B.I.Λένιν: Για την Επανάστασή μας

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΑΣ

(ΑΠ’ ΑΦΟΡΜΗ ΤΑ ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ Ν.ΣΟΥΧΑΝΟΦ)

Β. Ι. Λένιν

Ι

Τις μέρες αυτές ξεφύλλιζα τα σημειώματα του Σουχάνοφ για την επανάσταση. Ιδιαίτερα χτυπά στο μάτι η σχολαστικότητα όλων των μικροαστών μας, όπως και όλων των ηρώων της ΙΙ Διεθνούς. Χωρίς πια να πούμε ότι είναι αφάνταστα δειλοί, ότι ακόμη και οι καλύτεροι απ’ αυτούς τρέφονται με τις επιφυλαξούλες τους, όταν πρόκειται και για την παραμικρότερη απομάκρυνση από το γερμανικό πρότυπο, χωρίς πια να πούμε ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα των μικροαστών δημοκρατών, που το εκδήλωσαν σε αρκετό βαθμό σε όλη τη διάρκεια της επανάστασης – εκείνο που χτυπά στο μάτι είναι η δουλική απομέρους τους μίμηση του παρελθόντος.
Όλοι αυτοί ονομάζουν τον εαυτό τους μαρξιστή, καταλαβαίνουν όμως το μαρξισμό υπερβολικά σχολαστικά. Δεν κατάλαβαν καθόλου το κύριο στο μαρξισμό: συγκεκριμένα, την επαναστατική διαλεκτική του. Δεν κατανόησαν καθόλου και τις ολοκάθαρες ακόμη υποδείξεις του Mαρξ ότι στις στιγμές της επανάστασης απαιτείται η πιο μεγάλη ευλυγισία, και ακόμη δεν πρόσεξαν τις υποδείξεις π.χ. του Mαρξ στην αλληλογραφία του που αναφέρεται, όπως θυμάμαι, στο 1856, τότε που διατύπωνε την ελπίδα να συνδυαστεί ο πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία, που θα μπορούσε να δημιουργήσει επαναστατική κατάσταση, με το εργατικό κίνημα. Ακόμη και αυτή την ολοκάθαρη υπόδειξη την παρακάμπτουν και κλωθογυρίζουν γύρω της, όπως ο γάτος γύρω από το ζεματιστό λαπά.
Όλη τους η στάση αποκαλύπτει ότι είναι δειλοί ρεφορμιστές, που φοβούνται να απομακρυνθούν από την αστική τάξη και πολύ περισσότερο να ξεκόψουν απ’ αυτή, ενώ ταυτόχρονα σκεπάζουν τη δειλία τους με την πιο αχαλίνωτη λογοκοπία και καυχησιολογία. Ακόμη και από καθαρά θεωρητική άποψη χτυπά στο μάτι ότι όλοι αυτοί είναι εντελώς ανίκανοι να καταλάβουν τον παρακάτω συλλογισμό του μαρξισμού: ως τα τώρα έβλεπαν ότι η ανάπτυξη του καπιταλισμού και της αστικής δημοκρατίας στη Δυτική Ευρώπη ακολουθεί ένα καθορισμένο δρόμο. Και όμως δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι ο δρόμος αυτός μπορεί να θεωρηθεί σαν πρότυπο mutatis mutandis*, όχι διαφορετικά παρά μόνο με μερικές διορθώσεις (εντελώς ασήμαντες από την άποψη της γενικής πορείας της παγκόσμιας ιστορίας).
Πρώτο, είναι η επανάσταση που συνδέεται με τον πρώτο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Έπρεπε σε μια τέτοια επανάσταση να εκδηλωθούν καινούρια χαρακτηριστικά γνωρίσματα, η παραλλαγμένα ακριβώς από τον πόλεμο, γιατί ποτέ δεν υπήρξε στον κόσμο ένας τέτοιος πόλεμος και κάτω από τέτοιες συνθήκες. Μέχρι τώρα βλέπουμε ότι η αστική τάξη των πιο πλούσιων χωρών ύστερα απ’ αυτόν τον πόλεμο δε μπορεί να αποκαταστήσει «ομαλές» αστικές σχέσεις, όμως οι ρεφορμιστές μας, οι μικροαστοί αυτοί που παριστάνουν τον επαναστάτη, θεωρούσαν και θεωρούν τις ομαλές αστικές σχέσεις σαν ανώτατο όριο (που μάλιστα δεν έχει ξεπεραστεί) και παράλληλα αντιλαμβάνονται αυτόν τον «κανόνα» εξαιρετικά σχηματικά και στενά.
Δεύτερο, σ’ αυτούς είναι εντελώς ξένη κάθε σκέψη ότι στη γενική νομοτέλεια της εξέλιξης σε όλη την παγκόσμια ιστορία όχι μόνο δεν αποκλείονται καθόλου, αλλά, αντίθετα προϋποτίθενται ορισμένες φάσεις εξέλιξης, που αποτελούν ιδιομορφία είτε στη μορφή, είτε στη διαδικασία αυτής της εξέλιξης. Δεν τους περνάει μάλιστα από το μυαλό π.χ. ότι η Ρωσία, που βρίσκεται στα σύνορα ανάμεσα στις πολιτισμένες χώρες και στις χώρες που για πρώτη φορά τραβήχτηκαν απ’ αυτόν τον πόλεμο στον πολιτισμό, στις χώρες ολόκληρης της Ανατολής, στις μη ευρωπαϊκές χώρες, ότι η Ρωσία γι’ αυτό μπορούσε και έπρεπε να παρουσιάσει μερικές ιδιομορφίες που, φυσικά, βρίσκονται μέσα στη γενική γραμμή της παγκόσμιας εξέλιξης, μα που κάνουν την επανάστασή της να ξεχωρίζει απ' όλες τις προηγούμενες επαναστάσεις των δυτικοευρωπαϊκών χωρών, ιδιομορφίες που φέρνουν επιμέρους καινοτομίες, όταν περνούν στις χώρες της Ανατολής .
Προβάλλουν, λογουχάρη ένα απίθανα σχηματικό επιχείρημα, που το έχουν αποστηθίσει στο διάστημα της ανάπτυξης της δυτικοευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και που έγκειται στο ότι δεν ωριμάσαμε ακόμη για το σοσιαλισμό, ότι δεν έχουμε, όπως εκφράζονται οι διάφοροι «φωστήρες» απ’ αυτούς τους κυρίους, τις αντικειμενικές οικονομικές προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό. Και δεν έρχεται σε κανενός το μυαλό να αναρωτηθεί: μα δεν μπορούσε άραγε ένας λαός που βρέθηκε μπροστά σε μιαν επαναστατική κατάσταση, όπως αυτή που διαμορφώθηκε στον πρώτο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, δεν μπορούσε μήπως ο λαός αυτός, όταν επέδρασε πάνω του το αδιέξοδο της κατάστασης του, να ριχτεί σε μια τέτοια πάλη που θα του έδινε έστω και μια πιθανότητα να κατακτήσει όχι εντελώς συνηθισμένες συνθήκες για την παραπέρα ανάπτυξη του πολιτισμού του;
«Η Ρωσία δεν έφτασε ακόμη στη βαθμίδα εκείνη ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, όπου μπορεί να πραγματοποιηθεί ο σοσιαλισμός». Τη θέση αυτή όλοι οι ήρωες της ΙΙ Διεθνούς, μαζί και ο Σουχάνοφ φυσικά, την επαναλαμβάνουν πραγματικά σαν τροπάριο. Την αναμφισβήτητη αυτή θέση την αναμασούν με χίλιους τρόπους και τους φαίνεται ότι η θέση αυτή είναι αποφασιστική για την εκτίμηση της επανάστασης μας.
Τι θα κάνουμε αν η ιδιομορφία της κατάστασης τράβηξε τη Ρωσία, πρώτο, στον παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, στον οποίο έχουν αναμιχθεί όλες οι κάπως σημαντικές δυτικοευρωπαϊκές χώρες, αν η ιδιομορφία αυτή τοποθέτησε την ανάπτυξη της Ρωσίας στο μεταίχμιο των επαναστάσεων της Ανατολής που αρχίζουν και ενμέρει άρχισαν ήδη σε συνθήκες που θα μπορούσαμε να πραγματοποιήσουμε την ένωση ακριβώς εκείνη του «πολέμου των χωρικών» με το εργατικό κίνημα, την οποία το 1856 ένας τέτοιος «μαρξιστής» σαν τον Μαρξ τη θεωρούσε σαν μια από τις πιο πιθανές προοπτικές για την Πρωσία;
Τι θα κάνουμε αν το πλήρες αδιέξοδο της κατάστασης, δεκαπλασιάζοντας τις δυνάμεις των εργατών και των αγροτών, μας άνοιγε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε τις βασικέ προϋποθέσεις του πολιτισμού με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι σε όλα τα άλλα δυτικοευρωπαϊκά κράτη; Μήπως άλλαξε απ’ αυτό το γεγονός η γενική γραμμή εξέλιξης της παγκόσμιας ιστορίας; Μήπως άλλαξαν απ’ αυτό το γεγονός οι βασικές σχέσεις των βασικών τάξεων σε κάθε κράτος που μπαίνει ή μπήκε στη γενική πορεία της παγκόσμιας ιστορίας;
Αν για τη δημιουργία του σοσιαλισμού απαιτείται ένα ορισμένο επίπεδο πολιτισμού (αν και κανένας δε μπορεί να πει ποιο είναι ακριβώς αυτό το ορισμένο «επίπεδο πολιτισμού» γιατί κάθε δυτικοευρωπαϊκό κράτος έχει και διαφορετικό επίπεδο), τότε γιατί δεν μπορούμε να αρχίσουμε πρώτα από την κατάκτηση με επαναστατικό τρόπο των προϋποθέσεων γι’ αυτό το ορισμένο επίπεδο και μετά πια, βασισμένοι στην εργατοαγροτική εξουσία και στο σοβιετικό καθεστώς, να προχωρήσουμε για να φτάσουμε τους άλλους λαούς;
16 του Γενάρη 1923

