Διεθνής Διάσκεψη των μαρξιστικών-λενινιστικών κομμάτων και οργανώσεων (ICMLPO)
Για τη διεθνή κατάσταση
Η πιο σημαντική εξέλιξη στην παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία, μετά την τελευταία Σύσκεψή μας είναι αναμφίβολα η εντατικοποίηση των συμπτωμάτων που αποδεικνύουν την τάση προς μια νέα ύφεση σε όλους τους τομείς, μετά από μια ορισμένη άνοδο κατά το δεύτερο τρίμηνο του 2009, ακολουθούμενη από μια περίοδο στασιμότητας. Παρά την τάση προς αύξηση κατά το δεύτερο τρίμηνο, η παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή συρρικνώθηκε κατά 6,6% το 2009 και αυξήθηκε κατά 10% το 2010. Η βιομηχανική παραγωγή τον Ιούνιο του 2010 υπερέβη το προηγούμενο επίπεδο πριν από την κρίση του 2008. Όμως, ξεκινώντας από το πρώτο τρίμηνο του 2011, η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε, και έπεσε στο 0,4% το τελευταίο τρίμηνο του ίδιου έτους. Το 2011, η παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε στο ήμισυ (5,4%) σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2012, μετά από μια αδύναμη άνοδο, η ανάπτυξη μειώθηκε. Η αύξηση ήταν 1,8% το πρώτο τρίμηνο, 0% το δεύτερο και 4% το τελευταίο τρίμηνο του 20l2. Όλα αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι, παρά τις διακυμάνσεις, εξακολουθεί να υφίσταται μια πτώση που ξεκίνησε στο πρώτο τρίμηνο του 2011, οδήγησε σε μηδενικό επίπεδο ανάπτυξης στα μέσα του τρέχοντος έτους [2012] και οδεύουμε προς μια νέα περίοδο ύφεσης.
Η βιομηχανική παραγωγή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία είναι μεγαλύτερη οικονομική δύναμη από τις ΗΠΑ, στην Ιαπωνία, η οποία είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη στον κόσμο, στην Ινδία, μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ασίας, είχε διαδοχικές μειώσεις κατά το τρίτο τρίμηνο του 2011 και κατά τα δύο πρώτα τρίμηνα του 2012 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους. Η βιομηχανική παραγωγή στη Βραζιλία, τη μεγαλύτερη οικονομία στη Λατινική Αμερική, έχει εισέλθει σε τροχιά πτώσης τα τελευταία δύο τρίμηνα. Χώρες της Βόρειας Αφρικής, όπως η Τυνησία και η Αίγυπτος, καθώς και άλλες χώρες, όπως η Αργεντινή, η Κολομβία και το Περού, βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση.
Ο ρυθμός αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής στην Κίνα, στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του 2012, ήταν αντίστοιχα 11,6% και 9,5%, ενώ ήταν 14,4% το 2010 και 13,8% το 2011. Η πτωτική τάση συνεχίστηκε τον Ιούλιο, 9,2% και τον Αύγουστο, 8,9%. Η Κίνα, με ετήσιο ποσοστό μεγέθυνσης 12,9% και 12,3% στα χρόνια της κρίσης (2008 και 2009), ήταν, μαζί με την Ινδία, ένας από τους παράγοντες που απέτρεψαν την περαιτέρω όξυνση της κρίσης και συντέλεσαν να εισέλθει η παγκόσμια οικονομία σε μια νέα περίοδο της ανάπτυξης. Η κατάσταση στη χώρα αυτή έχει αλλάξει σημαντικά. Τώρα είναι μια χώρα που συσσωρεύει αποθέματα στη βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα, βρίσκεται αντιμέτωπη με μια κάμψη στον τομέα των κατασκευών και έχει σημαντικά κενά στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι χώρες με χαμηλότερους ρυθμούς μεγέθυνσης, παρά τα μέτρα τόνωσης για την αναζωογόνηση της εγχώριας αγοράς, δεν είναι πλέον σε θέση να παίξουν τον ίδιο ρόλο όπως και πριν. Η βιομηχανική παραγωγή του Μεξικού και της Κοινοπολιτείας των Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ), συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, συνεχίζει να αυξάνεται. Ωστόσο, ενώ στις μεγάλες χώρες η βιομηχανική παραγωγή και ο όγκος του διεθνούς εμπορίου πέφτουν, και για τις χώρες αυτές, επίσης, αναμένεται μείωση.
