Ο Νίκος Ζαχαριάδης εμπνευστής της δημιουργίας «Ενιαίου Δημοκρατικού Συνασπισμού»-ΕΔΑ με πρωταγωνιστή το ΚΚΕ

1. Η Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ) πρόκειται για πολιτικό σχήμα που δημιουργήθηκε επίσημα τον Αύγουστο του 1951¹, στο καθεστώς της σκληρής αμερικανοκρατίας, της μοναρχοφασιστικής κυριαρχίας και τρομοκρατίας απέναντι στο προοδευτικό λαϊκό αριστερό κίνημα, της εξόντωσης των αριστερών, αντιφασιστών και κομμουνιστών αγωνιστών, της βαθιάς παρανομίας του επαναστατικού ΚΚΕ, των εκτελέσεων και της αναγκαστικής υπερωρίας δεκάδων χιλιάδων αγωνιστών του ΔΣΕ - ΚΚΕ στις λαϊκοδημοκρατικές-σοσιαλιστικές χώρες και την Σοβιετική Ένωση. Στην ίδρυση του συμμετείχαν παράγοντες και στελέχη του ευρύτερου χώρου, κυρίως ΕΑΜικής προέλευσης, με πρωτοβουλία του Νίκου Ζαχαριάδη, αρχηγού του παράνομου ΚΚΕ.

2. Η δημιουργία της ΕΔΑ συνέπεσε με τις συγκεκριμένες εγχώριες συνθήκες της πρώτης «μετεμφυλιακής» περιόδου - αλλά - και με τις συνθήκες που τότε επικρατούσαν και επηρέαζαν το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, με εντονότατες τις επιδράσεις στο ελληνικό κίνημα, κυρίως της σύγκρουσης με τους Τιτικούς γιουγκοσλάβους, που σε συνεργασία με την μοναρχοφασιστική ηγεσία της Αθήνας επιχειρούσαν να «επιδράσουν» στο ελληνικό αριστερό κίνημα και να χτυπήσουν εσωτερικά το επαναστατικό ΚΚΕ και το λαϊκοδημοκρατικό κίνημα, ενισχύοντας αντιηγετικές ομάδες  -και - αντιλήψεις υπονόμευσης του ρόλου και των θέσεων της ελληνικής κομμουνιστικής ηγεσίας, με επικεφαλής τον Νίκο Ζαχαριάδη. Η υπονομευτική αυτή δραστηριότητα, η σύγκρουση μαζί της και η αντιμετώπισή της, αποτέλεσε  βασικό λόγο μιας σχετικής καθυστέρησης στην ίδρυση της ΕΔΑ, όπως επίσης αποτελεί και βασική αιτία που ερμηνεύει και σχετίζεται, με σειρά γεγονότων και καταστάσεων στο αριστερό - κομμουνιστικό κίνημα εκείνης της περιόδου. 

3. Η δημιουργία του πλατιού - δημοκρατικού - αριστερού - αντιιμπεριαλιστικού και αντιφασιστικού σχηματισμού της ΕΔΑ, έχει ρίζες και εμπνέεται από την πολιτική και τις αποφάσεις της Τρίτης σταλινικής Κομμουνιστικής Διεθνούς του μεσοπολέμου και την εαμική πατριωτική λαϊκοδημοκρατική συσπείρωση και ενότητα: υπήρξε ευφυέστατη πολιτική σύλληψη του Νίκου Ζαχαριάδη σε εκείνη την εξαιρετικά δύσκολη ιστορική περίοδο. Η πολιτική για την ΕΔΑ ήταν έκφραση της σταθερής γενικότερης επαναστατικής πολιτικής για την ενότητα. 

