Το 2006 αποτέλεσε έτος-σταθμός για τις σινο-αφρικανικές σχέσεις. Μόνο το πρώτο εξάμηνο ο κινέζος πρόεδρος Χου Ζιντάο και ο πρωθυπουργός Ουέν Ζιαμπάο επισκέφθηκαν 10 αφρικανικές χώρες. Το Νοέμβρη του ίδιου έτους έλαβε χώρα στο Πεκίνο η 3η σύνοδος του Φόρουμ για τη Σινο-Αφρικανική Συνεργασία (FOCAC), με τη συμμετοχή 48 από τις 53 αφρικανικές χώρες. Το Γενάρη,δε, του παρελθόντος έτους, η Κίνα δημοσίευσε το «ντοκουμέντο της κινεζικής πολιτικής για την Αφρική» παρουσιάζοντας τους στόχους της κινεζικής παρουσίας και τα μέσα επίτευξής τους. Στις 30 Γενάρη, δε, ο Κινέζος πρόεδρος προχωρεί σε νέα επίσκεψη 10 αφρικανικών χωρών.
Το διμερές εμπόριο έχει εκτιναχθεί από τα 10 δις. $ το 2000 στα 55 δις.$ το 2006, καθιστώντας την Κίνα τον 3ο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο, μετά τις ΗΠΑ και Γαλλία. 156 δάνεια σε 31 χώρες αξίας 1,38 δις$ χάρισε η Κίνα το 2004, ενώ μηδένισε τους δασμούς σε 190 προϊόντα. Ως το τέλος του 2005, η Κίνα είχε αναλάβει πάνω από 720 έργα στην Αφρική, απένειμε 18.000 υποτροφίες, απέστειλε 15.000 ιατρικό προσωπικό που θεράπευσε περίπου 170 εκατομμύρια αφρικανών αλλά και πολιτική υποστήριξη.
Τα ανταλλάγματα πολλά: πρώτες ύλες και ενεργειακές πηγές (βλ. παρακάτω, για πετρέλαιο), αφρικανική υποστήριξη στην Κίνα στην επιτροπή ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ και για την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008. Και παρά τη μικρή αγοραστική δύναμη των Αφρικανών, οι κινέζοι και οι ανταγωνιστές τους γνωρίζουν πως αυτή αντισταθμίζεται από τον ίδιο τον πληθυσμό των Αφρικανών.
Ιστορικά, την περίοδο του Μάο και του Τσου Εν Λάι δεν υπήρχαν αξιόλογες οικονομικές ανταλλαγές, πέρα από πολιτική αλληλοβοήθεια και έργα όπως ο Σιδηρόδρομος Τανζανίας-Ζάμπιας τη δεκαετία του ’70, η ύπαρξη του οποίου οφείλεται στην Κίνα. Μόλις 770 εκ. $ ήταν ο όγκος-ρεκόρ του διμερούς εμπορίου το 1977.Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 όμως, έμφαση δόθηκε στη «συνεργασία» για την «έρευνα και εκμετάλλευση» ενεργειακών πηγών, τεχνολογικών και εμπορικών ανταλλαγών.
Η Κίνα, σε αντίθεση με τους ανταγωνιστές της, μοιράζεται ίδιες ιστορικές εμπειρίες με τους αφρικανούς. Με στόχο την «ειρηνική ανάπτυξη», βασίζει την παρουσία της και την «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική ειρήνης» πάνω δε 5 αρχές: Ειλικρίνεια, Ισότητα, Αμοιβαίο Όφελος, Αλληλεγγύη και Κοινή Ανάπτυξη. Λέξεις όπως «Αμοιβαιότητα», «Σεβασμός στη Διαφορετικότητα», «Ειρήνη» κοσμούν κάθε δήλωση και διακήρυξη των κινέζων ηγετών για την Αφρική. «Πολύ-πολισμός» , «Δημοκρατία στις Διεθνείς Σχέσεις», «Ίση μεταχείριση», «Φιλία», «Αρμονική Συνύπαρξη» ηχούν ευχάριστα στους αφρικανούς ηγέτες. Με βάση και τις προαναφερθείσες παροχές, τα περισσότερα κοινωνικά στρώματα αντιμετωπίζουν θετικά την κινεζική παρουσία, παρά τα κρούσματα κακομεταχείρισης αφρικανών εργαζομένων (π.χ. συνεχείς εξεγέρσεις των χαλκωρύχων στη Ζάμπια, απ’ όπου εισάγει η Κίνα το 40% του χαλκού), τον εκτοπισμό αφρικανών επιτηδευματιών από την αγορά και περιπτώσεις περιβαλλοντικής καταστροφής (π.χ. Γκαμπόν).Η στρατιωτική παρουσία της Κίνας στην Αφρική καθίσταται ολοένα και πιο σημαντική: πέρα από την παρουσία της για «ειρηνευτικές αποστολές» (3.000, προς το παρόν σε Λιβερία, Ναμίμπια, ΛΔ Κονγκό, Σουδάν), εκπαιδεύει στρατούς, προωθεί τη συνεργασία στην αμυντική τεχνολογία (π.χ. με το Σουδάν), ενώ «ανησυχεί» για την παράνομη διακίνηση ελαφρού οπλισμού (στο «νόμιμο» εμπόριο, όμως, του οποίου πρωτοστατεί).