Σε αντίθεση με την απλή εμπορευματική παραγωγή, μια πιο γρήγορη αύξηση της παραγωγής των μέσων παραγωγής, σε σύγκριση με τα καταναλωτικά αγαθά, αποτελεί προϋπόθεση για τη διευρυμένη αναπαραγωγή. Αλλά με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής να παράγει για μια άγνωστη αγορά, με αποκλειστικό γνώμονα την απόκτηση κέρδους, μια συνεκτική ανάπτυξη των δύο τομέων είναι αδύνατη και αυτό είναι ένας από τους παράγοντες που καθιστά τις κρίσεις αναπόφευκτες. Κατά τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς και πριν, αυτοί οι δύο τομείς δεν έχουν αναπτυχθεί σ’ αντιστοιχία ο ένας με τον άλλον. Στον πρώτο τομέα, η ζήτηση και ο όγκος της ανάπτυξης έχει μειωθεί, τα αποθέματα συσσωρεύονται και το επίπεδο αξιοποίησης της παραγωγικής ικανότητας έχει μειωθεί. Το 2010 και το 2011 η βιομηχανία σιδήρου και χάλυβα, ένα σημαντικό συστατικό της παραγωγής των μέσων παραγωγής, αυξήθηκε με ταχύτερο ρυθμό από ό, τι ο τομέας των καταναλωτικών αγαθών. Σύμφωνα με τα στοιχεία από την Παγκόσμια Ένωση Χάλυβα, ο ρυθμός αύξησης της παραγωγής ήταν 15% το 2010 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, αλλά το 2011 το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 6,2%. Τον Ιανουάριο η παραγωγή ακατέργαστου χάλυβα σημείωσε μια απότομη πτώση στο 8%, και έχει παραμείνει στο 0,8% κατά την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2012. Τον Αύγουστο του 2012 η παραγωγή ακατέργαστου χάλυβα μειώθηκε κατά 1% σε σχέση με το 2011. Κατά την ίδια περίοδο, η παραγωγή ακατέργαστου χάλυβα αυξήθηκε 3,3% στην Ιαπωνία (σημαντική αύξηση, αν λάβει κανείς υπόψη τη σημαντική πτώση λόγω του γνωστού τσουνάμι που την έπληξε) και 2,6% στην Ινδία. Έχει πέσει κατά 1,7% στην Κίνα, 3,8% στις ΗΠΑ, 4,4% στην ΕΕ, 7,1% στη Γερμανία, 15,5% στην Ιταλία και 3,8% στην Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ). Τα αποθέματα σιδήρου που ανήκουν σε συγκροτήματα χάλυβα και βρίσκονται σε κινεζικά λιμάνια έφτασαν τα 98,15 εκατομμύρια τόνους (αύξηση 2,9%). Και τα αποθέματα άνθρακα της Κίνας βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδό τους κατά τα τελευταία τρία χρόνια.
Στον τομέα της μεταποίησης, ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της παραγωγής των μέσων παραγωγής, τόσο η παραγωγή όσο και η ζήτηση έχει μειωθεί σε πολλές χώρες. Η μείωση αυτή ήταν ένας από τους λόγους για την κάμψη της βιομηχανικής παραγωγής στη Γερμανία, για παράδειγμα. Στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, ο αγροτικός τομέας, λόγω του επιπέδου ανάπτυξης και τεχνικής βάσης του, είναι πάντα πίσω από τη βιομηχανία. Η γεωργική παραγωγή επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις φυσικές συνθήκες, τις κλιματικές αλλαγές, τις ξηρασίες, τις καταιγίδες και τις άλλες φυσικές καταστροφές. Η γεωργική παραγωγή μπαίνει όλο και περισσότερο υπό τον έλεγχο των μονοπωλίων και των κερδοσκοπικών ελιγμών του χρηματιστικού κεφαλαίου. Το 2010, η παγκόσμια γεωργική παραγωγή, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής των σιτηρών, έχει συρρικνωθεί εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, όπως η κακοκαιρία ή η επέκταση των εκτάσεων που προορίζονται για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Από την άλλη πλευρά, το 2011, η γεωργική παραγωγή έχει προχωρήσει χάρη στην καλύτερες καιρικές συνθήκες, καθώς επίσης και στην αύξηση της ζήτησης και των υψηλότερων τιμών που οφείλονται στην κερδοσκοπία. Για παράδειγμα, η παραγωγή σιταριού αυξήθηκε κατά περίπου 6%.
Το 2009 ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου μειώθηκε κατά 12,7%. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), ο ίδιος όγκος σημείωσε αύξηση 13,8% το 2010, και μόνο 5% το 2011 (σύμφωνα με τα στοιχεία από το CPL, η αύξηση ήταν 15,2% το 2010, και 5,8% το 2011 ). Ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου έχει αυξηθεί κατά 0,5% το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, και κατά 0,9% και 0,5% κατά το πρώτο και δεύτερο τρίμηνο του 2012 αντίστοιχα. Κατά τους δύο πρώτους μήνες του τρίτου τριμήνου (Ιούνιο και Ιούλιο), ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου κατέγραψε αρνητική ανάπτυξη -1,5% από -0,2% σε σύγκριση με τους προηγούμενους μήνες.
Η παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή έφθασε και ξεπέρασε, τον Ιούνιο του 2010, το επίπεδο που είχε πριν τη κρίση του 2008 ενώ ο όγκος του διεθνούς εμπορίου δεν ξεπερνούν αυτό μέχρι το Νοέμβριο του 2011. Αν συγκρίνουμε τα στοιχεία του Ιουλίου 2012 με το επίπεδο που επιτεύχθηκε πριν από την κρίση του 2008 (Απρίλιος 2008), βλέπουμε μια αύξηση της τάξης του 9,5% για τη παγκόσμια βιομηχανική παραγωγή και αύξηση 5% για το συνολικό όγκο του παγκόσμιου εμπορίου.