4. Κεντρικό θέμα πολιτικής διαμόρφωσης και προσανατολισμού της ΕΔΑ εκ μέρους των επαναστατικών δυνάμεων και της πολιτικής ηγεσίας του ΚΚΕ, αποτέλεσε - ο πολιτικά και αγωνιστικά συνεπής - ρόλος του μαζικού σχήματος της ΕΔΑ, ως φορέα συσπείρωσης των προοδευτικών αριστερών δυνάμεων της χώρας, ως πολιτικό φορέα έκφρασης των σύγχρονων λαϊκών και εθνικών προβλημάτων, αντιϊμπεριαλιστικών και αντιφασιστικών αιτημάτων εκείνης της περιόδου. Παράλληλα, ως πολιτικού σχήματος που η εργατική λαϊκή κυριαρχία και ηγεμονία, καθορίζει την πολιτική και οργανωτική δομή και φυσιογνωμία με τρόπο καθαρό, αντιπαλεύοντας τον συμβιβασμό με τον ταξικό αντίπαλο και τον πολιτικαντισμό. Το πλαίσιο αυτό καλλιεργήθηκε και αναπτύχθηκε στην ΕΔΑ, αποτελώντας κινητήρια δύναμη της ισχυρής πολιτικής εμβέλειας και της ανοδικής επιρροής που ανέπτυσσε σταδιακά στις πλατιές μάζες εργατών - αγροτών - μικρομεσαίων - επιστημόνων - νεολαίας. Αυτό το πλαίσιο ήταν αποτέλεσμα της επίμονης πολιτικής δουλειάς της λαϊκοδημοκρατικής επαναστατικής πρωτοπορίας και των παράνομων κομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ στο πλατύ μαζικό πολιτικό σχήμα και - βασικά - ακολουθήθηκε και από τις συσπειρωμένες ευρύτερες δυνάμεις, με σημαντικά αποτελέσματα. Η μεθοδική ανατροπή αυτού του πολιτικού και οργανωτικού πλαισίου της ΕΔΑ που προκάλεσε η ανατροπή της νόμιμης επαναστατικής ηγεσίας του ΚΚΕ-ΖΑΧΑΡΙΑΔΗ με την ανοιχτή χρουτσωφική ρεβιζιονιστική πραξικοπηματική επέμβαση του 1955-1956 («6η ολομέλεια») και την από τότε συνεχιζόμενη γνωστή ΔΕΞΙΑ σοσιαλδημοκρατική στροφή (το 1957 με την «7η ολομέλεια» και αργότερα το 1961 με το «8ο συνέδριο», κλπ.) αποτέλεσαν την απαρχή και την αιτία για μια πορεία πολιτικού και οργανωτικού εκφυλισμού της ΕΔΑ, που οδήγησε στην μετατροπή της σε φορέα αντιφατικών και συμβιβαστικών θέσεων, σε αποδυνάμωση της λαϊκής ακτινοβολίας της και της ελπιδοφόρας αναγεννητικής φυσιογνωμίας της, σε επίσημο ιμάντα μεταφοράς των χρουτσωφικών υπονομευτικών και δεξιών οπορτουνιστιών θέσεων μέσα στο επαναστατικό λαϊκό κίνημα της χώρας και της στενής κρατικής πολιτικής του Χρουτσωφισμού στην Ελλάδα και την ευρύτερη περιοχή. Την αποδυνάμωσε, την μετέτρεψε σε σχήμα ελεγχόμενο από το δεξιό οποροτυνισμό, τον πολιτικαντισμό και τον καιροσκοπισμό, τελικά σε ουρά - ουραγό της αστικής τάξης, των κομμάτων της και των πολιτικών της. Την απαξίωσε και έτσι, πέρασε τη σκυτάλη στα διασπαστικά «κομμουνιστικά» κόμματα Παρτσαλίδη - Κολιγιάννη - Φλωράκη - Κύρκου, κλπ και αργότερα σε άλλους δεξιούς οπορτουνιστές (Δανιηλίδη, κλπ.) που «κυριάρχησαν» στο κίνημα για δεκαετίες ολόκληρες, οδηγώντας το σε συνεχείς ήττες και στην σύγχυση - απογοήτευση - αποστράτευση, εκατοντάδων χιλιάδων αγωνιστών της λεγόμενης «νέας περιόδου» - και - μέχρι σήμερα. 

