Β.Ι. Λένιν: Για τα καθήκοντα του γυναικείου εργατικού κινήματος στη Σοβιετική Δημοκρατία

ΓΙΑ ΤΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΟΥ ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ
ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Β. Ι. ΛΕΝΙΝ

ΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ IV ΕΞΩΚΟΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΔΙΑΣΚΕΨΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΡΙΩΝ ΤΗΣ ΜΟΣΧΑΣ 23 ΤΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΗ 1919

Συντρόφισσες, με μεγάλη χαρά χαιρετίζω τη συνδιάσκεψη των εργατριών. Θα μου επιτρέψετε να μη θίξω τα θέματα και τα ζητήματα που ασφαλώς συγκινούν τώρα περισσότερο από καθετί άλλο κάθε εργάτρια και κάθε συνειδητό άνθρωπο από τις εργαζόμενες μάζες. Τα ζητήματα αυτά - τα πιο φλέγοντα - είναι το ζήτημα του ψωμιού και της πολεμικής μας κατάστασης. Οπως ξέρω όμως, απ' ό,τι γράφουν οι εφημερίδες για τις συνεδριάσεις σας, τα ζητήματα αυτά έχουν εκτεθεί εδώ εξαντλητικά από τον σ. Τρότσκι σχετικά με την πολεμική κατάσταση και από τη σ. Γιάκοβλεβα και τον σ. Σβιντέρσκι - σχετικά με το ζήτημα του ψωμιού και γι' αυτό επιτρέψτε μου να μη θίξω τα ζητήματα αυτά.

Θα ήθελα να πω λίγα λόγια για τα γενικά καθήκοντα του γυναικείου εργατικού κινήματος στη Σοβιετική Δημοκρατία, τόσο για τα καθήκοντα που συνδέονται με το πέρασμα στο σοσιαλισμό γενικά, όσο και για τα καθήκοντα που προβάλλουν τώρα πολύ επιτακτικά στην πρώτη σειρά. Συντρόφισσες, το ζήτημα της θέσης της γυναίκας το έβαλε από μιας αρχής η Σοβιετική εξουσία. Μου φαίνεται πως το καθήκον κάθε εργατικού κράτους που περνάει στο σοσιαλισμό θα είναι διττό. Και η μια πλευρά αυτού του καθήκοντος είναι σχετικά απλή και εύκολη. Αφορά τους παλιούς νόμους που έβαζαν τη γυναίκα σε μειονεκτική θέση απέναντι στον άνδρα.

Από πολύ παλιά οι εκπρόσωποι όλων των απελευθερωτικών κινημάτων στη Δυτική Ευρώπη στη διάρκεια όχι μόνο δεκαετιών, αλλά και αιώνων, πρόβαλλαν το αίτημα της κατάργησης των απαρχαιωμένων αυτών νόμων και της νομικής εξίσωσης της γυναίκας με τον άνδρα, κανένα όμως ευρωπαϊκό δημοκρατικό κράτος, καμιά από τις πρωτοπόρες Δημοκρατίες δεν κατόρθωσε να το πραγματοποιήσει, γιατί εκεί όπου υπάρχει καπιταλισμός, εκεί όπου διατηρείται η ατομική ιδιοκτησία της γης, η ατομική ιδιοκτησία στις φάμπρικες και στα εργοστάσια, εκεί όπου διατηρείται η εξουσία του κεφαλαίου, εκεί θα διατηρούνται και τα προνόμια των ανδρών. Στη Ρωσία αυτό μπόρεσε να εφαρμοστεί μόνο επειδή από τις 25 του Οχτώβρη 1917 εγκαθιδρύθηκε η εξουσία των εργατών. Η Σοβιετική εξουσία έβαλε από μιας αρχής καθήκον της να υπάρχει σαν εξουσία των εργαζόμενων, εχθρική προς οποιαδήποτε εκμετάλλευση. Εβαλε καθήκον της την εξάλειψη της δυνατότητας για τους τσιφλικάδες και τους καπιταλιστές να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους, την εξάλειψη της κυριαρχίας του κεφαλαίου. Επιδίωξη της Σοβιετικής εξουσίας ήταν να πετύχει να οργανώνουν οι εργαζόμενοι τη ζωή τους χωρίς την ατομική ιδιοκτησία της γης, χωρίς την ατομική ιδιοκτησία στις φάμπρικες και στα εργοστάσια, χωρίς την ατομική εκείνη ιδιοκτησία που παντού, σε όλο τον κόσμο, ακόμη και σε συνθήκες πλήρους πολιτικής ελευθερίας, ακόμη και στις πιο ρεπουμπλικανικές δημοκρατίες, στην πραγματικότητα οδήγησε τους εργαζόμενους σε κατάσταση αθλιότητας και μισθωτής δουλείας, και έκανε τη γυναίκα διπλή σκλάβα.