Τα δεδομένα σχετικά με την αύξηση του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου είναι ένα από τα πιο σημαντικά που δείχνει μια εξελικτική τάση, αν και δεν αντικατοπτρίζει ακριβώς το μέγεθος της ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι τα τελευταία τρία χρόνια, η παγκόσμια καπιταλιστική παραγωγή έχει αυξηθεί ραγδαία και ότι ο καπιταλιστικός κόσμος αντιμετωπίζει, για άλλη μια φορά, το πρόβλημα των περιοδικών κυκλικών κρίσεων υπερπαραγωγής, οι οποίες σύμφυτες στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Η μειωμένη παραγωγή, το κλείσιμο των επιχειρήσεων, ή τουλάχιστον η μείωση της παραγωγικής τους ικανότητας, η αύξηση της ανεργίας και της φτώχειας, ανάγκες σε αφθονία και ο περιορισμός των αγορών είναι οι αναπόφευκτες συνέπειες της υπερπαραγωγής. Η απότομη επιβράδυνση της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής έχει αποδειχθεί παραπάνω. Τα γεγονότα στη Βόρεια Αφρική και τα μέτρα λιτότητας που λαμβάνονται σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, κλπ, είναι παράγοντες που επιδεινώνουν αυτή τη διαδικασία και τις συνέπειές της.
Προς μια νέα οικονομική κρίση
Η κρίση του 2008 ξέσπασε με τη μορφή χρηματοπιστωτικής κρίσης, ενώ ταυτόχρονα βάθαινε και σε άλλους τομείς, όπως η βιομηχανία και το εμπόριο, με σοβαρές συνέπειες για την επόμενη περίοδο αλλά και στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Οι πιο καταστροφικές συνέπειες για τα μονοπώλια απ' την ενδεχόμενη κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού τομέα αποφεύχθηκαν με τη μεταφορά δισεκατομμυρίων δολαρίων στα ταμεία των μονοπωλίων από τα καπιταλιστικά κράτη. Η επιχείρηση διάσωσης ήταν δυνατή μόνο με την αποδοχή του χρέους προς τις χρηματοπιστωτικές αγορές με πολύ υψηλά επιτόκια, καθώς και με την έκδοση χρήματος στις αγορές. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένα τεράστιο δημόσιο χρέος, η αύξηση της τιμής του χρυσού και η απώλεια της αξίας (υποτίμηση) από σχεδόν όλα τα νομίσματα.
Χώρες έχουν εισέλθει, σε διάφορα επίπεδα, σε ένα φαύλο κύκλο έκδοσης νέου νομίσματος και οικονομικών κρίσεων, όπου ο μόνος τρόπος να χρηματοδοτήσουν το έλλειμμα του προϋπολογισμού και το χρέος τους, είναι ο εκ νέου δανεισμός. Για τον καπιταλιστικό κόσμο άρχισε μια περίοδος ανάπτυξης από το δεύτερο τρίμηνο του 2009, αλλά με τη βαριά κληρονομιά της κρίσης του 2008. Ωστόσο, ενώ αυτή η περίοδος της ανάπτυξης επέτρεψε σε κάποιες χώρες να αναπνεύσουν προσωρινά, τις οδήγησε και πάλι στα πρόθυρα της ασφυξίας τους. Η ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας σταμάτησε και μάλιστα μείωσε την τιμή του χρυσού για μια στιγμή. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Κίνα, που είχε ένα σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης, η αναλογία του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ μειώθηκε. Αλλά σε άλλες χώρες, όπως η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ, ένα πολυ υψηλό χρέος συνέχισε να υπάρχει, ακόμη και κατά την περίοδο της ανάπτυξης της καπιταλιστικής παγκόσμιας οικονομίας. Το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ αντιπροσωπεύει το ποσό των 16 δισ. δολαρίων (το χρέος της Γερμανίας, που αυξήθηκε μέχρι και το δεύτερο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, είναι 8 δισ. ευρώ). Άλλες καπιταλιστικές χώρες βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση. Το αυξανόμενο χρέος είναι σχεδόν η προϋπόθεση οικονομικής βιωσιμότητας και ανάπτυξης. Και τούτο το μονοπάτι οδηγεί κατευθείαν σε μια νέα οικονομική κρίση, που μπορεί να επηρεάσει ριζικά όλους τους τομείς της οικονομίας.
Οι υπερχρεωμένες χώρες δεν έχουν καταφέρει να επιτύχουν μια περίοδο ανάπτυξης μετά την οικονομική κρίση και την πτώση της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής, που έλαβε χώρα ανάμεσα στο δεύτερο τρίμηνο του 2008 και το δεύτερο τρίμηνο του 2009. Η περίοδος αυτή έχει οδηγήσει σε μια οικονομική κρίση που έχει επηρεάσει τους άλλους τομείς της οικονομίας και τους έχει οδηγήσει σε πτώχευση. Το πρώτο παράδειγμα αυτής της διαδικασίας ήταν στην Ελλάδα. Η οικονομική της αδυναμία ήταν τέτοια ώστε η ισχνή βιομηχανία, σε μεγάλο βαθμό εξαλείφθηκε όταν η χώρα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά την κρίση του 2008, το 2009, η οικονομία της χώρας αυτής δεν μεγενθύνεται, και μέχρι το τέλος του έτους βρισκόταν στα πρόθυρα της πτώχευσης. Αυτή η χώρα, ακολουθούμενη από άλλες όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ουγγαρία, κλπ., δεν μπόρεσε να βγει από την κρίση και τη στασιμότητα. Ωστόσο, σημαντικές διαφορές, σημειώνονται στο μέγεθος χρέος της σε σχέση με το ΑΕΠ.
