπου 20-25 σπουδαστές μας αποφάσισαν να μείνουν την νύχτα στην πλατεία κοντά στην γέφυρα Dry μπροστά από το άγαλμα του Στάλιν για να τιμήσουν την ημερομηνία του θανάτου του. Ήταν περίπου 5 η ώρα, όταν βγήκαμε έξω από τον ξενώνα και περπατήσαμε κατά μήκος της λεωφόρου Ilia Chavchavadze. Μετά από μια ώρα μια μικρή ομάδα μας, που κύκλωσε το μνημείο αποδώσαμε τιμές με σιωπή. Κανένας δεν σκέφτηκε να γυρίσει πίσω. Το σκοτάδι σιγά-σιγά απλώνονταν και άρχισε να κάνει κρύο. Οι σκληρές συνθήκες αύξησαν την αντοχή μας. Μαζέψαμε ξερά κλαδιά και ανάψαμε φωτιά για να ζεσταινόμαστε. Η έλλειψη κλαδιών μας ανάγκασε να χρησιμοποιήσουμε μερικά παγκάκια. Κανένας από τους σπουδαστές μας δεν έφυγε. Ελάχιστες φορές είχαμε το πρωί τόσο παγωμένο και διαπεραστικό κρύο.Το πρωί, όταν άκουσαν οι άλλοι σπουδαστές ότι οι φίλοι τους έμειναν το βράδυ δίπλα στο μνημείο του Στάλιν, χιλιάδες διαδηλώνοντας έφτασαν στην Γέφυρα Dry. Ήταν ήδη Πέντε του Μάρτη (ημερομηνία θανάτου του Στάλιν). Σιγά-σιγά η πλατεία γέμισε από κόσμο. Η τακτοποίηση των οργανωτικών ζητημάτων ήταν ένα σημαντικό βήμα. Το κείμενο που θα χρησίμευε για κάλεσμα στους σπουδαστές, η διακήρυξη για τις εκδηλώσεις της κηδείας, και πολλά άλλα ζητήματα. Η πρωτοβουλία κάθε σπουδαστή δεν ήταν αρκετή για την οργάνωση μια μεγάλης κλίμακας συγκέντρωσης, έτσι, δημιουργήσαμε μια ευκολομετακίνητη ομάδα, η οποία θα ήταν επικεφαλής αυτής της δραστηριότητας, χωρίς κανένα πρόεδρο. Μια ομάδα πολιτών ενώθηκε με το ρεύμα των σπουδαστών και η πλατεία γέμισε κόσμο. Στις 5 Μαρτίου, το απόγευμα υπήρχαν περίπου 10.000 σπουδαστές και νέοι άνθρωποι γύρω από το μνημείο που απέδιδαν τιμές στον Στάλιν. Η νύχτα πέρασε με τόσο κόσμο. Ήταν αδύνατον να ακουστεί η φωνή του ομιλητή εξαιτίας του πολυπληθούς ακροατηρίου, όποτε ήταν ανάγκη να δημιουργήσουμε ραδιοσταθμό. Με απόφαση της οργανωτικής ομάδας δυο ακτιβιστές έπρεπε να κάνουν διαπραγματεύσεις με το Υπουργείο Επικοινωνιών για τις προσωρινές ραδιοφωνικές εκπομπές. Σε περίπτωση άρνησης, όλος ο όγκος των διαδηλωτών θα μαζεύονταν στο υπουργείο. Η απειλή πέτυχε τους σκοπούς μας. Η τεράστια συσκευή εγκαταστάθηκε στην πάρα πολύ μεγάλη καρότσα φορτηγού που τοποθετήθηκε σε μια ζεστή γωνιά κοντά στο μνημείο του Στάλιν και ειδικοί εγκαταστάσεων άρχισαν να εγκαθιστούν ενισχυτές στα πλατάνια. Η οργανωτική ομάδα μετατράπηκε σε οργανωτική επιτροπή. Μετά την πρώτη νίκη γίναμε πιο θαρραλέοι και πιο δραστήριοι. Τότε πήραμε απόφαση να ανεβούμε στο βάθρο του μνημείου, το οποίοι δεν είχε μεγάλη έκτασή, από όπου μπορούσαμε να κάνουμε ομιλίες. Αμέσως, δέσαμε την σκάλα με σανίδες, που χρησιμοποιούνταν για τους ομιλητές να ανεβαίνουν στο βάθρο. Το απόγευμα της 6ης Μαρτίου, μετά από δουλειά ορών ο αριθμός των ακτιβιστών έφτασε τους πάνω από 50.000. Η πολυπληθής συγκέντρωση ήταν τόσο καλά οργανωμένη που δεν υπήρχε καμιά περίπτωση κλοπής των αντικείμενων που έπεφταν στο έδαφος όπως γραβάτες, κασκόλ, μπότες, ρολόγια, τσάντες τα οποία συγκεντρώνονταν σε ένα ορισμένο σημείο. Αυτή η τάξη αύξησε το ενδιαφέρων το κόσμου να έρθει σε αυτό τον ιερό τόπο. Ο κόσμος άρχισε να φέρνει στεφάνια και ανθοδέσμες και τα βάζαμε γύρω από το βάθρο αλλά δεν υπήρχε πια χώρος να τα βάλουμε. Τότε αποφασίσαμε να χαμηλώσουμε τα σχοινιά από το βάθρο και να στερεώσουμε στεφάνια σε αυτά. Θυμάμαι πως ένα στεφάνι είχε την επιγραφή μιας οργάνωσης ή το όνομα κάποιου προσώπου. Και το στεφάνι, που διέφερε πολύ από τα άλλα, είχε την παρακάτω επιγραφή: “Προς ένα άξιο πάτερα από έναν ανάξιο γιο”. Άνθρωποι από διαφορετικούς τομείς έβγαζαν λόγους, συγγραφείς και ποιητές. Εκατοντάδες λαού έκφρασαν την επιθυμία να βγάλουν λόγο, στέκονταν στην ουρά και ήθελαν να μοιραστούν τα συναισθήματά τους με τον κόσμο. Υπήρχαν εξαιρέσεις, που έβριζαν τον Xρουτσώφ, οπότε κρίναμε τις ομιλίες τους ότι εκφράζουν ασέβεια προς ανθρώπους και επιτροπές όποτε αποφασίσαμε να ελέγχουμε τα κείμενα των ομιλητών πριν να τα διαβάσουν, αλλιώς δεν τους επιτρέπονταν να μιλήσουν. Ακριβώς αυτά τα κείμενα ελέγχονταν από έμενα, οπότε οι τσέπες μου ήταν γεμάτες με κείμενα που απορρίφθηκαν για την άσχημη γλώσσα που χρησιμοποιούσαν προς τον Χρουτσόφ. Στις 7 Μαρτίου 1956 το απόγευμα ήταν ήδη γνωστό ότι ο Στάλιν θα απορρίπτονταν, θα κριτικάρονταν και θα του επικάθονταν φραστικά. Το ποτάμι του λαού, που ξεπερνούσε τις 10.000 είχε μια καταστροφική δύναμη. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συναισθήματά τους και τα δάκρυα τους ήταν γεμάτα φόβο. Στις 8 Μαρτίου 1956 το πρωί η πλειοψηφία των ακτιβιστών πήγε στο Κρτσανίσι κυβερνητικό οίκημα όπου έμενε ο Τσου-Τεχ, ένας από τους Κινέζους ηγέτες. 10.000 άνθρωποι του απευθυνθήκαν - “Ju-de. Ju-de”. Αλλά δεν βρίσκονταν στο οίκημα ή δεν εμφανίστηκε το οποίο ήταν άγνωστο σε αυτούς. Αυτοί που αναζητούσαν τον Τσου-Τεχ ανέβηκαν στο Ξενοδοχείο Ιντουρίστ στη λεωφόρο Ρουσταβέλι και ακόμα και εκεί προσπάθησαν να τραβήξουν την προσοχή του Τσου-Τεχ, αλλά μάταια.Τελικά, επιστρέψαμε στην Οδό Chitadze, όπου βρίσκονταν το κτήριο της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος Γεωργίας. Ακόμα και εκεί αναζητήθηκε ο Τσου-Τεχ από το θυμωμένο πλήθος με φωνές. Κόσμος με εκκωφαντικές κραυγές και σφυρίγματα δεν ήταν μόνο στους δρόμους, αλλά και στις σκεπές των σπιτιών.