5. Η πορεία, η δράση, η μεγάλη εμπειρία της ΕΔΑ σε όλους τους τομείς - ιδιαίτερα η πάλη ενάντια στον ΑμερικανοΝΑΤΟϊκό ιμπεριαλιστικό και την ΕΟΚ (αντιτάχθηκε στην ένταξη της Ελλάδας στο «λάκκο των λεόντων» (Η. ΗΛΙΟΥ) των μονοπωλίων της ΕΟΚ)² - επιβεβαιώνει με πληρότητα και επάρκεια την δυνατότητα, την ουσιαστική χρησιμότητα, την αναγκαιότητα (στο πλαίσιο του πολιτικού - κοινωνικού αγώνα και της ανάπτυξής του) για την συγκρότηση και λειτουργία πλατιών πολιτικών σχηματισμών αντιφασιστικού-αντιιμπεριαλιστικού χαρακτήρα. Επιβεβαιώνει την θέση για λαϊκοδημοκρατικό φορέα που να εκφράζει πολιτικά και προγραμματικά το εύρος της σύγχρονης πραγματικότητας και την πορεία της χώρας προς τα μπροστά, στην πρόοδο, την πραγματική ανεξαρτησία, στην παραγωγική αναδημιουργία, την εργατική λαϊκή κυριαρχία. Επιβεβαιώνει επίσης, η εμπειρία της ΕΔΑ, πως ο πολιτικός, ιδεολογικός προσανατολισμός, η μάχη απέναντι στις αντιλήψεις και πολιτικές της διάσπασης, της συσκότισης, του συμβιβασμού, του πολιτικαντισμού, η συγκρότηση στην βάση της εργατικής λαϊκής πολιτικής και η σταθερή ενδυνάμωση αυτού του προσανατολισμού, αποτελούν κρίσιμα και αδιαπραγμάτευτα στοιχεία της λαϊκοδημοκρατικής-επαναστατικής πολιτικής, όπως και κρίσιμα στοιχεία στην συγκρότηση - λειτουργία - ανάπτυξη λαϊκοδημοκρατικού σχήματος.

6. Αναφορικά με ορισμένα βασικά ιστορικά στοιχεία που αφορούν την δημιουργία και την πορεία της ΕΔΑ σημειώνουμε ορισμένα:

α) ο προσδιορισμός, ο όρος «ενιαία δημοκρατική αριστερά» πρώτο -εμφανίζεται σε άρθρο του Νίκου Ζαχαριάδη στον «Ριζοσπάστη» τον Φλεβάρη του 1946, αναφερόμενο στις εκλογές της 31ης Μάρτη³.

β) η απόφαση της 6ης ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (9/10/1949), με εισήγηση Ν. Ζαχαριάδη, τοποθετεί πλήρως τους προσανατολισμού της πολιτικής στις νέες συνθήκες. Χαρακτηριστικά, η γνωστή ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου γράφει «Η θεωρητική βάση πάνω στην οποία δημιουργήθηκε η ΕΔΑ και επανασυγκροτήθηκε μετεμφυλιακά η Αριστερά στην Ελλάδα, ανιχνεύεται ήδη στην 6η ολομέλεια. Μέσα από τις γραμμές της απόφασης ξανακτίζονταν πρακτικά οι προοπτικές του αποδιαρθρωμένου κινήματος στην Ελλάδα»⁴

γ) απόφαση της Τρίτης Συνδιάσκεψης του ΚΚΕ - σχετικά με πρώτο θέμα - θέτει το πολιτικό πλαίσιο⁵

δ) αλληλογραφία Ν. Ζαχαριάδη με Αλέξη Πάρνη⁶ όπου γίνονται πρώτες εκτιμήσεις του Ν. Ζαχαριάδη για την «νέα πολιτική» στην ΕΔΑ 

ε) αναλυτικές εκτιμήσεις για τη «νέα πολιτική» στην ΕΔΑ στο: Ν. Ζαχαριάδη, «Προβλήματα της κρίσης του ΚΚΕ» (Σεπτέμβρης 1963, παράνομη μπροσούρα)

Σημειώσεις:

1 Την 1η Αυγούστου 1951 υπογράφτηκε το πρακτικό συνεργασίας και «στις 9 Αυγούστου ο πρόεδρός της Γιάννης Πασαλίδης καταθέτει στον Άρειο Πάγο τον τίτλο και το έμβλημα της ΕΔΑ για τη συμμετοχή της στις εκλογές. Το έμβλημα είναι ένας κύκλος με τα αρχικά ΕΔΑ στο κέντρο. Γύρω από τον τίτλο είναι γραμμένες οι λέξεις: Ειρήνη-Δημοκρατία-Αμνηστία» (Γ. Παπαδημητρίου, «Η αναλαμπή της Αριστεράς», σελ. 26, Αθήνα 2001).