Τα μέτρα λιτότητας που έχουν επιβληθεί στις χρεωμένες χώρες δεν είχαν εφαρμοστεί ποτέ πριν, εκτός σε καιρό πολέμου ή κρίσης τόσο βαθιάς όσο εκείνης του 1929. Το αποτέλεσμα αυτών των μέτρων ήταν η εξαθλίωση του λαού, η καταστροφή της οικονομίας, η σμίκρυνση της εσωτερικής αγοράς και η μείωση το εξωτερικού εμπορίου. Αυτά τα σχέδια λιτότητας που έχουν εφαρμοστεί (παρά την αντίθεση και την πάλη της εργατικής τάξης και των λαών), υπό τον αιγίδα των πιστωτών- ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, διεθνών οργανισμών, όπως το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ευρωπαϊκή Ένωση, και πάνω απ' όλα με την υποστήριξη της μονοπώλιακής αστικής τάξης και των εκπροσώπων της, αυτών των εχθρών του λαού. Έχουν μεταφέρει δισεκατομμύρια δολάρια σε ξένες τράπεζες, προδίδοντας τελείως τα εθνικά συμφέροντα. Η εθνική υπερηφάνεια του λαού, το δικαίωμά τους στην κυριαρχία και την ανεξαρτησία έχουν καταπατηθεί. Μια χώρα όπως η Βρετανία, με ισχυρό οικονομικό τομέα, βλέποντας από τα μέσα του 2011 τη βιομηχανική παραγωγή και την οικονομία της να μειώνεται, αναγκάστηκε να βαδίσει μαζί με τις χώρες που ακολουθούν πολιτικές λιτότητας.
Η σημαντική μείωση του όγκου της αύξησης της παγκόσμιας βιομηχανικής παραγωγής, που ξεκίνησε στο δεύτερο τρίμηνο του 2011, αναπτύσσει τα στοιχεία μιας νέας διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης και συμβάλλει στην επιδείνωση της κατάστασης των υπερχρεωμένων χωρών. Οι τελευταίες δεν κατόρθωσαν να εισέλθουν σε μια περίοδο ανάπτυξης παράλληλα με την ανάπτυξη της οικονομίας του καπιταλιστικού κόσμου μετά την κρίση του 2008-2009. Ενώ η συζήτηση για το μέλλον του ευρώ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης οξύνεται, οι ανακοινώσεις σχετικά με τις οικονομικές τάσεις των προηγμένων καπιταλιστικών και υπερχρεωμένων χωρών έχουν σπείρει σύγχυση στις χρηματαγορές, τα βαρόμετρα της καπιταλιστικής οικονομίας. Αν και η παγκόσμια βιομηχανική και γεωργική παραγωγή και ο όγκος του διεθνούς εμπορίου έχουν υπερβεί το υψηλότερο επίπεδο πριν από την κρίση του 2008, οι δείκτες των πλέον σημαντικών χρηματιστηρίων παραμένουν κάτω από αυτό το επίπεδο.
Παρά το γεγονός ότι δεν βιώνουμε ακόμη το ξέσπασμα μιας χρηματοπιστωτικής κρίσης μεγάλων διαστάσεων, όλα δείχνουν ότι τα πράγματα εξελίσσονται προς ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Η αμερικανική Κεντρική Τράπεζα (FED) ανακοίνωσε ότι δεν θα αυξήσει τα επιτόκια και ότι θα αρχίσει την αγορά ομολόγων για το ποσό των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, με ρυθμό 40 δισ. δολαρίων ανά μήνα. Η Ιαπωνία έχει ανακοινώσει ένα παρόμοιο μέτρο και έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της τάξης των 695 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Η Γερμανία υποχρεώθηκε να χαλαρώσει την άκαμπτη πολιτική της απέναντι στις υπερχρεωμένες χώρες και το ποσό που βρίσκεται στη διάθεση του Ευρωπαϊκού Ταμείου για την παρέμβαση σε χώρες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες έχει αυξηθεί. Η Κίνα, μαζί με τα μέτρα της ανάκαμψης που έχει ήδη εφαρμόσει, ανακοίνωσε ένα νέο πακέτο επενδύσεων για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών της. Η τιμή του χρυσού αυξάνεται και πάλι. Το 2008, η έντονη παρέμβαση των καπιταλιστικών κρατών άρχισαν μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Τώρα, όμως, έχουν αναλάβει δράση πριν αρχίσουν οι κλυδωνισμοί και οι πτωχεύσεις, επιπέδου σαν και αυτό του 2008, στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες και σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, αυτές οι παρεμβάσεις, αν και μπορούν να έχουν κάποια επιρροή στη διαδικασία της ανάπτυξης της κρίσης, δεν μπορούν να αλλάξουν ούτε την πορεία της ούτε το αναπόφευκτο της αποτέλεσμα.
Η όξυνση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και ο αυξανόμενος κίνδυνος συγκρούσεων
Η ανισόμετρη ανάπτυξη είναι ο απόλυτος νόμος της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτή η ανάπτυξη, μετά την κρίση του 2008, εμβάθυνε τις ανταγωνιστικές αντιθέσεις στην εξέλιξη και ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ οικονομικών τομέων, χωρών, περιφερειών, μεταξύ παραγωγής και αγορών, κλπ. Η βιομηχανική παραγωγή των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών, συμπεριλαμβανομένου των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας, εκτός από τη Γερμανία (μη λαμβάνοντας υπ' όψη το υψηλό επίπεδο του 2008), δεν έφθασε το επίπεδο του 2005. Η Γερμανία, η οποία ξεπέρασε το επίπεδο προ της κρίσης και είχε μια αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής κατά 11,5% το 2010 και 9% το 2011, εδραίωσε τη θέση της εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ζώνης του ευρώ. Χωρίς να χωρίζει από το μπλοκ χωρών που βρίσκονται υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών, έχει διεισδύσει σε νέες αγορές, νέα πεδία επενδύσεων, πηγές των πρώτων υλών, βασιζόμενη στην οικονομική και την χρηματοοικονομική της ισχύ, και πάνω απ 'όλα, στην τεχνική της υπεροχή στον κλάδο των μηχανοκατασκευών.