Δυο άνθρωποι, με ασημί στρατιωτικά καπέλα, βγήκαν από το κεντρικό μπαλκόνι του κτηρίου της Κεντρικής Επιτροπής. Αναγνωρίσαμε ότι ο ένας από αυτούς ήταν ο Vasik Mjavanadze, ο Πρώτος Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής και ο άλλος ήταν ο Misha Giorgadze, ο Δεύτερος Γραμματέας.

Ο κόσμος δεν ηρέμησε με την ομιλία του Vasil Mjavandze. Η εκκωφαντική κραυγή ακούστηκε πάλι. Ο πρώτος γραμματέας, πάλι, απευθύνθηκε στον κόσμο να ηρεμήσει, αλλά μάταια. Οπότε, αυτός ο ήρεμος και ισορροπημένος άνθρωπος έβγαλε τέτοια αυστηρή φωνή σαν στρατιωτική διαταγή και αυτό το εξαγριωμένο πλήθος έμοιαζε με πόλη πεθαμένων ανθρώπων. Ξαφνικά άρχισε με επιπλήξεις:

- “Ντροπή για σας Γεωργιανοί, γιοι, εμείς είμαστε εδώ, οι πατεράδες σας, οι θείοι σας, οι δικοί σας άνθρωποι και ζητάτε βοήθεια από ένα Κινέζο, εμείς τι κάνουμε εδώ; Νομίζετε ότι διοριστήκαμε ως διευθυντές ορχήστρας; Είμαι στρατιώτης του Στάλιν, αυτός με μεγάλωσε, ορκίστηκα σε αυτόν. Ποιος θα αγαπούσε περισσότερο από έμενα τον Στάλιν;”

Μετά από αυτόν τον συναισθηματικό λόγο οι χιλιάδες των διαμαρτυρόμενων έγιναν ελεγχόμενοι. “Είναι αδύνατον να κάνω οποιεσδήποτε συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις με τόσο τεράστιο πλήθος κόσμου,” - δήλωσε ο Mjavanadze. Ξεχωρίστε 10 αντιπρόσωπους σας, ελάτε στο γραφείο μας, πέστε μας τα αιτήματά σας, είμαστε έτοιμοι να σας ακούσουμε και αν υπάρχει δυνατότητα, θα ικανοποιήσουμε τα αιτήματά σας.

Μερικά μέλη της οργανωτικής επιτροπής και εγώ, που τότε ήμασταν στην Οδο Chitadze, (κάποιοι από αυτούς βρίσκονταν στην Γεφυρα DRY και ήταν επικεφαλής της συγκέντρωσης) ανέβηκαν στο γραφείο του Πρώτου Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής.

ΙΙ

Δέκα μέλη και δυο Γραμματείς της οργανωτικής μας επιτροπής ανεβήκαν στο γραφείο. Κάθονταν στην αριστερή πλευρά του τραπεζίου συνεδριάσεων. Εκφράσαμε τα αιτήματα μας μεταξύ μας.

Τα αιτήματα δεν ήταν τόσο σκληρά και δύσκολα:

1. Η 9 Μαρτίου να κηρυχθεί αργία και μέρα πένθους.

2. Στις 6 η ώρα το πρωί και στις 12 η ώρα του βράδυ να έπαιζε ο Εθνικός Ύμνος με την χρήση ποιητικών λέξεων, όπου θα αναφέρονταν ο Μεγάλος Στάλιν.

3. Θα αποκαθιστώνταν οι παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες που δημιουργήθηκαν για τον Στάλιν.

4. Στις 9 Μαρτίου θα γίνονταν μια συγκέντρωση τελετής κηδείας στην πλατεία Λένιν με την παρουσία ολόκληρης της κυβέρνησης.

5. Η πόλη Σαμτρέντια πρέπει να μετονομαστεί με το όνομα του Στάλιν (χωρίς να είναι γνωστό γιατί ονομάστηκε αργότερα σε Gr.Oniani.) και πολλά άλλα.

Ο Vasil Mjavanadze τα άκουσε και διάβασε προσεκτικά την προκαθορισμένη “αίτηση” σχετικά με τα ζητήματα που έπρεπε να λυθούν. Όταν τελειώσαμε την παρουσίαση των αιτημάτων μας ο Vasil Mjavanadze μας απευθύνθηκε με πατρικό τρόπο και είπε ότι η 9η Μαρτίου θα γίνει αργία, αλλά όχι παντού. “Αν δεν ψήσουμε ψωμί και δεν ετοιμάσουμε λουκάνικα, ή αν σταματήσει η λειτουργιά του Marten’s Stove, θα κάνει ζημιά σε σας και στη κυβέρνησή σας επίσης, όποτε μόνο οι σπουδαστές και οι μαθητές θα έχουν αργία, που δεν εμπλέκονται με στρατηγικά αντικείμενα.

“Ως προς τον Εθνικό Ύμνο θα αποκατασταθεί με τις ποιητικές λέξεις.