Θεσμικό πλαίσιο συνεργασίας, σε ανώτατο επίπεδο, πέρα από τις σχέσεις με τον Οργανισμό Αφρικανικής Ενότητας αποτελεί το Φόρουμ για την Σινο-Αφρικανική Συνεργασία, ενώ στα πλαίσια αυτά δημιουργήθηκαν το Πρόγραμμα για τη Σινο-Αφρικανική Συνεργασία στην Οικονομική & Κοινωνική Ανάπτυξη(2000) και το Πρόγραμμα Δράσης 2004-2006 Αντίς Αμπέμπα, όπου και έλαβε χώρα η 2η σύνοδος, ενώ νέο Πρόγραμμα Δράσης υιοθετήθηκε στην πρόσφατη 3η σύνοδο.
Η Κίνα στοχεύει ως την επόμενη σύνοδο, το 2009:
1) να διπλασιάσει τη βοήθεια προς την Αφρική,
2) να παρέχει 3 δις $ δάνεια με ευνοϊκούς όρους και άλλα 2 δις $ εμπορικών πιστώσεων,
3) να επιδοτήσει με 5 δις $ κινεζικές επιχειρήσεις ώστε να δράσουν στην Αφρική,
4) να χτίσει την έδρα του Οργανισμού Αφρικανικής Ενότητας,
5) να μετατρέψει ληγμένα το 2005 δάνεια σε άτοκα,
6) να απαλλάξει από δασμούς 440 αφρικανικά προϊόντα,
7) να θεσπίσει 3 ως 5 ζώνες εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας,
8) να εκπαιδεύσει 15.000 αφρικανούς επαγγελματίες,
9) να αποστείλει 100 ειδικευμένους επιστήμονες για τη γεωργία,
10) να χτίσει 30 νοσοκομεία, 30 κέντρα πρόληψης και θεραπείας ελονοσίας,
11) να ιδρύσει 100 γεωργικές σχολές,
12) να διπλασιάσει τον αριθμό των δικαιούχων υποτροφιών.
Κατά την Σύνοδο του περασμένου Νοέμβρη, συμφωνήθηκε 70 εκ. ευρώ να δοθούν από την κινεζική Τράπεζα Εισαγωγών-Εξαγωγών και 1 εκ. ευρώ από τη Λαϊκή Τράπεζα στην Τράπεζα Ανάπτυξης Δυτικής Αφρικής.
«Φιλία, Ειρήνη, Συνεργασία, Ανάπτυξη» ήταν το σύνθημα που επικράτησε στην 3η σύνοδο του Φόρουμ που ιδρύθηκε με κινεζική πρόταση το 2000, όπου, πέρα από την προώθηση των διμερών σχέσεων και τη «βαθύτατη έμπνευση» που διακηρύχθηκε από τους αφρικανούς ηγέτες ότι τους προκαλεί το κινεζικό «αναπτυξιακό» μοντέλο, οι συμμετέχοντες σε αυτό κατέστησαν σαφές πως ο ΟΗΕ πρέπει να αναμορφωθεί, με αναγνώριση μεγαλύτερων αρμοδιοτήτων στη ΓΣ, αλλά και απόδοση θέσης μονίμου μέλους του ΣΑ σε αφρικανική χώρα.