Όπως και τα προηγούμενα χρόνια, η Κίνα, τόσο λόγω της βιομηχανικής παραγωγής και, γενικά, της οικονομίας, ήταν η χώρα που είχε τη μεγαλύτερη ανάπτυξη μεταξύ των μεγάλων οικονομιών. Έχει εκσυγχρονίσει και έχει επεκτείνει την τεχνική βάση της βιομηχανίας της, και συνεχίζει να μειώνει τη διαφορά στο επίπεδο της ανάπτυξης με τις άλλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Η Ρωσία διέρχεται μια παρόμοια διαδικασία. Για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους τους, οι δύο αυτές χώρες, η μία ως μια τεράστια αγορά και χώρος παραγωγής με ένα εκπαιδευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό, και η άλλη μια σταθερή χώρα, εμφανίζονται σήμερα ως οι κύριοι αντίπαλοι για να καταπολεμηθούν.
Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της αλλαγής του συσχετισμού δυνάμεων είναι η μεγάλη ζήτηση από τις αναδυόμενες δυνάμεις για ένα κομμάτι από την πίτα, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα για να το πάρει και ένα νέο ξαναμοίρασμα του κόσμου. Η πρόσφατη ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας είναι ένας άλλος παράγοντας που οξύνει τις αντιθέσεις και τους αγώνες μεταξύ των κύριων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Πέρυσι στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική και σε ολόκληρο τον κόσμο, ο ανταγωνισμός και η πάλη για την επέκταση της σφαίρας επιρροής τους έχει επιταχυνθεί. Η παραγωγή όπλων και η κούρσα των εξοπλισμών εντείνεται. Η Κίνα και η Ρωσία έχουν ανανεώσει την τεχνική βάση των αμυντικών βιομηχανιών τους. Σύμφωνα με μια έκθεση από το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών, οι πωλήσεις όπλων από τις χώρες αυτές έχουν τριπλασιαστεί μέσα στο 2011.
Η Κίνα, η οποία χρειάζεται όλο και περισσότερες πρώτες ύλες, ενέργεια και τομείς επενδύσεων για την ανάπτυξη της οικονομίας της, και η Ρωσία, η οποία ανακάμπτει με αργούς ρυθμούς, εντείνουν τις επεκτατικές τους βλέψεις και τις προσπάθειές τους για να πάρουν το κομμάτι της πίτας που τους αναλογεί. Ως εκ τούτου, είναι μια κορυφαία προτεραιότητα για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους να εμποδίσουν την Κίνα, μια νεαρή ιμπεριαλιστική δύναμη σε πλήρη ανάπτυξη, και τη Ρωσία, από την κατάκτηση νέων αγορών στον τομέα της ενέργειας και των πρώτων υλών. Όταν η κυβέρνηση Ομπάμα δηλώνει ότι ο στρατηγικός στόχος προτεραιότητας για τις Ηνωμένες Πολιτείες, στις αρχές επόμενου έτους θα είναι η Ασία, και ότι η ανάπτυξη της αμερικανικής στρατιωτικής βιομηχανίας θα ανανεωθεί σύμφωνα με τη νέα κατάσταση, τούτο επιβεβαιώνει απλώς την παραπάνω πραγματικότητα. Η κρίση στη θάλασσα της Κίνας δείχνει το επίπεδο της έντασης μεταξύ της Ιαπωνίας και της Κίνας. Η Ιαπωνία έχει δηλώσει την πρόθεσή της να βελτιώσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις. Οι στρατιωτικές ασκήσεις στην περιοχή, έχουν ενταθεί.
Οι συνέπειες από την αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στον κόσμο ήταν σαφώς ορατές από το περασμένο έτος. Ρωσία και Κίνα αναγκάστηκαν να αποδεχθούν τη δυτική ιμπεριαλιστική επέμβαση στη Λιβύη, ακόμη και αν αυτή η επέμβαση ήταν αντίθετη προς τα συμφέροντά τους. Η επέμβαση έληξε με την ανατροπή του καθεστώτος του Καντάφι, την κατάρρευση της χώρας, την καταστροφή της οικονομίας της, την υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης, την μεταφορά του πλούτου της χώρας στα χέρια των δυτικών ιμπεριαλιστικών κρατών, κλπ. Η Ρωσία και η Κίνα έχασαν ένα μεγάλο μέρος των θέσεών τους, συμπεριλαμβανομένων των συμφωνιών τους για το πετρέλαιο. Μετά την πτώση του καθεστώτος Καντάφι, το Μάλι έχει συρθεί σε πόλεμο και διαιρείται. Αλλά ο κύριος στόχος είναι η Συρία. Οι προσπάθειες από τις δυτικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να ανατρέψουν το καθεστώς της Συρίας και να τοποθετήσουν μια κυβέρνηση μαριονέτα να ελέγχουν πλήρως τη χώρα εντείνονται. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους έχουν κινητοποιήσει όλες τις δυνάμεις τους μέσα και έξω απ' την Συρία στην Τουρκία, την Ιορδανία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Εξάπτουν το θρησκευτικό μίσος, χρησιμοποιούν και χειραγωγούν τη λαϊκή δυσαρέσκεια προς το καθεστώς και προσπαθούν να προετοιμάσουν το έδαφος για μια στρατιωτική επέμβαση όπως στη Λιβύη. Εν τω μεταξύ, η Ρωσία εξοπλίζει τη Συρία, ενισχύοντας την στρατιωτική τους βάση στη χώρα αυτή και στέλνοντας περισσότερα πολεμικά πλοία στη Μεσόγειο.
Η ανατροπή του συριακού καθεστώτος και η τοποθέτηση μιας κυβέρνησης μαριονέτας, η κυριαρχία στην πλούσια σε πετρέλαιο Μέση Ανατολή, ο έλεγχος της ανατολικής Μεσογείου, η ανάσχεση της επέκτασης της Κίνας και της Ρωσίας στην περιοχή και η απομάκρυνσή τους όπως έκαναν στη Λιβύη, η περικύκλωση το Ιράν, η αποδυνάμωση της επιρροής του και η εξόντωση των στενότερων συμμάχων του, όλα αυτά είναι πολύ σημαντικοί στόχοι. Η Συρία είναι η μόνη χώρα στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο, όπου η Ρωσία έχει μια στρατιωτική βάση. Αυτή η μικρή χώρα έχει γίνει ένα μέρος της έντονης διαμάχης μεταξύ της Ρωσίας και της Κίνας αφ 'ενός, και των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους αφετέρου. Η Μέση Ανατολή είναι μια πυριτιδαποθήκη στα πρόθυρα των θρησκευτικών πολεμικών συγκρούσεων.
Σε αντίθεση με ό, τι έκαναν στη Λιβύη, η Ρωσία και η Κίνα αντιτίθενται σε μια στρατιωτική παρέμβαση που θα αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και θα έχει ως αποτέλεσμα την κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους στη Συρία. Αλλά έχουν αφήσει την πόρτα ανοιχτή για μια πιθανή συμβιβαστική λύση που θα εγγυάται τα συμφέροντά τους και θα παρατείνει τη ζωή του συριακού καθεστώτος, το οποίο έχει όλο και περισσότερες δυσκολίες για να επιβιώσει.
Όπως οι περιπτώσεις του Αφγανιστάν, της πρώην Γιουγκοσλαβίας, του Ιράκ, της Ακτής Ελεφαντοστού και της Λιβύης δείχνουν ότι οι ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις που έγιναν με την υποστήριξη των φιλελεύθερων "υπερασπιστών" της ελευθερίας και της δημοκρατίας, των ψευδοσοσιαλιστικών κομμάτων που προέκυψαν από τις πρώην ρεβιζιονιστικές χώρες, είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των στρατιωτικών προϋπολογισμών σε βάρος των εργαζομένων, την καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων των χωρών που δέχτηκαν επίθεση, πολλές συμφορές, την εξαθλίωση και την ανέχεια σε όλες τις κοινωνικές πτυχές. Η επιδίωξη των λαών για το δικαίωμα στην εθνική κυριαρχία και την εθνική ανεξαρτησία, τη δημοκρατία και την ελευθερία ποτέ δεν ήταν η ανησυχία των κατακτητών. Ο στόχος τους ήταν να παρατείνουν περαιτέρω το σύστημά τους διατηρείται από την ήττα της εργατική τάξης στα μέσα του περασμένου αιώνα, μια ήττα που εγγυήθηκε τα υπερκέρδη τους, την επέκταση των σφαιρών επιρροής τους και την αποδυνάμωση των αντιπάλων τους. Οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις χρησιμοποιούν όλα τα μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου, και δεν απουσιάζει η δημαγωγία και οι ελιγμοί για να αποπροσανατολίσουν την οργή των λαών.
Αρχίζει μια περίοδος όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων όπου θα πολλαπλασιαστούν οι οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές επεμβάσεις. Καθίσταται ολοένα και πιο σημαντική η καταπολέμηση αυτών των επεμβάσεων με την ανάπτυξη του ενιαίου αγώνα των εργαζομένων και των λαών, τόσο στις προηγμένες όσο και στις καθυστερημένες χώρες.
Οργανώστε την αντίσταση των εργατών στη νέα θυελλώδη περίοδο
Η στρατιά των ανέργων αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδιαίτερα στις χώρες με κρίση χρέους, στις χώρες στις οποίες η οικονομία συρρικνώνεται ή παραμένει στάσιμη. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, η ανεργία έχει φτάσει το 25%. Σε αυτές τις χώρες, η ανεργία μεταξύ των νέων, συμπεριλαμβανομένων των αποφοίτων κολλεγίων, έφθασε το 50% (σ.τ.μ. Στις 2013 η ανεργία των νέων στην Ελλάδα ξεπέρασε το 62%). Στη ζώνη του ευρώ το δεύτερο τρίμηνο του 2012, το επίπεδο της ανεργίας έφθασε το 11,2%, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Σε χώρες όπως η Αίγυπτος και η Τυνησία, όπου η μεταποίηση έχει μειωθεί από 9,6% σε 7,5% κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους (2012), ο αριθμός των ανέργων συνεχίζει να αυξάνεται. Στη Νότια Αφρική, την πιο ανεπτυγμένη χώρα της ηπείρου, το ποσοστό ανεργίας υπερβαίνει το 25%.