Αύριο, 9 Μαρτίου στις 12 η ώρα θα γίνει η μεγάλη συγκέντρωση τελετής κηδείας στην πλατεία Λένιν, που θα παρακολουθηθεί από όλα τα μέλη της κυβέρνησης. Οι κινηματογράφοι συνεχώς θα δείχνουν φιλμ και παραστάσεις για τον Στάλιν.” Έτσι, έγιναν δεκτά περίπου όλα τα αιτήματά μας από τον Πρώτο Γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής.

Τελικά, μας ευχαρίστησε καθώς είμαστε νεολαίοι, που μεγάλωσαν στην εθνική γη, που είναι τόσο αναγκαίοι στην Γεωργία σήμερα.

Με αυτές τις λέξεις, το πρώτο πρόσωπο της κυβέρνησης μας ξεπροβόδισε από το δωμάτιο εργασίας του και εμείς βιαστικά κατεβήκαμε στην Οδο Chitadze, που ήταν γεμάτη κόσμο. Εκείνη τη στιγμή δεν υπήρχαν καθόλου μεγάφωνα και έπρεπε να πληροφορήσουμε τα μέλη της συγκέντρωσης και για όλες αυτές τις υποσχέσεις.

Το άκουσμα αυτών των νέων από την Γέφυρα Dry από το βήμα του μνημείου του Στάλιν έκανε το κόσμο πιο χαρούμενο και πιο θαρραλέο και έκανε τις ομιλίες τους πιο βροντερές. Έλεγαν εύκολα φράσεις όπως: “Κάτω ο Xρουτσώφ”-”Ζήτω ο Μολότοφ, πιστός μαθητής των Λένιν-Στάλιν”

Περάσαμε την νύχτα με τέτοιο θαυμασμό, με την ελπίδα ότι την επόμενη μέρα στις 12 η ώρα θα γίνονταν η συγκέντρωση της τελετής κηδείας.

Στις 9 Μαρτίου περίπου στις 12 η ώρα η πλατεία Λένιν ήταν γεμάτη από κόσμο. Νέοι άνθρωποι σκορπίστηκαν στις οροφές των σπιτιών. Έκτος από την συγκέντρωση αυτού του κόσμου, η ποσότητα αυτών που συμμετείχαν στην Γέφυρα Dry δεν μειώθηκε, το πλήθος του κόσμου στους δρόμους, ανάμεσα σε αυτό κόσμος από διάφορα μέρη της Γεωργίας, ήταν πάνω από μισό εκατομμύριο.

Ο Vasil Mjavanadze άνοιξε την συγκέντρωση. Μίλησε τιμητικά για τον μέγιστο ρόλο και θέση του Στάλιν στην παγκόσμια ιστορία και για τις αρετές του που οδήγησαν στην καταστροφή του φασισμού. Η ομιλία του περιείχε μόνο λέξεις σεβασμού προς τον Στάλιν.

Έκαναν ομιλίες και άλλα μέλη της κυβέρνησης. Οι συμμετέχοντες σπουδαστές πήραν επίσης μέρος στη συγκέντρωση, συμπεριλαμβανόμενου και έμενα.

Ο ποιητής Ioseb Noneshvili διάβασε τον στίχο του “Mamav Dzvirfaso”, που γράφτηκε στις 5 Μαρτίου 1953 και που ήταν γνωστός σε όλη την Γεωργία. Αυτός ο στίχος εντυπωσίασε το κόσμο και αυτό ήταν το τέλος της συγκέντρωσης. Ο Vasil Mjavanadze απευθύνθηκε στο κόσμο να δώσουν τέλος στην συγκέντρωση και να αφήσουν την Γέφυρα Dry και να πάνε στα σπίτια τους.

Οι νεολαίοι νικητές κατεβαίναν με χαρούμενες φωνές και ενώθηκαν με τους συμμετέχοντες που ήταν απλωμένοι και στις δεξιές και στις αριστερές πλευρές του αναχώματος.

Οι συμμετέχοντες στην συγκέντρωση στην πλατεία Λένιν διέδιδαν τα χαρούμενα νέα, που τους έκαναν πιο θαρραλέους και πολύ ευχαριστημένους.

Κοντά στο μνημείο, ανάμεσα σε τεράστιο πλήθος κόσμου, εμφανίστηκε ο Akaki Khorava, ο διάσημος καλλιτέχνης της Σοβιετικής Ένωσης, που του ζήτησαν να βγάλει λόγο. Φέραμε τον ηλικιωμένο καλλιτέχνη με το τεράστιο σώμα στο σκαλοπάτι του βάθρου και του δώσαμε το μικρόφωνο. Ο κόσμος τον προϋπάντησε με έντονα συναισθήματα. Ο ηθοποιός αφηγούνταν επεισόδια από τις συναντήσεις του με τον Στάλιν με την συνήθη ικανότητά του, που χαροποίησε εξαιρετικά τον κόσμο.

Η γραμμή των Διανοούμενων Ομιλητών του Βήματος ήταν ατελείωτη. Ο κόσμος πίστεψε στην δυνατότητα της χαράς, αλλά κάνεις δεν κατάλαβε ακριβώς τι είδους χαρά ήταν αυτή.

9 Μαρτίου 1956

Επίλογος

Αυτά που έγιναν στης 9 Μαρτίου άφησαν τα σημάδια τους όχι μόνο στους πολίτες της Τιφλίδας και στην Γεωργία, αλλά επίσης σε όλους τους λαούς της Σοβιετικής Ένωσης. Η τραγωδία που συνέβη έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο. Ο τρόπος που αναλύθηκε αυτό το φρικτό γεγονός και δημοσιοποιήθηκε προκάλεσε αναστάτωση.

Ο πρόεδρος της Επιτροπής Κρατικής Ασφάλειας της Γεωργίας Alexi Inauri ανέφερε σε συνέντευξή του ότι σκοτωθήκαν από πυρά όπλων 22 νέοι άνθρωποι.

Σε Σύσκεψη του Κόμματος ο Eduard Shevarnadze δήλωσε ότι ο αριθμός του λαού που πέθανε εκείνη την ήμερα ήταν 150, από πηγές του εξωτερικού ο αριθμός των νεκρών θα ήταν πάνω από 400, ενώ ο Καθηγητής Nodar Natidze εξέδωσε την έρευνά του για αυτό το ζήτημα στο περιοδικό “Λαϊκή Εκπαίδευση” και ισχυρίστηκε ότι ο αριθμός που δολοφονήθηκαν εκείνη την ημέρα ήταν 500 με 1200 άνθρωποι.

Η εφημερίδα “Πατρίδα” έκδωσε φωτογραφίες από 19 νεκρούς και αναρωτήθηκε - “Πόσοι άνθρωποι πεθάναν εκείνη τη νύχτα; 400, 1000, 2000 ή περισσότεροι;”

Η εφημερίδα “Ζωή της Χωράς” γράφει: “Εκείνη την τρομακτική νύχτα στις 9 Μάρτη εκατοντάδες, χιλιάδες και δέκα χιλιάδες άνθρωποι σκοτωθήκαν, ποιος ξέρει πόσοι δολοφονήθηκαν.

Κάθε νοσοκομείο της Τιφλίδας ήταν γεμάτο με τραυματισμένους και δολοφονημένους. Διάφορα μέλη προσπάθησαν να προσδιορίσουν πόσοι πραγματικά τραυματίστηκαν εκείνη την κρίσιμη νύχτα χρησιμοποιώντας τα αρχεία από τα ημερολόγια του νοσοκομείου, όμως, όλα τα αρχεία σε όλα τα νοσοκομεία που αφορούσαν εκείνη την νύχτα εξαφανίστηκαν.

Αυτά τα στοιχειά ενίσχυσαν την υποψία ότι ο αριθμός των θυμάτων ήταν πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που δημοσιοποιήθηκε επίσημα!

Τελικά, υπήρχε η ελπίδα ότι οι συγγενείς των τραυματιών και των σκοτωμένων θα μιλούσαν, αλλά οι Υπηρεσίες Ασφάλειας εμπόδισαν αυτές τις δυσάρεστες για αυτές ζωντανές μαρτυρίες και τις κατακραυγές.

Έτσι έγινε η προσπάθεια να κρυφτεί από την δημοσιότητα και την διεθνή κοινωνία η φρικτή τραγωδία της 9ης Μαρτίου

* Ο Γκριγκόρ Ονιάνι είναι Πρόεδρος της Διεθνούς Κοινότητας του Στάλιν, στην Τιφλίδα της Γεωργίας.

Μετάφραση από τα Γεωργιανά στα Αγγλικά: Άνα Ιοσελιάνι.

Δημοσιεύτηκε στο Επαναστατική Δημοκρατία, Vol. XXII, No. 1 (Απρίλης 2016) σελ. 52-57