Η Σοβιετική εξουσία, σαν εξουσία των εργαζόμενων, από τους πρώτους ήδη μήνες της ύπαρξής της, επέφερε στη νομοθεσία που αφορούσε τη γυναίκα την πιο ριζική ανατροπή. Από τους νόμους που έβαζαν τη γυναίκα σε κατάσταση υποταγής δεν έμεινε στη Σοβιετική Δημοκρατία πέτρα πάνω στην πέτρα. Μιλάω κυρίως για τους νόμους που εκμεταλλεύονταν ειδικά τη μειονεκτικότερη θέση της γυναίκας, βάζοντάς τη σε ανισότιμη και συχνά μάλιστα σε ταπεινωτική θέση, δηλαδή για τους νόμους σχετικά με το διαζύγιο και τα εξώγαμα τέκνα και σχετικά με το δικαίωμα της γυναίκας να ενάγει τον πατέρα του παιδιού για τη συντήρησή του.

Σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα πρέπει να πούμε πως η αστική νομοθεσία, ακόμη και στις πιο προηγμένες χώρες, εκμεταλλεύεται την ασθενέστερη θέση της γυναίκας, την έκανε ανισότιμη και την ταπείνωσε. Και σ' αυτόν ακριβώς τον τομέα η Σοβιετική εξουσία δεν άφησε πέτρα πάνω στην πέτρα από τους παλιούς, άδικους νόμους, που ήταν ανυπόφοροι για τους εκπροσώπους της εργαζόμενης μάζας. Και τώρα, μπορούμε να πούμε περήφανα και χωρίς καμιά υπερβολή ότι, εκτός από τη Σοβιετική Ρωσία, δεν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο, όπου να υπάρχει πλήρης ισοτιμία των γυναικών και όπου η γυναίκα να μη βρίσκεται σε ταπεινωτική θέση, πράγμα που είναι εξαιρετικά αισθητό στην καθημερινή, την οικογενειακή ζωή. Αυτό ήταν ένα από τα πρώτα και τα πιο σπουδαία καθήκοντά μας.

...Βλέπουμε ότι σε όλες τις ρεπουμπλικανικές δημοκρατίες διακηρύσσεται η ισότητα, αλλά στους νόμους που αφορούν τα δικαιώματα του πολίτη και τα δικαιώματα της γυναίκας σχετικά με τη θέση της στην οικογένεια, σχετικά με το διαζύγιο, σε κάθε βήμα βλέπουμε την ανισότητα και την ταπείνωση της γυναίκας και λέμε ότι αυτό αποτελεί παράβαση της δημοκρατίας και μάλιστα σε βάρος των καταπιεζομένων. Η Σοβιετική εξουσία πραγματοποίησε τη δημοκρατία περισσότερο απ' όλες τις άλλες χώρες, ακόμη και τις πιο προηγμένες, μην αφήνοντας στους νόμους της ούτε τον παραμικρότερο υπαινιγμό για την ανισοτιμία της γυναίκας. Επαναλαβαίνω, κανένα κράτος και καμιά δημοκρατική νομοθεσία δεν έκανε για τη γυναίκα ούτε τα μισά από όσα έκανε η Σοβιετική εξουσία στους πρώτους
κιόλας μήνες της ύπαρξής της.