Κατά την τρέχουσα περίοδο, σε σχεδόν όλους τους τομείς, από την εκπαίδευση μέχρι την υγειονομική περίθαλψη, έχουν ληφθεί δραστικά μέτρα, τα όρια συνταξιοδότησης έχουν αυξηθεί και οι συντάξεις έχουν μειωθεί. Οι απολαβές της εργατικής τάξης σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν μπει στο στόχαστρο για περικοπές ή κατάργηση. Ενώ οι άμεσοι φόροι για τους εργαζόμενους αυξάνονται, κανένα μέτρο δεν λαμβάνεται εις βάρος των μονοπωλίων, όταν ακόμη και στο πλαίσιο αυτού του συστήματος θα μπορούσε να αυξηθούν οι φόροι στις τράπεζες, στα ντόπια και ξένα μονοπώλια. Οι μισθοί συνεχίζουν να πέφτουν, κλπ. Πολλές χώρες υποφέρουν από απόλυτη εξαθλίωση.
Τα τελευταία χρόνια έχουν επιβληθεί σε παγκόσμιο επίπεδο πρακτικές, όπως η υποενοικίαση εργασίας, η επισφαλής και μερικής απασχόλησης εργασία, η αύξηση των ορίων ηλικίας για τη συνταξιοδότηση, κλπ. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, μια από τις πιο ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου που είχε σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης της βιομηχανικής παραγωγής, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Στατιστικής, το 15,6% του πληθυσμού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ποσοστό που ανέρχεται στο 26% μεταξύ των μεταναστών.
Πέρυσι, σε παγκόσμια κλίμακα και σε κάθε χώρα, το εργατικό και λαϊκό κίνημα έχει αναπτυχθεί προβάλλοντας διάφορα αιτήματα, με διαφορετικές μορφές και σε διαφορετικά επίπεδα. Οι αγώνες που έγιναν στις χώρες με «κρίση του χρέους» ήταν πολύ σημαντικοί λόγω της ευρείας κοινωνικής βάσης τους, για τα αντανακλαστικά τους και την εμπειρίας που αποκτήθηκε. Η απεργία των ανθρακωρύχων στη Νότια Αφρική, το κίνημα της νεολαίας και οι απεργίες στη Χιλή, τα λαϊκά κινήματα στην Τυνησία και την Αίγυπτο, κλπ. αποτελούν λαμπρά παραδείγματα αγώνων για τους εργαζόμενους και τους λαούς.
Ξεκινώντας με την Ελλάδα, την Ισπανία και την Ιταλία, σε διάφορες χώρες με «κρίση του χρέους», απεργίες, έχουν λάβει χώρα γενικές απεργίες και μεγάλες διαδηλώσεις. Στην Ελλάδα και την Ισπανία, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν εκφράσει την οργή τους μπροστά από τα εθνικά κοινοβούλια κατά τις ημέρες που αυτά ψήφιζαν τα μέτρα λιτότητας. Ωστόσο, το κίνημα των εργαζόμενων και των λαών, παρά τις κάποιες πιο προχωρημένες προσπάθειες, έχει παραμείνει εντός του πλαισίου των ειρηνικών διαδηλώσεων, των γενικών απεργιών που διαρκούν μία ή δύο ημέρες και της περιορισμένης αντίστασης. Οι απεργίες μακράς διάρκειας, η αντίσταση ή κατάληψη των εργοστασίων, έχουν περιοριστεί σε μεμονωμένες επιχειρήσεις ή σ’ έναν παραγωγικό τομέα.
Τα μέτρα λιτότητας δεν έχουν επηρεάσει μόνο τις προλεταριακές και ημι-προλεταριακές μάζες των πόλεων και της υπαίθρου. Έχουν επίσης επηρεάσει τη μικροαστική τάξη και μη μονοπωλιακά αστικά στρώματα. Ακόμα και τα λιγότερο δυναμικά στρώματα, η παραδοσιακή βάση των αστικών κομμάτων, έχουν κινητοποιηθεί δεδομένης της σημερινής κατάστασης. Η κοινωνική βάση του αγώνα ενάντια στην αστική τάξη στην εξουσία και ενάντια στον ιμπεριαλισμό έχει διευρυνθεί, σε σημείο που σε ορισμένες εξαρτημένες χώρες η κινητοποίηση έχει πάρει το χαρακτήρα εθνικού κινήματος, ολόκληρου του έθνους, εκτός από μια χούφτα μονοπωλιστές. Οι συνθήκες ωριμάζουν για την εργατική τάξη και τα επαναστατικά κόμματα της, καθώς και τους εκπροσώπους της πρωτοπορίας του έθνους, να αποφασίσει την οργάνωση και την προώθηση του κινήματος και του Ενιαίου Λαϊκού Μετώπου.
