Με το Νίκο Ζαχαριάδη στο Νταχάου (Μαρτυρία Β. Παπανίκου)

Σε προηγούμενο φύλλο της “Ανασύνταξης” δώσαμε στη δημοσιότητα τη μαρτυρία του  γερμανού κομμουνιστή, κρατούμενου στο Νταχάου, Οσκαρ Χίνκελ για το Νίκο Ζαχαριάδη. Αναδημοσιεύουμε τη μαρτυρία-αποσπάσματα απ' το βιβλίο του Βαγγέλη Παπανίκου "Ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου". Περιττό να σημειώσουμε εδώ πως δε μας αφορούν οι πολιτικές κρίσεις και τοποθετήσεις του που είναι διαμετρικά αντίθετες απ' τις δικές μας.

* * *

«Περνάμε τη σιδερένια πόρτα κι αντικρίζουμε έναν τεράστιο χώρο. Προχωράμε. Μας σταματάνε μπροστά από ένα κτήριο. Κάτι λένε μεταξύ τους, κι ο Es-Es μπαίνει μέσα. Σε λίγο βγαίνει παρέα μ' έναν άλλο, που στο χέρι φοράει ένα κόκκινο περιβραχιόνιο. Κάτι λένε μεταξύ τους και ο Es-Es αναχωρεί μαζί με τους άλλους ομοίους του της συνοδείας.
Μένουμε μόνοι στη γραμμή όπως μας είχαν βάλλει. Κοιτάζουμε γύρω μας και αναρωτιόμαστε τι να' ναι τάχα εδώ που μας φέρανε. Γύρω-γύρω ένας τεράστιος χώρος απλώνεται. Βλέπω πολλά κτήρια, και στο βάθος κάτι σα μακρουλές παράγκες. Και γύρω απ' αυτό τον τεράστιο χώρο, μάντρες ψηλές και κάτι σα φυλάκια. Άνθρωπος δε φαίνεται πουθενά. Σιγή νεκρική, όλα γύρω σιωπηλά, άφωνα, νεκρά.
Ξαφνικά, μέσα σ' αυτή τη σιωπή, βλέπω έναν άνθρωπο να βγαίνει από το ίδιο κτήριο και να μας πλησιάζει. Όταν έφτασε κοντά μας άρχισε να συνομιλεί με τους πρώτους δικούς μας. Είμαι πολύ πίσω στη γραμμή και δε μπορώ ν' ακούσω τι λέει, να δω πως είναι. Για μια στιγμή βλέπω τον Αποστόλη τον Χρηστίδη από τα Γιάννενα να έρχεται προς το μέρος μου και να μου φωνάζει να πάω μπροστά, να δω αυτό τον άνθρωπο που λέει ότι είναι ο Νίκος Ζαχαριάδης.
Πήγα. Ήτανε ο σύντροφος Νίκος Ζαχαριάδης, ο αρχηγός του ΚΚΕ! Η χαρά μου είναι μεγάλη. Σ’ αυτές τις δύσκολες κι άγνωστες καταστάσεις, όταν ανταμώνεις μ' έναν γνωστό σου, και μάλιστα ανώτερο σου, παίρνεις κουράγιο κι ελπίδα για τη ζωή.
Αφού μιλήσαμε για τα περασμένα, με ρώτησε αν όλοι εδώ είναι Έλληνες. Του είπα ότι οι περισσότεροι είμαστε Έλληνες, κι οι άλλοι Ιταλοί και Γιουγκοσλάβοι.
«Καλά», μου λέει. «Τώρα θα σας γράψουν τα ονόματα και θα σας δώσουν από έναν αριθμό. Θα σας πάνε για λουτρό και μετά θα σας πάνε προσωρινά σ' ένα μπλοκ, ώσπου να ταχτοποιηθείτε οριστικά εδώ μέσα στο στρατόπεδο. Θα τα πούμε αργότερα. Πες και στ' άλλα τα παιδιά να κάνουν κουράγιο, κι όλα θα ταχτοποιηθούνε».