Φυσικά, δε φτάνουν μόνο οι νόμοι, και εμείς σε καμιά περίπτωση δεν αρκούμαστε μόνο στα διατάγματα. Αλλά στον τομέα της νομοθεσίας κάναμε ό,τι οφείλαμε να κάνουμε για την εξίσωση της θέσης της γυναίκας με τη θέση του άνδρα, και με το δίκιο μας μπορούμε να περηφανευόμαστε γι' αυτό. Η θέση της γυναίκας στη Σοβιετική Ρωσία είναι τώρα τέτια που να θεωρείται ιδανική σε σχέση με τη θέση της στα πιο προηγμένα κράτη. Εμείς όμως παραδεχόμαστε πως αυτό, φυσικά, δεν είναι ακόμη παρά μόνο η αρχή.

Η γυναίκα, εφόσον ασχολείται με το νοικοκυριό του σπιτιού, εξακολουθεί να παραμένει σε μειονεκτική θέση. Για να απελευθερωθεί ολοκληρωτικά η γυναίκα και για να εξισωθεί πραγματικά με τον άνδρα πρέπει να υπάρχει κοινωνική οικονομία και η γυναίκα να συμμετέχει στην κοινωνική παραγωγική εργασία. Τότε η γυναίκα θα κατέχει την ίδια θέση με τον άνδρα.

Φυσικά, εδώ δεν πρόκειται για εξίσωση της γυναίκας σε ό,τι αφορά την παραγωγικότητα της εργασίας, τον όγκο της εργασίας, τη διάρκειά της, τους όρους δουλιάς κτλ. αλλά πρόκειται για το εξής: η γυναίκα να μην είναι καταπιεζόμενη λόγω της οικονομικής της θέσης σε διάκριση από τον άνδρα. Ξέρετε όλοι σας πως ακόμη και σε συνθήκες πλήρους ισοτιμίας εξακολουθεί στην πραγματικότητα αυτή η καταθλιπτική κατάσταση της γυναίκας, γιατί τη φορτώνουν με όλο το νοικοκυριό του σπιτιού. Αυτό το νοικοκυριό του σπιτιού στις περισσότερες περιπτώσεις είναι η πιο αντιπαραγωγική, η πιο βάρβαρη και η πιο επίμοχθη δουλιά που κάνει η γυναίκα. Είναι δουλιά εντελώς τιποτένια, χωρίς κανένα περιεχόμενο που να συμβάλλει κάπως στην ανάπτυξη της γυναίκας.

Επιδιώκοντας το σοσιαλιστικό ιδανικό, θέλουμε να παλέψουμε για την πλήρη πραγματοποίηση του σοσιαλισμού, και εδώ ανοίγεται για τη γυναίκα ευρύ πεδίο δράσης. Κάνουμε τώρα σοβαρές ετοιμασίες για να ξεκαθαρίσουμε το έδαφος για τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, μα η ίδια η οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας θα αρχίσει μόνο όταν εμείς,
αφού πετύχουμε την πλήρη ισότητα της γυναίκας, καταπιαστούμε με την καινούρια δουλιά μαζί με τη γυναίκα, που θα έχει απαλλαγεί απ' αυτή την τιποτένια αποβλακωτική και αντιπαραγωγική δουλιά. Το έργο αυτό θα απαιτήσει από μας πολλά, πάρα πολλά χρόνια.

Η δουλιά αυτή δεν μπορεί να δώσει γρήγορα αποτελέσματα και δεν προκαλεί μεγάλη εντύπωση. Δημιουργούμε υποδειγματικά ιδρύματα, εστίες, βρεφικούς σταθμούς που θα απαλλάξουν τη γυναίκα από το νοικοκυριό του σπιτιού. Και εδώ ακριβώς στις γυναίκες πέφτει προπαντός αυτή η δουλιά της οργάνωσης όλων αυτών των ιδρυμάτων. Πρέπει να παραδεχτούμε πως τώρα στη Ρωσία είναι πολύ λίγα τα ιδρύματα αυτά που θα βοηθούσαν τη γυναίκα να βγει από τη θέση σκλάβας του σπιτιού. Ο αριθμός τους είναι ασήμαντος και οι συνθήκες στις οποίες βρίσκεται τώρα η Σοβιετική Δημοκρατία - συνθήκες και πολεμικές και επισιτιστικές, για τις οποίες σας μίλησαν εδώ διεξοδικά οι σύντροφοι - μας εμποδίζουν σ' αυτή τη δουλιά. Πρέπει, ωστόσο, να πούμε ότι τα ιδρύματα αυτά, που απαλλάσσουν τις γυναίκες από τη θέση σκλάβας του σπιτιού εμφανίζονται παντού, όπου υπάρχει και η παραμικρότερη δυνατότητα γι' αυτό.

Λέμε πως η απελευθέρωση των εργατών πρέπει να είναι έργο των ίδιων των εργατών και ακριβώς το ίδιο και η απελευθέρωση των εργατριών πρέπει να είναι έργο των ίδιων των εργατριών. Οι ίδιες οι εργάτριες πρέπει να φροντίζουν για την ανάπτυξη αυτών των ιδρυμάτων, και η δράση αυτή της γυναίκας θα φέρει την πλήρη αλλαγή της παλιάς θέσης της στην καπιταλιστική κοινωνία.

Στην παλιά καπιταλιστική κοινωνία, για να ασχοληθεί κανείς με την πολιτική απαιτούνταν ειδική προπαίδευση και γι' αυτό η συμμετοχή των γυναικών στην πολιτική, ακόμη και στις πιο προηγμένες και ελεύθερες καπιταλιστικές χώρες, ήταν μηδαμινή. Το καθήκον μας είναι να κάνουμε την πολιτική προσιτή στην κάθε εργαζόμενη γυναίκα. Από τη στιγμή που καταργήθηκε η ατομική ιδιοκτησία της γης και των εργοστασίων και ανατράπηκε η εξουσία των τσιφλικάδων και των καπιταλιστών, τα καθήκοντα της πολιτικής για την εργαζόμενη μάζα και για τις εργαζόμενες γυναίκες γίνονται απλά, σαφή και ολότελα προσιτά σε όλους. Στην καπιταλιστική κοινωνία η γυναίκα βρίσκεται σε τέτοια μειονεκτική θέση, που η συμμετοχή της στην πολιτική είναι ασήμαντη σε σύγκριση με τον άνδρα. Για να αλλάξει η κατάσταση αυτή πρέπει η εξουσία να βρίσκεται στα χέρια των εργαζόμενων, οπότε τα κύρια καθήκοντα της πολιτικής θα περιλαβαίνουν όλα τα ζητήματα που αφορούν άμεσα τις τύχες των ίδιων των εργαζόμενων.

Και στον τομέα αυτό η συμμετοχή της εργάτριας όχι μόνο της κομματικής και της συνειδητής, αλλά και της εξωκομματικής και της πιο καθυστερημένης είναι απαραίτητη. Στον τομέα αυτό η Σοβιετική εξουσία ανοίγει για την εργάτρια ευρύ πεδίο δράσης.

Συναντήσαμε μεγάλες δυσκολίες στην πάλη κατά των εχθρικών προς τη Σοβιετική Ρωσία δυνάμεων, που ανέλαβαν εκστρατεία εναντίον της. Μας ήταν δύσκολο να παλεύουμε και στον πολεμικό τομέα ενάντια στις δυνάμεις πουκήρυξαν τον πόλεμο κατά της εξουσίας των εργαζόμενων, και στον επισιτιστικό τομέα κατά των κερδοσκόπων, γιατί δεν είναι αρκετά μεγάλος ο αριθμός των ανθρώπων, ο αριθμός των εργαζόμενων που θα προσφέρονταν να μας
βοηθήσουν ολόπλευρα με την ίδια τους τη δουλιά. Και εδώ η Σοβιετική εξουσία εκτιμά όσο τίποτε άλλο τη βοήθεια της πλατιάς μάζας των εξωκομματικών εργατριών. Ας ξέρουν οι γυναίκες ότι στην παλιά αστική κοινωνία, για την πολιτική δράση απαιτούνταν ίσως πολύπλοκη προπαίδευση, και αυτό ήταν ανέφικτο για τη γυναίκα. Ενώ η Σοβιετική Δημοκρατία βάζει σαν κύριο καθήκον της πολιτικής της δράσης την πάλη ενάντια στους τσιφλικάδες, τους καπιταλιστές, την πάλη για την εξάλειψη της εκμετάλλευσης και γι' αυτό στη Σοβιετική Δημοκρατία για τις εργάτριες ανοίγεται πεδίο πολιτικής δράσης, που θα συνίσταται στο να βοηθάει η γυναίκα με τις οργανωτικές της ικανότητες τον άνδρα.