Όμως, παρά τη μεγάλη κινητοποίηση, οι ομάδες του διεθνούς χρηματιστικού κεφαλαίου και των κατά τόπους μονοπωλιακών αστικών τάξεων δεν έχουν υποχωρήσει (εκτός από την πρόσφατη καθυστέρηση των μέτρων λιτότητας στην Πορτογαλία). Έχουν αποφασίσει να εφαρμόσουν τα μέτρα αυτά, ακόμη και αν τούτο συνεπάγεται τον εξευτελισμό των κοινοβουλίων και την αποδυνάμωση της κοινωνικής τους βάσης. Παρ’ όλα αυτά, οι μάζες συνειδητοποιούν μέσα από την εμπειρία τους την αδυναμία απόκρουσης των επιθέσεων με ένα ή δύο ημερήσιες απεργίες ή με ειρηνικές διαδηλώσεις. Το ενδεχόμενο περισσότερο δυναμικών μορφών πάλης και γενικής απεργίας διαρκείας χωρίς χρονικά όρια αρχίζει να απασχολεί σοβαρά τα πιο πρωτοπόρα στρώματα.
Είναι σαφές ότι η κυβερνώσα αστική τάξη, διακείμενη εχθρικά απέναντι στο λαό, υιοθετεί στάση εθνικής προδοσίας. Τα παραδοσιακά κόμματα της αστικής τάξης και τα κοινοβούλια έχουν χάσει την αξιοπιστία και η μαζική υποστήριξη για τα κόμματα αυτά εξασθενεί (ειδικά προς εκείνα τα κόμματα που συμμετέχουν σε κυβερνήσεις που εφαρμόζουν μέτρα λιτότητας). Η κοινωνική βάση του μονοπωλιακού κεφαλαίου εξασθενεί. Στις μάζες που αισθάνονται ότι έχει πληγωθεί η εθνική τους υπερηφάνεια από τους ιμπεριαλιστές, όλο και εντείνεται η δυσαρέσκεια, η οργή και η θέληση να αγωνιστούν εναντίον των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, και πρώτα απ' όλα τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία, εναντίον του ΔΝΤ ή της ΕΕ, και εναντίον της ντόπιας μονοπωλιακής αστικής τάξης που συνεργάζεται μαζί τους.
Η συνδικαλιστική γραφειοκρατία και τα ρεφορμιστικά κόμματα ακολουθούν την οπισθοδρομική γραμμή της "ελάχιστης αντίστασης", όχι μόνο σε μορφές τους οργάνωσης και πάλης, αλλά και στο επίπεδο των πολιτικών αιτημάτων. Είναι ξεκάθαρο ότι η στάση αυτή συμβάλλει στην αποδυνάμωση της επιρροής τους στους εργαζόμενους. Οι επιθέσεις και η σκληρότητα των κοινωνικών συνθηκών που επηρεάζουν και τα κατώτερα στρώματα της εργατικής γραφειοκρατίας και αριστοκρατίας οξύνουν τις αντιθέσεις μέσα στους κόλπους τους.
Οι αγώνες στις χώρες με «κρίση του χρέους» αναπτύσσονται στη βάση ενός προγράμματος διαμαρτυρίας ενάντια στις αστικές κυβερνήσεις και κόμματα, σε θεσμούς, όπως το ΔΝΤ και η ΕΕ, που επιβάλλουν δρακόντεια μέτρα και ζητούν την απόσυρσή τους. Στην αρχή αυτό ήταν φυσικό και κατανοητό στα πλαίσιο ενός αυθόρμητου κινήματος. Όμως, η δυσκολία να προχωρήσει πέρα από αυτά τα στενά όρια είναι μία από τις σημαντικότερες αδυναμίες του κινήματος. Η αδυναμία αυτή μπορεί να ξεπεραστεί με διαφωτιστική δουλειά που δείχνει στις μάζες την διέξοδο από αυτή τη δύσκολη κατάσταση στην οποία βρίσκονται, καταγγέλλοντας τις κοινωνικές δυνάμεις που αποτελούν εμπόδιο για την διέξοδο. Το έργο της διαφώτισης ενισχύεται με την προβολή των κατάλληλων αιτημάτων, συνθημάτων και τις μορφές αγώνα των μαζών.
Ειδικά στην Ελλάδα, ορισμένες μικρές ομάδες (που έχουν και αδυναμίες) έχουν προτείνει σχετικά προχωρημένα πλαίσια αιτημάτων. Αλλά οι δυνάμεις που μπορούν να επηρεάσουν το κίνημα, ακόμη δεν ενδιαφέρονται καν για την οργάνωση της δουλειάς που απαιτείται για την προώθηση του αγώνα σε όλα τα μέτωπα. Η απουσία ή η μεγάλη αδυναμία του επαναστατικού ταξικού κόμματος, έχει γίνει αισθητή σε μεγάλο βαθμό, δεδομένου ότι δεν μπορεί να επηρεάσει την κίνημα.
Συνδεόμενη με την εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομίας, η περίοδος που αρχίζει θα χαρακτηρίζεται από μια περαιτέρω υποβάθμιση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας για τους εργαζόμενους και τους λαούς. Θα είναι μια περίοδος έντονων οικονομικών και πολιτικών επιθέσεων, δυσαρέσκειας, θυμού και αγωνιστικού πνεύματος απ’ την πλευρά των εργαζομένων, καθώς και όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων και συγκρούσεων. Πρέπει να αντλήσουμε διδάγματα και συμπεράσματα από τις πρόσφατες εξελίξεις και την ιστορική εμπειρία της εργατικής τάξης και των λαών. Πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά, ανανεώνοντας τη δουλειά μας και αναδιοργανώνοντας τα των κομμάτων μας.
Τυνησία, Νοέμβριος, 2012