2 Ηλίας Ηλιού: «η σύνδεση της χώρας μας, χώρας ακόμη υποανάπτυκτης, με την Κοινή Αγορά των Έξι ασύγκριτα προηγμένων χωρών της Δυτ. Ευρώπης, όχι μόνο κανένα θετικό πλεονέκτημα ή ελπίδα οικονομικής αναπτύξεως δεν μας παρέχει, αλλά αντίθετα μας οδηγεί με βεβαιότητα στην καταβαράθρωση της οικονομίας μας» (ομιλία στη Βουλή 1962).

3 Γ. Λεονταρίτης: «Από τον εμφύλιο στην ΕΔΑ, τα άγνωστα παρασκήνια 1946-1953», σελ.23, Εκδόσεις «Προσκήνιο», 2001.

4 Ιωάννα Παπαθανασίου (άρθρο): «Το όπλο παρά πόδα. Λεκτική πολεμική ή πολιτική ανασυγκρότησης;», στο «Ο εμφύλιος πόλεμος», σελ.153, Εκδόσεις «Θεμέλιο», Αθήνα 2002.

5 Τρίτη Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (10-14/10/1950): «Κεντρική, ανώτατη πολιτική έκφραση και πάλης του λαού για τα δίκαιά του πρέπει να ’ναι το πανελλαδικό, παλλαϊκό μέτωπο ή συνασπισμός όλων των λαϊκών προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων, οργανώσεων, κομμάτων, παραγόντων, προσωπικοτήτων της χώρας. Ο αγωνιστικός δημοκρατικός αυτός συνασπισμός θα πρέπει ν’ απομονώσει και να αποξενώσει όλους τους κεντρωτικούς και ψευτοσοσιαλιστικούς ρεφορμιστικούς αγροτοκάπηλους και συμβιβαστικούς παράγοντες και οργανώσεις, που για αποστολή έχουν, στην περίοδο της γενικής πολιτικής κρίσης στη χώρα, να ευνουχίσουν το λαϊκό αγώνα και να στερεώσουν την εξουσία της πλουτοκρατίας και της αμερικανοκρατίας.

Με ένα καθαρό αγωνιστικό, λαϊκό πρόγραμμα πάλης για την ειρήνη – τη λαϊκή επιβίωση – τη δημοκρατία, την εθνική ανεξαρτησία, δίχως άγγλους και αμερικανούς ιμπεριαλιστές, ενάντια στην αποικιοποίηση, τον αμερικανικό πόλεμο, το λαϊκό αφανισμό, τη μοναρχοφασιστική αποχαλίνωση και την παλατιανή στρατοκρατία, ο λαϊκός δημοκρατικός συνασπισμός, που θα στηρίζεται εσωτερικά στο λαό και διεθνώς στο παγκόσμιο μέτωπο ειρήνης και δημοκρατίας, και που στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής θα παλέψει ενάντια στο φασιστικό άξονα Αθήνα-Βελιγράδι και για μια στενή, αδελφική συνεργασία με τις Λαϊκές Δημοκρατίες, πρώτ’ απ’ όλα με τις Λαϊκές Δημοκρατίες της Αλβανίας και Βουλγαρίας και με τη Σοβιετική Ενωση, μπορεί ο Λαϊκός Δημοκρατικός Συνασπισμός να συνενώσει όλους τους τίμιους πατριώτες και εργαζόμενους έλληνες σ’ ένα ακαταμάχητο μέτωπο πάλης και να τους οδηγήσει στη νίκη» και πιο κάτω: «Ψυχή, κινητήρια και ηγέτρια δύναμη στην πάλη του Λαού, για το ψωμί, την ειρήνη και τη νίκη είναι το ΚΚΕ» («το ΚΚΕ, ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ, ΤΟΜΟΣ 7ος 1949-1955», σελ. 68-69, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1995 και στο «3η Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ, 10-14/10/1950», σελ. 338-339, εκδ. «Γλάρος», 1988)

6 Α. Πάρνης: «Γεια χαρά - Νίκος», σελ.241, εκδ. «Καστανιώτη», 2011.