Μας χρειάζεται οργανωτική δουλιά όχι μόνο σε κλίμακα που να αγκαλιάζει εκατομμύρια ανθρώπους. Μας χρειάζεται οργανωτική δουλιά και στην πιο μικρή κλίμακα που δίνει τη δυνατότητα να εργάζονται και οι γυναίκες. Η γυναίκα μπορεί να δουλεύει και σε πολεμικές συνθήκες σε ζητήματα που αφορούν τη βοήθεια προς το στρατό, τη ζύμωση στις γραμμές του. Η γυναίκα πρέπει να συμμετέχει ενεργά σε όλα αυτά, για να βλέπει ο Κόκκινος Στρατός ότι φροντίζουν γι' αυτόν, νοιάζονται γι' αυτόν. Η γυναίκα μπορεί να δουλεύει επίσης και στον επισιτιστικό τομέα - στην κατανομή των προϊόντων, για τη βελτίωση της διατροφής των μαζών, για την ανάπτυξη των εστιών που τόσο πλατιά διάδοση πήραν τώρα στην Πετρούπολη.

Να σε ποιους τομείς η δράση της εργάτριας αποκτά πραγματική οργανωτική σημασία. Η συμμετοχή της γυναίκας είναι απαραίτητη και στην οργάνωση μεγάλων πειραματικών νοικοκυριών και στην παρακολούθησή τους, για να μην είναι η δουλιά αυτή στη χώρα μας δουλιά μεμονωμένων ανθρώπων. Το έργο αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, αν δεν πάρει μέρος σ' αυτό ένας μεγάλος αριθμός εργαζόμενων γυναικών. Και η εργάτρια μπορεί θαυμάσια να καταπιαστεί μ' αυτή τη δουλιά τόσο στην επίβλεψη της κατανομής των προϊόντων, όσο και στην επίβλεψη για την ευχερέστερη προμήθεια των προϊόντων. Το καθήκον αυτό δεν είναι καθόλου πάνω από τις δυνάμεις της εξωκομματικής εργάτριας, και παράλληλα η πραγματοποίηση αυτού του καθήκοντος θα συντελέσει πάνω απ' όλα στη στερέωση της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Καταργώντας την ατομική ιδιοκτησία στη γη και καταργώντας τη σχεδόν ολοκληρωτικά και στις φάμπρικες και στα εργοστάσια, η Σοβιετική εξουσία επιδιώκει τη συμμετοχή στην οικονομική αυτή οικοδόμηση όλων των εργαζομένων όχι μόνο των κομματικών, αλλά και των εξωκομματικών και όχι μόνο των ανδρών, αλλά και των γυναικών. Το έργο αυτό που άρχισε η Σοβιετική εξουσία μπορεί να πάει μπροστά μόνο όταν τη θέση μερικών εκατοντάδων γυναικών σε ολόκληρη τη Ρωσία, που συμμετέχουν σ' αυτό, την πάρουν εκατομμύρια και εκατομμύρια γυναίκες. Τότε είμαστε βέβαιοι πως το έργο της σοσιαλιστικής οικοδόμησης θα εδραιωθεί. Τότε οι εργαζόμενοι θα αποδείξουν πως μπορούν να ζουν και μπορούν να κυβερνούν και δίχως τους τσιφλικάδες και τους καπιταλιστές. Τότε η σοσιαλιστική οικοδόμηση θα καταστεί στη Ρωσία τόσο σταθερή, που η Σοβιετική Δημοκρατία δε θα φοβάται κανέναν εξωτερικό και εσωτερικό εχθρό.

Β.Ι. Λένιν, Απαντα, τόμ. 39, σελ. 198-200 και 201 - 205