ΙΙ

Για τη δημιουργία του σοσιαλισμού, λέτε, απαιτείται πολιτιστική ανάπτυξη. Πολύ καλά, όμως γιατί δε θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε πρώτα τέτοιες προϋποθέσεις πολιτιστικής ανάπτυξης στη χώρα μας, όπως είναι το διώξιμο των τσιφλικάδων και το διώξιμο των Ρώσων καπιταλιστών και ύστερα πια να αρχίσουμε την πορεία προς το σοσιαλισμό; Σε ποια βιβλία διαβάσατε ότι παρόμοιες παραλλαγές στη συνηθισμένη ιστορική εξέλιξη είναι απαράδεκτες ή δεν μπορούν να γίνουν;
Θυμάμαι ότι ο Ναπολέοντας έγραφε: «On s’ engage et puis… on voit». Σε ελεύθερη μετάφραση στα ρώσικα αυτό σημαίνει : «Στην αρχή πρέπει να εμπλακούμε σε σοβαρή μάχη κι εκεί πια βλέπουμε τι θα γίνει». Κι εμείς λοιπόν στην αρχή μπλεχτήκαμε τον Οχτώβρη του 1917 σε σοβαρή μάχη κι εκεί είδαμε πια τέτοιες λεπτομέρειες της ανάπτυξης (από την άποψη της παγκόσμιας ιστορίας αυτές είναι αναμφίβολα λεπτομέρειες), σαν την ειρήνη του Μπρεστ-Λιτόβσκ ή τη ΝΕΠ κτλ. Και σήμερα δεν υπάρχει πια αμφιβολία ότι σε γενικές γραμμές εμείς νικήσαμε.
Οι δικοί μας οι Σουχάνοφ, αφήνοντας πια κατά μέρος τους σοσιαλδημοκράτες που βρίσκονται δεξιότερα απ’ αυτούς, δεν μπορούν ούτε και να ονειρευτούν ότι οι επαναστάσεις γενικά δεν είναι δυνατό να γίνουν διαφορετικά. Οι ευρωπαίοι μικροαστοί μας ούτε και να ονειρευτούν μπορούν ότι οι επόμενες επαναστάσεις στις χώρες της Ανατολής, που είναι απροσμέτρητα πιο μεγάλες σε πληθυσμό και έχουν ασύγκριτα μεγαλύτερη ποικιλομορφία κοινωνικών συνθηκών, θα τους δώσουν χωρίς αμφιβολία περισσότερες ιδιομορφίες απ’ ότι η ρωσική επανάσταση.
Δεν χωράει συζήτηση ότι το εγχειρίδιο που γράφτηκε σύμφωνα με τις αντιλήψεις του Κάουτσκι ήταν πολύ ωφέλιμο στον καιρό του. Όμως παρόλα αυτά, είναι καιρός να απορρίψουμε την αντίληψη ότι τάχα το εγχειρίδιο αυτό πρόβλεψε όλες τις μορφές της παραπέρα εξέλιξης της παγκόσμιας ιστορίας. Για όσους σκέπτονται έτσι καιρός είναι να τους ονομάσουμε απλούστατα ανόητους.
17 του Γενάρη 1923

Δημοσιεύθηκε στις 30 του Μάη 1925
στην εφημερίδα «Πράβντα», αρ. φύλ. 117

Υπογραφή: Λένιν

Άπαντα, 5η έκδοση
* με τις αντίστοιχες αλλαγές. Η Συντ.