Μας έβαλαν μέσα στο κτήριο, έναν-έναν, λέγαμε τ' όνομά μας, ο Νίκος το έλεγε στον γερμανό κι αυτός το σημείωνε. Αφού τελειώσαμε μας πήγαν στο μπάνιο και μετά μας έδωσαν και φορέσαμε τη στολή του αιχμαλώτου-κρατούμενου, τον αριθμό στο πέτο και με το σήμα, το G, της εθνικότητας. Ο δικός μου αριθμός ήταν ο 56410. Αυτός ο αριθμός θα ήμουνα πια από 'δω και πέρα. Ένα δίποδο νούμερο για να με φωνάζουν τα νέα μου αφεντικά, τα Es-Es. Το όνομά μου είχε σβηστεί απ' τη ζωή. Είχα πάψει να θεωρούμαι άνθρωπος, γινόμουνα ένα άψυχο πράγμα, ένας δούλος στην εποχή των Φαραώ»...
«Οι γερμανοί Κομμουνιστές
Στο ΝΤΑΧΑΟΥ, εμείς οι Έλληνες που ήρθαμε από τις φυλακές της Ιταλίας ήμασταν οργανωμένοι κι ο ένας έδινε κουράγιο στον άλλο. Είχαμε και την καλή τύχη που βρήκαμε τον Νίκο Ζαχαριάδη, που μας βοήθησε πολύ. Εκτός από μας καλά οργανωμένοι ήταν οι γάλλοι, οι Τσέχοι και οι Ρώσοι.
Βασικός, όμως, πυρήνας οργάνωσης ήταν οι Γερμανοί κομμουνιστές κρατούμενοι, που ήσαν στο Νταχάου από την ίδρυσή του. Αυτοί, με την πείρα τους σαν παλιοί κομμουνιστές που ήταν, και με τη συμμετοχή του Ζαχαριάδη, είχαν οργανώσει μια καλή δουλειά στο στρατόπεδο για ν' αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες του. Έπαιρναν όλα τα συνωμοτικά μέτρα ώστε να μη γίνεται η οργάνωση αντιληπτή από τους Es-Es και τους καταδότες που υπήρχαν στο Νταχάου. Αυτό όμως που πρωταρχικά μας κρατούσε και μας συντηρούσε όλους ήταν η ανάγκη να αναπτύξουμε όλες μας τις δυνάμεις, σωματικές και πνευματικές, να χαλυβδώσουμε τη θέλησή μας για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε.
Οι Γερμανοί κρατούμενοι κομμουνιστές στο Νταχάου - όσοι δεν υπέκυψαν στις πιέσεις των Ναζί - ήταν πολλοί. Με την κήρυξη του πολέμου τα γερμανικά στρατόπεδα, που αρχικά προορίζονταν μόνο για τους Γερμανούς, γέμισαν από ξένους κρατούμενους. Οι Es-Es που διοικούσαν το στρατόπεδο βρέθηκαν σε δύσκολη θέση, δε μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα κι αναγκάστηκαν να πάρουν τους παλιούς Γερμανούς κρατούμενους για βοηθούς τους. Επειδή όμως οι Es-Es ήταν ως επί το πλείστον αμόρφωτοι, σιγά-σιγά η εσωτερική λειτουργία του στρατοπέδου πέρασε στα χέρια των γερμανών κρατουμένων.
Όσους ξένους ομήρους έφερναν οι Es-Es στο Νταχάου τους περνούσαν κάτω από τη δουλειά των γερμανών κρατουμένων. Αυτοί τους κατέγραφαν, αυτοί κανόνιζαν τον διερμηνέα, σε τι δουλειά θα τους τοποθετήσουν και πόσοι έπρεπε να μείνουν στο στρατόπεδο. Στη διοίκηση των Es-Es έδιναν μόνο μια γενική αναφορά για τις ανάγκες του στρατοπέδου. Εκείνο που ενδιέφερε τους Es-Es ήταν να πηγαίνει γi’ αυτούς καλά το στρατόπεδο και κυρίως η εργασία. Η απόδοση εργασίας. Τους είχαμε ονομάσει «Υπουργείο Εργασίας»...
«Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες βρέθηκε και ο Νίκος Ζαχαριάδης στο Νταχάου. Οι Γερμανοί κομμουνιστές κρατούμενοι, παλιά στελέχη του γερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος, γνώριζαν τον Ζαχαριάδη και τον βοήθησαν πολύ. Κι εκείνος τους μετέδωσε την πείρα του. Έτσι παρέμεινε στο στρατόπεδο σαν ένα είδος διερμηνέα μεταξύ των Γερμανών και των Ελλήνων. Κάτω απ' αυτές τις συνθήκες υπήρξαμε κι εμείς στο Νταχάου. Και με τη βοήθεια του Ζαχαριάδη μπορέσαμε να επιζήσουμε και να γυρίσουμε στην πατρίδα μας. Μόνο προς το τέλος, πριν την κατάρρευση, οι Es-Es ξήλωσαν όλους τους Γερμανούς κρατούμενους από τις θέσεις τους στο στρατόπεδο και τους μαντρώσανε έξω από το Νταχάου, όχι πολύ μακριά, με σκοπό να τους ξεκάνουν. Εκεί μετέφεραν και τον Ζαχαριάδη»...
«Για τους ρώσους αξιωματικούς που τους ντουφέκισαν στο Νταχάου
Μια μέρα, έφεραν στο στρατόπεδο καμιά εικοσαριά Ρώσους αξιωματικούς. Τους είχαν καταδικάσει σε θάνατο. Έρχεται ο Νίκος και μου λέει πως οι Ρώσοι είναι πολλές μέρες νηστικοί και πρέπει να τους μαζέψουμε τρόφιμα και τσιγάρα. Πράγματι, τους μαζέψαμε όσα μπορέσαμε, κι εγώ μ' έναν άλλον Έλληνα τους τα πήγαμε.
Οι Ρώσοι αξιωματικοί ήταν στ' αλήθεια σε πολύ κακή κατάσταση, λερωμένοι, χλομοί. Χαρήκανε πολύ, μας φίλησαν και με δάκρυα στα μάτια μας είπαν πως θα κρατήσουνε μόνο τα τσιγάρα: «Τα τρόφιμα να τα πάρετε, σύντροφοι, και να τα φάτε σεις που έχετε ανάγκη να ζήσετε. Εμείς τι να τα κάνουμε; Σήμερα-αύριο θα μας τουφεκίσουν εμάς. Γιατί να πάνε χαμένα; Να τα φάτε εσείς, σύντροφοι, να μας θυμάστε - να θυμάστε πως μέσα στη δική σας τη ζωή κυλάει κι ένα κομμάτι ψωμί που μας προσφέρατε».
Η συγκίνησή μου ήταν τέτοια που δεν ήξερα τι να τους πω. Τέτοια ανωτερότητα σπάνια συναντιέται - σε τέτοιες μάλιστα άσχημες συνθήκες που βρισκόμασταν εμείς εδώ. Ξέρεις τι θα πει να έχεις μέρες νηστικός και να φέρεσαι τόσο ανθρώπινα; Είχαμε νιώσει όλοι μας τι θα πει πείνα. Ζούσαμε κι αγωνιούσαμε για ένα κομμάτι ψωμί. Κι όταν το βρίσκαμε το καταβροχθίζαμε.
Ήταν πολύ σκληρή η ζωή εκεί πάνω. Καμιά φορά σου δημιουργούνταν αισθήματα μοχθηρίας και αρπάγης. Κι αυτοί εδώ οι άνθρωποι... υπεράνθρωποι! Αλήθεια, τι μεγαλείο κλείνει μέσα του το είδος μας, τελικά!... Φτάνει μόνο να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες για ν' ανθήσουν οι αρετές του και να βγάλουν καρπούς σ' όλη την κοινωνία.
Τους χαιρετήσαμε, φιληθήκαμε και φύγαμε με την ευχή για καλή λευτεριά. Την άλλη μέρα τους τουφέκισαν. Τα ρούχα τους τα φέρανε στα πλυντήρια. Οι Ρώσοι που δούλευαν εκεί βούρκωσαν. Έβλεπες καθαρά τους όρκους εκδίκησης που έδιναν πιάνοντας στα χέρια τους εκείνα τα ρούχα.
Άλλο ένα τέτοιο θλιβερό μα και ηρωικό περιστατικό είδα μια μέρα που θα κρεμούσαν ένα Ρώσο για δήθεν σαμποτάζ. Τη στιγμή που τον ανέβαζαν στην αγχόνη, πριν ο δήμιος κλοτσήσει το σκαμνί, ο Ρώσος σήκωσε το χέρι του και, σχηματίζοντας γροθιά, φώναξε με όλη του δύναμη: «Ούρα Στάλιν!»»...
«Την Πρωτομαγιά τη γιορτάσαμε στο λεύτερο πια στρατόπεδο του Νταχάου. Πρώτος έφυγε για το Μόναχο ο Νίκος Ζαχαριάδης, και μετά εμείς, οι Έλληνες που είχαμε έρθει από τις ιταλικές φυλακές.
Στο Μόναχο μείναμε αρκετό καιρό. Από τις πρώτες μέρες ο Ζαχαριάδης ήρθε σ' επαφή με τη ρώσικη στρατιωτική επιτροπή, που είχε έρθει από τη Μόσχα να μεριμνήσει για την επιστροφή των Ρώσων αιχμαλώτων και την τακτοποίηση των ομήρων που ήταν στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας.
Εμείς κανονικά έπρεπε να πάμε στην πατρίδα μας μέσω Ιταλίας. Τη συμφωνία των Συμμάχων δεν τη γνωρίζαμε. Δεν ξέραμε ότι οι Δυτικοί έπρεπε να μεταφέρουν στις χώρες τους, τους ομήρους που υπάγονταν στη δικιά τους σφαίρα επιρροής.
Είχαμε μάθει, μέσες-άκρες, για τα γεγονότα που είχαν διαδραματιστεί στην πατρίδα μας, αλλά ότι υπαγόμαστε στη σφαίρα επιρροής των Εγγλέζων, δεν το ξέραμε θετικά. Αν το είχε μάθει ο Ζαχαριάδης ερχόμενος σ' επαφή με την επίσημη ρώσικη επιτροπή, δεν το γνωρίζω.
Ο δρόμος της επιστροφής που διαλέξαμε ήταν δύσκολος και μακρύς. Αργήσαμε πολύ να φτάσουμε στα μέρη μας. Με εντολή του Ζαχαριάδη πήγαμε όλοι μας σ' ένα ρώσικο στρατόπεδο αιχμαλώτων και φύγαμε μαζί τους»...
«Αυτή τη γνώμη είχα κι εγώ όταν γνώρισα τον Νίκο Ζαχαριάδη. Είχε πράγματι αρκετές αρετές, κι ένα μυαλό φωτεινό. Αγαπούσε τους συντρόφους του και τους βοηθούσε. Θυμάμαι στο μπουντρούμι της Ασφάλειας που με βοήθησε. Ήταν «θηλυκό» μυαλό, πολυμήχανος, γενναίος, δυνατός, εύχαρις, αγαπητός στην παρέα και μεγάλο πειραχτήρι.
Στο Νταχάου που τον έζησα για τρία περίπου χρόνια, μέσα σε κείνες τις δύσκολες συνθήκες, μπορώ να πω πως ήταν ένας σύντροφος απλός σαν κι εμάς. Ποτέ δεν ήθελε να επιβάλλει τη γνώμη του με την ιδιότητα του αρχηγού. Σε άκουγε προσεχτικά και προσπαθούσε με παραδείγματα και υπομονή ν' αποδείξει ότι δεν ήταν όπως τα' λεγες τα πράγματα, εάν είχες άδικο κάπου»...
«Είναι αλήθεια πως ο Ζαχαριάδης στο Νταχάου έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο και βοήθησε με τους έξυπνους και συνωμοτικούς του χειρισμούς στη μυστική οργάνωση που είχαμε στο στρατόπεδο. Εμείς οι Έλληνες κομμουνιστές κρατούμενοι του οφείλουμε τη ζωή μας. Θυμάμαι με τι έξυπνους χειρισμούς έκανε τη δουλειά του μέσα στο στρατόπεδο. Στο Νταχάου, για παράδειγμα, ήταν ανάμεσα μας κι ένας Ρώσος στρατηγός του Κόκκινου Στρατού που παρουσιαζόταν σαν απλός στρατιώτης - αν οι Es-Es το ήξεραν, θα τον είχαν σκοτώσει. Ο Ζαχαριάδης, όταν ήταν να συναντηθεί μαζί του, με ειδοποιούσε για να προσέχω από τους Es-Es και τους ρουφιάνους. Αυτός ο Ρώσος είχε κι ένα παράσημο του Λένιν, και ο Ζαχαριάδης το είχε δώσει σε μένα να του το φυλάω - όταν λευτερωθήκαμε του το επιστρέψαμε»...
«ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ», αρ. φυλ. 74, 15-30 Νοέμβρη 1999

***

Με το Νίκο Ζαχαριάδη στο Νταχάου
Απ' τη συζήτηση του Παντελή Κυπριανού με το Βαγγέλη Παπανίκο
Π.Κ: Τον Ζαχαριάδη τον γνώρισες από το σημείωμα που σου έστειλε στη Γενική Ασφάλεια. Τον αντάμωσες μετά στο Ντα­χάου. Ήξερες ότι είναι ο ηγέτης;
Β.Π: “Ναι. Όταν πήγαμε στο Νταχάου μας παρατάξανε και μετά έφυγαν οι Es-Es. Ήμουν πολύ πίσω στη γραμμή. Ήρθε ο Αποστόλης ο Χρυσίδης από τα Γιάννενα και μου λέει: «Ήρθε ένας μπροστά και λέει ότι είναι ο Ζαχαριάδης. Εσύ τον ξέρεις, έλα να δεις». Πήγα, ήταν πραγματικά ο Νίκος ο Ζαχαριάδης”.
“Π.Κ: Υπήρχαν στο Νταχάου Έλληνες που δεν ήταν Αριστεροί;
Β.Π: Δεν είχαμε σχέσεις. Ήταν σε άλλες ομάδες.
Π.Κ: Δε θυμάσαι καμία περίπτωση μη Αριστερού εκεί μέσα;
Β.Π: Δεν είχαμε πολλές σχέσεις. Ήταν πολύ σφιχτές οι σχέσεις. Φοβόσουν μην παν και σε καρφώσουν. Όταν ερχόταν ο Ζαχαριάδης μ' ένα Ρώσο στρατηγό - παρουσιαζόταν σαν στρατιώτης, γιατί άμα ανακάλυπταν ότι ήταν αξιωματικός θα τον σκότωναν - με ειδοποιούσε να φυλάω μήπως έρθει κανένας ρουφιάνος - τους γνωρίζαμε τους ρουφιάνους - ή κανάς Es- Es.
Π.Κ: Υπήρχε ένας πυρήνας Ελλήνων κομμουνιστών στο Νταχάου. Πόσοι περίπου είχατε σχέση με τον Ζαχαριάδη;
Β.Π: Από τους Έλληνες ήμαστε τρεις- τέσσερις πολύ κοντά. Εγώ, ο Πολυζώης, ο Τάκης ο Χάριτος από τα Γιάννενα, ο Σωτηριάδης και ο Παγκρίτσας από την Πρέβεζα.
Π.Κ: Αυτούς τους γνώρισες εσύ στον Ζαχαριάδη;
Β.Π: Ναι. Δεν γνωριζόντουσαν. Όταν μας πήγανε στο Νταχάου και γνωριστήκαμε, ο Ζαχαριάδης μας είπε: «Μη φοβάστε, κάντε κουράγιο, θα περάσετε καλά. Ότι μπορούμε θα κάνουμε». Μου είπε: «Τώρα θα μπαίνει ένας-ένας μέσα, θα γράφετε τα ονόματά σας. Θα κάτσεις εσύ στην άκρη και θα μου λες ποιος είναι κομμουνιστής να ξέρουμε ποιοι είναι οι δικοί μας». Πραγματικά, τα περισσότερα παιδιά ήταν δικά μας.
Π.Κ: Εσύ τους ήξερες. Από την Ήπειρο και την Ιταλία;
Β.Π: Από Ιταλία προπαντός που ήμα­σταν φυλακή. Τους περισσότερους δεν τους βάσταγε το στρατόπεδο. Θα φεύγαμε για άλλα στρατόπεδα, που μπορεί να ήταν χειρότερα. Και μπορώ να σου πω ότι αν ζήσαν οι Έλληνες εκεί μέσα ζήσαν από τον Ζαχαριάδη. Και γω αν ζω το χρωστάω ως επί το πλείστον στο Ζαχαριάδη.
Π.Κ: Πως σας βοηθούσε;
Β.Π: Τότε μας βάσταξε μες στο στρατό­πεδο.
Π.Κ: Ηθικά δηλαδή, σας έδινε κουράγιο;
Β.Π: Αυτό είναι μεγάλη δουλειά.
Π.Κ: Εκτός από κουράγιο; Είχε πρόσβαση στους Γερμανούς;
Β.Π: Είχε τους δικούς του Γερμανούς, τους κομμουνιστές. Θυμάμαι όταν μας πρωτοπήγανε στα βουνά. Ήμασταν κα­ραντίνα ώσπου να ταχτοποιηθεί το που θα πάμε, αν θα μείνουμε στο στρατόπεδο, αν θα φύγουμε. Αυτή η δουλειά έγινε μέσω του Ζαχαριάδη. Ήρθε ένας Γερμανός από τα ζυγά τα μπλόκα, Ρίχαρτ τον λέγανε, παλιός κομμουνιστής. Ζήτησε εμένα, με πήρε και με πήγε δήθεν για καθαριστή στο μπλοκ για να μην ταλαιπωρούμαι μέσα. O Ζαχαριάδης του είπε: «Σύρε πάρ' τον για να μην ταλαιπωρείται εκεί». Ύστερα παίρναμε το φαγητό - στα διπλά τα μπλοκ τρώγαμε καλύτερα απ' ότι στα βουνά - και πηγαίναμε. Και τον έβλεπες πως έκανε για τους Γκρεκ, Γκρίχεν. Να τους πάμε φαΐ να φάνε, «έσεν» έλεγε. Ωραίος, πολύ ωραίος σύντροφος.
Π.Κ: Εκτός από τους τέσσερις-πέντε του στενού πυρήνα, η παρουσία του Ζαχα­ριάδη ήταν ευεργετική και για τους άλλους κρατούμενους κομμουνιστές;
Β.Π: Ναι, ναι.
Π.Κ: Ο Ζαχαριάδης πως φερόταν; Σαν αρχηγός;
Β.Π: Απλός, απλός πολύ.
Π.Κ: Φιλικός;
Β.Π: Μες στο στρατόπεδο ήταν πάρα πολύ απλός. Είχε την απλή κουβέντα, τους έκανε παρέα, με το αστείο του, πειραχτήρι ήτανε, έλεγε καμιά ιστορία, άκουγε τι έλεγες. Όταν βγήκαμε έξω κατάλαβα τη διαφορά. Όταν πήγα στην Αθήνα εκεί είδα τη διαφορά, ότι άλλαξε πολύ.
Π.Κ: Στο Νταχάου δεν κουβεντιάζατε για την πολιτική κατάσταση στην ΕΑλάδα;
Β.Π: Πως, κουβεντιάζαμε. Ότι θυμό­μαστε, τι γίνεται, που θα πάει η κατάστα­ση, μαθαίναμε τα νέα σιγά-σιγά και βλέπαμε ότι μάλλον η Γερμανία τραβάει προς την ήττα.
Π.Κ: Εσύ με ποιους Έλληνες έκανες παρέα;
Β.Π: Μ' αυτούς που ήμαστε στην Ιταλία ως επί το πλείστον.
Π.Κ: Όχι με καινούργιους;
Β.Π: Όχι. Κάναμε παρέα με ορισμένους καινούργιους αφού διαπιστώναμε ότι είναι δικοί μας. Μπορούσες να μιλήσεις ελεύθερα δηλαδή. Είχαμε οργάνωση εν τω μεταξύ, οργανώσεις, ήμαστε σφιγμένοι ο ένας με τον άλλο. Όταν ένας υπέφερε ή πείναγε περισσότερο, κόβαμε το φαγητό ή το ψωμάκι που μας έδιναν και βάναμε και δίναμε περισσότερο σ' αυτόν που πείναγε. Όταν γλύτωνε, γιατί πολλές φορές δε γλύτωνε.
Π.Κ: Πάντως οι παρέες ήταν μικρές;
Β.Π: Ναι, βέβαια μικρές.
Π.Κ: Μεταξύ τους, οι οργανώσεις σας ε­πικοινωνούσαν; Επικοινωνούσατε με κομμουνιστές άλλων χωρών;"
……………
"Π.Κ: Στην Ιταλία υπήρχαν άνθρωποι που δεν ήταν κομμουνιστές, έτσι δεν είναι;
Β.Π: Ναι. Ήταν όμως καλοί πατριώτες.
Π.Κ: Καλοί πατριώτες. Στο Νταχάου έ­κανες μ' αυτούς παρέα;
Β.Π: Βέβαια.
Π.Κ: Δηλαδή ήταν μη κομμουνιστές αλλά καλοί πατριώτες;
Β.Π: Όχι, όχι. Σιγά-σιγά είχαν πιστέψει ακριβώς εκείνα που πίστευα κι' εγώ.
Π.Κ: Περιπτώσεις που λέγατε, έλεγε ο Ζαχαριάδης, «αυτός είναι δικός μας, να μην τον κάνετε παρέα», υπήρξαν;
Β.Π: Όχι."
………………….
"Β.Π: Όταν απελευθερωθήκαμε ήρθε ο Ζαχαριάδης στο στρατόπεδο. Τον είχανε πάρει τον Ζαχαριάδη κι όλους τους Γερμανούς κομμουνιστές. Στο τέλος τους βγάλανε, τους ξηλώσανε απ' τις δουλειές που ήτανε. Αλλά ήταν αργά, άρχισαν να τρέμουν πια οι Γερμανοί. Ήθελαν να τους ξεκάνουν, αλλά δεν πρόφτασαν να το κάνουν.
Π.Κ: Τελείωσε ο πόλεμος και θέλετε να γυρίσετε. Τι κάνατε;
Β.Π: Οι περισσότεροι από μας, όσοι παραμείναμε στο στρατόπεδο και ήμαστε οργανωμένοι, πήγαμε στο Μόναχο και βρήκαμε το Ζαχαριάδη. Γιατί πρώτη μέρα, δεύτερη, έφυγε ο Ζαχαριάδης απ' το στρατόπεδο.
Π.Κ: Ξέρατε που είναι;
Β.Π: Είπε: «Εγώ θα πάω στο Μόναχο και θα σας περιμένω». Ξέραμε και που θα πάει. Ήτανε οι Έλληνες οι αιχμάλωτοι εκεί, οι Γερμανοί τους είχαν πιάσει και τους είχαν θεωρήσει αιχμαλώτους. Τώρα πως τους θεωρούσαν αιχμαλώτους οι Γερμανοί δεν ξέρω, αλλά πάντως ζούσαν καλύτερα από μας, δεν τους είχαν σε στρατόπεδα. Τους είχαν έξω και καθάριζαν τα ερείπια απ' τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών. Μερικοί πήγαιναν εκεί και απ' το Νταχάου. Από δικούς μας ανθρώπους ήρθαμε σε επαφή. Γνωριστήκαμε, κι έμαθαν κι αυτοί ότι στο Νταχάου ήταν και ο Ζαχαριάδης. Ανάμεσα σ' αυτούς τους αιχμαλώτους ήταν ορι­σμένοι δικοί μας. Ήταν ένας Βασίλης Κάσσης, κάποιοι άλλοι, και μέναν σ' ένα παλιό σχολειό μεγάλο. Εκεί πήγε ο Ζαχαριάδης, τον κάλεσαν και πήγε μόλις ελευθερωθήκαμε. Ύστερα από δυο-τρεις ημέρες φεύγαμε κι εμείς σιγά-σιγά, λίγοι- λίγοι αφήναμε το Νταχάου.
Π.Κ: Απ' το Νταχάου λοιπόν στο Μόναχο. Εκεί τι κάνατε;
Β.Π: Πήγαμε στο Μόναχο κι ο Ζαχαριάδης βρήκε την επιτροπή που ήρθε απ' τη Σοβιετική Ένωση, τη στρατιωτική επιτροπή, για να πάρει τους Ρώσους αιχμαλώτους."
…………..
"Π.Κ: Πληροφόρηση από που είχε;
Β.Π: Πρώτα-πρώτα παίρναμε εφημε­ρίδες. Ερχόταν γερμανικές εφημερίδες - κι αυτός ήξερε γερμανικά. Ύστερα είχαν οργάνωση μέσα οι Γερμανοί κομμουνιστές, οι οποίοι βρίσκονταν στη φυλακή προτού γίνει ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Από το '33 που ανέβηκε ο Χίτλερ είχαν φτιάξει το Νταχάου και βάζαν τους κομμουνιστές μέσα. Όταν πήγε ο Ζαχα­ριάδης αυτοί είχαν οργάνωση εκεί, αλλά ταλαιπωρούνταν, υπέφεραν από τους Es- Es και τους φύλακες. Όταν άρχισαν να φέρνουν κατά κύματα όμηρους από Γαλλία, Ρωσία, Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Αυστρία, Τσεχοσλοβακία, Ολλανδία, Βέλγιο, κλπ. το στρατόπεδο μεγάλωσε. Οι Es-Es δε μπορούσαν να κάνουν δουλειά. Κι επειδή οι Γερμανοί κομμουνιστές κατάδικοι ήταν ως επί το πλείστον μορφωμένοι, όλη τη γραφική δουλειά και ότι ήταν για την εσωτερική λειτουργία του στρατοπέδου τα είχαν πάρει στα χέρια τους. Αυτοί διεύθυναν το στρατόπεδο.
Π.Κ: Οι Es-Es είχαν εμπιστοσύνη στους γερμανούς κομμουνιστές;
Β.Π· Δεν είχαν, αλλά δε μπορούσαν να κάνουν κι αλλιώς. Είχαν γίνει χιλιάδες οι κρατούμενοι. Φέρναν συνέχεια. Τι θα κάναν; Αυτοί δε μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα. Έπρεπε να κανονίσουν τις δουλειές στο στρατόπεδο - κι είχε χίλιες δουλειές μέσα.
Π.Κ: Ο Ζαχαριάδης φρόντιζε για όλους τους Έλληνες, κομμουνιστές και μη;
Β.Π: Πως, πως. Ότι μπορούσε κι έλεγχε.
Π.Κ: Ακόμα και για μη κομμουνιστές;
Β.Π: Όχι. Ενδιαφερόταν για τους Έλληνες, αλλά προπαντός άμα ήταν Αρι­στεροί.
«ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗ», αρ. φυλ. 75, 1-15 Δεκέμβρη 1999

***

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Με το Νίκο Ζαχαριάδη στο Νταχάου (Μαρτυρία Δημήτρη Σωτηριάδη)
ΣΤΟ ΝΤΑΧΑΟΥ μαζί με το σ. Ζαχαριάδη (Μαρτυρία Δημ. Γαλάνη, Ριζοσπάστης, Τετάρτη 29 Μάη 1946, σελ. 1-2)
Από τη δράση των χαφιέδων στο Νταχάου (Επιστολή Βαγγέλη Παπανίκου στο Ριζοσπάστη, Τρίτη 4 Ιούνη 1946, σελ. 2)
Ο ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ ΣΤΟ ΝΤΑΧΑΟΥ (Έρευνα Christoph Schminck-Gustavus)