Παρά τις διακηρύξεις που βρίθουν από αναφορές σε «ισοτιμία» των συμβαλλόμενων μερών, δεν λείπουν και οι φράσεις που αποκαλύπτουν τον πραγματικό χαρακτήρα της κινεζικής παρουσίας: στο Πρόγραμμα για τη Σινο-Αφρικανική Συνεργασία στην Οικονομική & Κοινωνική Ανάπτυξη(2000) γίνεται αναφορά(παράγραφος 6) σε «πληρωμή σε είδος» προκειμένου να «ελαφρύνει το χρηματοδοτικό βάρος που πλήττει την Αφρική και να ευνοηθούν οι εξαγωγές της προς την Κίνα»: μια καθαρά αποικιακού τύπου συμφωνία. Μόνο ως στάχτη στα μάτια μπορεί να εκληφθεί η αποστροφή στην παράγραφο 12 του ίδιου κειμένου, για την «έρευνα και αξιοποίηση μεταλλουργικών πηγών» ότι η Κίνα «συμφωνεί», λες και την πείραζε, «να προωθήσει τις επενδύσεις» σε αυτό τον τομέα για …«αμοιβαίο όφελος»(βλ. παρακάτω, περίπτωση Αγκόλας). Και δεν είναι καθόλου τυχαίο πως στο Πρόγραμμα Δράσης 2004-2006 Αντίς Αμπέμπα, οι αφρικανοί ηγέτες, ως υποτελείς, «εκτιμούν» την κινεζική συμμετοχή σε «ειρηνευτικές επιχειρήσεις στην Αφρική», και την καλούν «να εντείνει» την παρουσία της σε αυτές.
Καθίσταται πρόδηλο, συνεπώς, πως οι αφρικανικοί λαοί δεν έχουν τίποτε το καλύτερο να περιμένουν από την ολοένα αυξανόμενη κινεζική πολιτική, οικονομική και στρατιωτική παρουσία: και πως οι ελιγμοί των ηγεσιών τους ενώπιον των υποψηφίων μνηστήρων τους, που επιδίδονται σε ανηλεή ανταγωνισμό για την κατάκτηση μεγαλύτερου μεριδίου αφρικανικής αγοράς και πρώτων υλών, φαλκιδεύει το παναφρικανικό αίτημα για ανεξαρτησία και ενότητα. Η ανάδειξη της φύσης της κινεζικής παρουσίας δεν αποτελεί έμμεση υποστήριξη των ανταγωνιστών της. Οι κομμουνιστές δεν θέλουν χαλίφη στη θέση του χαλίφη, αλλά εργάζονται για την κατάργηση του χαλιφάτου.
Κίνα & Πετρέλαιο στην Αφρική
Η Κίνα βασίζει το 25 % των εισαγωγών της σε πετρέλαιο από την Αφρική, ποσότητα που μεταφράζεται σε 7% της παγκόσμιας διακινούμενης ποσότητας πετρελαίου. Στην αφρικανική ήπειρο δραστηριοποιούνται οι 3 κρατικές κινεζικές πετρελαϊκές εταιρίες CNPC, CNOOC και Sinopec. Κινεζική δραστηριότητα στο πετρέλαιο υπάρχει σε Σουδάν, Αγκόλα, Νιγηρία, Αλγερία, Ισημερινή Γουινέα, Κονγκό και Γκαμπόν, ενώ συνομιλίες υπάρχουν για επενδύσεις σε Τσαντ (όπου θα έλθουν σε σύγκρουση με τις Exxon & Chevron), Λιβύη και Κεντροαφρικανική Δημοκρατία.
Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Σουδάν, το οποίο αποτελεί τον 4ο προμηθευτή της Κίνας σε πετρέλαιο, μετά τη Σ. Αραβία, το Ιράν και το Ομάν. H Κίνα έχει πρόσβαση τόσο στις βόρειες πετρελαιοπαραγωγές επαρχίες του Muglad (επωφελείται το 50% του αντλούμενου πετρελαίου) και Melut, εκεί που η Chevron κάποτε έκανε έρευνες, ενώ εποφθαλμιά και την ανεκμετάλλευτη νότια επαρχία Sudd, απ’ όπου η καναδική Talisman αποσύρθηκε το 2003 μετά από συνεχείς επιθέσεις ενόπλων. Δεν είναι τυχαίο, συνεπώς, πως το 2004 η Κίνα απείχε από την ψηφοφορία του ψηφίσματος 1564 στον ΟΗΕ, που υπαγόρευε εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων στο Σουδάν.
Εξίσου χαρακτηριστικός είναι και ο τρόπος επίτευξης των συμβολαίων: Η απόφαση της Shell το 2003 να αποσυρθεί από την Αγκόλα, άνοιξε το δρόμο στη CNPC να δραστηριοποιηθεί στη 2η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγό χώρα της υποσαχάριας Αφρικής, μετά και από το δάνειο 2 δις.$, με επιτόκιο μόλις 1,5% για 17 χρόνια, που παρείχε η Κινεζική κυβέρνηση. Η σύναψή του έλαβε χώρα μόλις η αίτηση για αντίστοιχο δάνειο από το ΔΝΤ είχε απορριφθεί για «υποψίες διαφθοράς». Το 25% των πετρελαϊκών της πόρων πηγαίνει στην Κίνα, και, όπως προβλέπει σχετικός όρος στο δάνειο, οι Κινέζοι θα έχουν τη μερίδα του λέοντος (70%) στα κέρδη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου