Αλέξανδρος Κορογιαννάκης. "Οι σφαγές του Διστόμου". Ξυλογραφία
Στις 10 Ιούνη συμπληρώθηκαν 58 χρόνια από τη σφαγή του Διστόμου -ένα από τα ανήκουστα και πιο αποτρόπαια εγκλήματα που διέπραξαν τα «ξανθά κτήνη» του χιτλεροφασισμού, μαζί με τους προδότες ταγματασφαλίτες, στη χώρα μας, ένα απ' τα ανατριχιαστικότερα ομαδικά εγκλήματα και σφαγές στον Ευρωπαϊκό χώρο, επιδεικνύοντας έτσι την πρωτοφανή βαρβαρότητα, θηριωδία και κτηνωδία του γερμανικού μιλιταρισμού της ιμπεριαλιστικής του περιόδου, του πιο αδίστακτου που γνώρισε ποτέ η ιστορία της ανθρωπότητας.
Τα ναζιστικά κτήνη δολοφόνησαν, αδιακρίτως και όποιον βρήκαν μπροστά τους, γύρω στους 250 κατοίκους του μαρτυρικού χωριού: άνδρες, γυναίκες, γέρους, παιδιά ακόμα και μωρά, ξεκοίλιασαν έγκυες γυναίκες και βίασαν σκοτωμένες.
Μετέτρεψαν το μαρτυρικό Δίστομο σ' ένα απέραντο νεκροταφείο και τα άλλοτε όμορφα σπίτια του σε πραγματικούς τάφους. Όσοι επέζησαν δεν βρέθηκαν εκείνη τη στιγμή στο χωριό.
Διοικητής των φασιστικών χιτλερικών ορδών και σφαγέας του Διστόμου ήταν ο υπολοχαγός των S-S, Χάινς Ζάμπελ, ο οποίος όταν εκδόθηκε στη χώρα μας για να τιμωρηθεί ως εγκληματίας πολέμου, οι ξενόδουλες κυβερνήσεις της μοναρχοφασιστικής Δεξιάς τον παρέδωσαν, όπως και τον άλλο εγκληματία πολέμου, το διαβόητο Μαξ Μέρτεν, στη Γερμανία.
Σήμερα που οι αμερικάνοι ιμπεριαλιστές διαπράττουν ανάλογα εγκλήματα, ο γερμανικός ιμπεριαλισμός είναι κυρίαρχος στην Ευρώπη και σημειώνεται αισθητή άνοδος των ναζι-φασιστικο-εθνικιστικο-ρατσιστικών δυνάμεων σ' όλη την Ευρώπη, η σφαγή του Διστόμου αλλά και όλες οι άλλες στην πατρίδα μας και αλλού, ας αφυπνίσουν τη συνείδηση του λαού μας και της νεολαίας.
Αυτό το νόημα -και όχι μόνο εκείνο της ιστορικής μνείας και τιμής- έχει το παρακάτω μικρό αφιέρωμα.
Από τα πολλά σπουδαία ποιήματα του πλούσιου σε πολύτιμα υλικά αφιερώματα στα «50 χρόνια από τη σφαγή του Διστόμου 1944-1994» του περιοδικού «Εμβόλιμον» (τ. 21-22, Ιούνιος 1994), αναδημοσιεύουμε μόνο δυο ποιήματα, ένα του Αργύρη Σφουντούρη και το άλλο του Φώτη Φωτεινού, γιατί μεν ο πρώτος κατάγεται απ' το μαρτυρικό Δίστομο, μικρό παιδί τότε επέζησε τυχαία και έζησε όλη τη φρίκη της σφαγής, και ο δεύτερος επειδή συμμετείχε στην πρώτη εκδήλωση-μνημόσυνο «υπό την ιδιότητα του γραμματέα μόρφωσης-διαφώτισης του Νομαρχιακού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ Βοιωτίας» για την οργάνωση της τελετής.
Η μάχη του Στειριού της 10ης Ιουνίου 1944 και η αλήθεια για τη σφαγή του Διστόμου
Νίκου Λ. Ασημάκη
«Πολλά ελέχθηκαν και πολλά εγγράφηκαν για τη σφαγή του Διστόμου απ' τους Γερμανούς κατακτητές και τη μάχη, που έδωσε ο τιμημένος και ηρωικός ΕΛΑΣ κοντά στο χωριό Στείρι την ίδια ημέρα. Οι επικριτές της Εθνικής Αντίστασης, οι συνεργάτες του κατακτητή, οι άνθρωποι της λούφας και των κηρυγμάτων του συμβιβασμού με τα στρατεύματα κατοχής, έριξαν και ρίχνουν ακόμη δηλητήριο κατά της Εθνικής Αντίστασης στα γραφόμενά τους ή στα προφορικά τους γύρω από τη μάχη αυτή και τη σφαγή του μαρτυρικού Διστόμου.
Την ευθύνη για το ανήκουστο και αποτρόπαιο έγκλημα την αποδίδουν όλοι οι παραπάνω στη μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ με τους Γερμανούς και τους ντόπιους συνεργάτες τους την 10ην Ιουνίου 1944, ημέρα Σαββάτο στη περιοχή Στειριού. Η αλήθεια παρ' όλα τα χρόνια που πέρασαν συσκοτίζεται σκόπιμα από τη Δεξιά και τους υποστηρικτές της με βάσει τα κομματικά τους συμφέροντα...»
(Παρακάτω περιγράφονται συνθήκες της διεξαγωγής της μάχης του ΕΛΑΣ στο Στείρι, τμήμα που παραλείπεται εδώ λόγω έλλειψης χώρου, σημ. «ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ»)
«...Έχει λοιπόν υποστηριχθεί επανειλημμένα από τους λασπολόγους της Εθνικής Αντίστασης ότι η φονική αυτή μάχη αποτέλεσε το έναυσμα για τη σφαγή του Διστόμου.
Τα πράγματα όμως αποδεικνύονται ακριβώς αντίθετα.
Κατ' αρχήν οι Γερμανοί ξεκίνησαν από τη Λειβαδιά μαζί με τους ντόπιους ταγματασφαλίτες συνεργάτες τους (υπογρ. «ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ») με προκαθορισμένο σχέδιο για βιαιοπραγίες, αρπαγές, συλλήψεις και δολοφονίες αμάχων, για την κατατρομοκράτηση του πληθυσμού των γύρω χωριών και συγκεκριμένα του Διστόμου και του Στειριού, τα οποία ήταν καλά οργανωμένα από το ΕΑΜ και βοηθούσαν και φιλοξενούσαν πάντα τους αντάρτες του ΕΛΑΣ των ορεινών όγκων που περιβάλλουν τα χωριά αυτά. Ακόμα ήθελαν να κάνουν και μια γενικότερη επίδειξη δυνάμεως, για να τονώσουν το ηθικό τους, μια που βρισκόμασταν στο 1944 και το έδαφος είχε υποχωρήσει κάτω από τα πόδια τους (απόβαση Νορμανδίας, προέλαση του Σοβιετικού Στρατού στην Ευρώπη και την Βαλκανική). Το δολοφονικό τους σχέδιο μπήκε σ' εφαρμογή πολύ πριν φτάσουν στον αντικειμενικό τους στόχο. Φτάνοντας στην τοποθεσία «Τσερές», πολλά χιλιόμετρα πριν από το Δίστομο, εκτέλεσαν χωρίς αιτία και αφορμή 5 άτομα, γεωργούς που θέριζαν τα χωράφια τους, τσοπάνηδες που φύλαγαν τα κοπάδια τους και παραγωγούς ακόμα που βάδιζαν με τα κάρα τους στον κεντρικό δρόμο. Επίσης συνέλαβαν 12 άτομα, πάλι γεωργούς και τσοπάνηδες, και τους πήραν ομήρους, αφού τους έδεσαν τα χέρια. Μετά απ' αυτά έφτασαν στο Δίστομο περίπου στις 10:30 π.μ., όπου Γερμανοί και ταγματασφαλίτες (υπογρ. «ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ») άρχισαν να επιδίδονται σ' αρπαγές (άρπαξαν προίκες από ρούχα, έπιπλα, άλλα αντικείμενα αξίας), να συλλαμβάνουν, να δέρνουν, να εκτελούν υπόπτους και να τρομοκρατούν τους πάντες πυροβολώντας μέσα σ' όλο το χωριό στο οποίο είχαν διασκορπισθεί. Ενώ λοιπόν όλα αυτά συνεχιζόντουσαν, ένα τμήμα τους αποσπάστηκε μαζί με το Διοικητή τους, επιβιβάσθηκε σε 6 αυτοκίνητα λίγο πριν τις 12:00 το μεσημέρι και αφήνοντας το Δίστομο πήρε το δρόμο για το χωριό ΣΤΕΙΡΙ, με σκοπό να συνεχίσουν και εκεί τα ίδια, όπως και στο Δίστομο (βιαιοπραγίες κατά του πληθυσμού). Δεν πήγαιναν στον Όσιο Λουκά να συλλάβουν έναν καλόγερο, όπως γράφει στο βιβλίο του ο Διστομοίτης Γεώργιος Νικολάου. Δεν χρειαζόντουσαν 6 αυτοκίνητα με 80-90 άνδρες για να συλλάβουν έναν άοπλο καλόγηρο.
Την ίδια λοιπόν τύχη θα είχε και το χωριό Στείρι, εάν εντελώς τυχαία ο ΕΛΑΣ δεν ευρίσκετο στην περιοχή να τους κόψει το δρόμο και να τους ανατρέψει το δολοφονικό σχέδιο.
Ποια θα ήταν η έκβαση των πραγμάτων εάν ο Διοικητής του 11ου Λόχου Λοχαγός Χριστόφορος δεν είχε την πρόνοια και τις στρατιωτικές ικανότητες να προετοιμάσει το τμήμα και να προκαθορίσει τις θέσεις μάχης για ν' αντιμετωπίσει οποιαδήποτε έκτακτη κατάσταση, είναι άγνωστο. Σίγουρο, όμως, και πέρα από κάθε αμφιβολία, είναι, ότι αν ο ΕΛΑΣ δεν σταματούσε τους Γερμανούς με τη μάχη του έδωσε ,στο Στείρι θα είχε καταστραφεί, όπως και το Δίστομο. Βέβαια μετά τη μάχη, όσοι Γερμανοί και ταγματασφαλίτες γλίτωσαν, γύρισαν στο Δίστομο και μαζί με τους άλλους, που είχαν απομείνει εκεί, συνέχισαν το κτηνώδες και εγκληματικό έργο τους, μια που δεν μπόρεσαν να φτάσουν στο Στείρι, με πυρπολήσεις και δολοφονίες αθώων Διστομιτών έως το απόγευμα που αποχώρησαν επιστρέφοντας στη Λιβαδειά.
Αυτή είναι η αλήθεια για τη σφαγή του Διστόμου και τη μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ κοντά στο χωριό Στείρι. Ας παραδεχθούν, επιτέλους, οι επικριτές της Εθνικής Αντίστασης την αλήθεια και ας πάψουν να κατηγορούν τον ΕΛΑΣ για τη θηριωδία και τα εγκλήματα των ανθρωπόμορφων τεράτων του Χίτλερ.
Ο φασισμός δεν χρειάσθηκε προσχήματα για να διαπράξει τα εγκλήματά του και να εξοντώσει εκατομμύρια αθώων ανθρώπων στην προσπάθειά του να επικρατήσει» (υπογρ. «ΑΝΑΣΥΝΤΑΞΗΣ»).
Φώτης Φωτεινός
Πέρα στο μονοπάτι, βροντοφωνάζει το χωνί
κραυγές πνιχτές, άγρια σημαίνει η καμπάνα
πρόβαλαν στο χωριό οι Γερμανοί,
ξεμαλλιασμένη τρέχει κάθε μάνα.
Τα πρώτα σπίτια κύκλωσαν οι λύκοι.
Χυμούν στις πόρτες, ορμούν τις σπάζουν.
Στριγγλιές, αντάρα, χαλασμός και φρίκη.
Με βία γυμνώνουν τα σπαθιά και σφάζουν.
Θανάτου ανατριχίλα στον αγέρα
σπαραχτικό ένα κλάμα, φωνές, αλοί μου
μου σφάζουνε το γέρο μου πατέρα,
σφάζουν εμένα, σφάζουν το παιδί μου.
Μισοσφαγμένη μία κόρη την αρπάζουν
τριάντα Ούννοι. Η άμοιρη είναι μόνη.
Στην εκκλησία μπροστά την ατιμάζουν
και ο οφιτσίερ από κοντά τούς καμαρώνει
Το Δίστομο είναι βόγγος συνταράζει.
Ποτάμι το αίμα στις στράτες του κυλάει.
Κάθε φαμίλια σπαρταρά, στενάζει
όμως κανένας δεν προδίνει, δε λυγάει
Φεύγουνε τραγουδώντας οι σταυροφόροι της σφαγής
θεμελιωτές της βίας και του τρόμου!
μαρτυρικός ο βόγγος του Διστόμου
ακούγεται στα πέρατα της γης.
«Το «Δίστομο» γράφτηκε επί τόπου την παραμονή μια εκδήλωσης-μνημόσυνου που τελέστηκε στη μνήμη των θυμάτων της σφαγής. Υπό την ιδιότητα του γραμματέα μόρφωσης-διαφώτισης του Νομαρχιακού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ Βοιωτίας, ήρθα από τη Λειβαδιά με εντολή να οργανώσω τελετή. Συνομιλώντας με τους επιζήσαντες της σφαγής κατοίκους του Διστόμου, έγινα άμεσος κοινωνός μιας περιγραφής του χαλασμού. Έμεινα άναυδος. Το βράδυ με βάση τα βιώματα από την επικοινωνία μου με τους συγγενείς των θυμάτων, έγραψα το ποίημα το οποίο και απήγγειλα την άλλη μέρα κατά την επιμνημόσυνη δέηση. Πρώτη δημοσίευση: Ριζοσπάστης της 28.3.45.
Η σημαντικότερη συνεισφορά του ποιήματος είναι η ανακοίνωση του περιεχομένου του. Η θεματική του. Αυτή είναι και η ουσία του. Μια ατόφια κατάθεση. Κατάθεση ιστορίας. Πρόκειται για ένα ποίημα από αυτά που γράφονταν εν ώρα μάχης με μοναδικό σκοπό να συμβάλλουν με το γράψιμό τους, με την αμεσότητά τους στην επιτυχή διεξαγωγή του αγώνα. Αυτός είναι και ο μεγάλος σκοπός...»
Φώτης Φωτεινός: Πτυχιούχος Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών. Μεταπτυχιακές σπουδές: Μόναχο, Φράιμπουργκ, Βασιλεία 1954-1963. Λέκτωρ Πανεπιστημίων Βασιλείας 1959-1967, Ζυρίχης 1960-1983. Συντάκτης της "Νέας Γενιάς". Ιδρυτικό μέλος της Ενώσεως Δημοσιογράφων Αντιστασιακού Τύπου.
Αργύρης Ν. Σφουντούρης
Όσο λαμπρό το φως
τόσο πυκνό το σκότος-
Πως να ξεχάσω;
Τ' αποδεκατισμένα χώματα το λέγανε,
το φώναζαν οι πέτρες,
τα φύλλα το ψιθύριζαν
το κελαηδούσαν τα πουλιά
κι όπως το αρνί
βελάζει λυπηρά
Πως να ξεχάσω;
όταν τη μάνα κράζει
στέλνανε οι ψυχές
παράκληση...
Τόσο πυκνό το σκότος
Πως να ξεχάσω;
Σαν κυπαρίσσι στέκομαι
αλύγιστος
ακλόνητος
ανάμεσα σε τάφους
Πάνω τους
τρεμοσβήνει
τρομαγμένη ακόμα
η φλόγα
στης ελπίδας το καντήλι -
Που είν' η εξιλέωση
να συμπληρώσει,
πριν σωθεί τελείως,
λίγο λάδι;
(Δίστομο, 10 Ιουνίου 1964 -μετά είκοσι χρόνια)
