ΜΕΡΟΣ Α’
- Η στάση και ο ρόλος των Τροτσκιστών στον πόλεμο και στη φασιστική εισβολή του 1940-41
- Η στάση τους στο κίνημα της Εθνικής Αντίστασης του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
- «Η Γκεστάπο με Μαρξιστική μάσκα»
Στις 28 Οκτώβρη του 1940 η φασιστική Ιταλία του Μουσουλίνι επιτέθηκε στην Ελλάδα με σκοπό να την καταλάβει και να την υποδουλώσει. Ο πόλεμος αυτός από την πλευρά της φασιστικής Ιταλίας του Μουσουλίνι ενάντια στην Ελλάδα, ήταν άδικος, ιμπεριαλιστικός, ληστρικός. Από την πλευρά της Ελλάδας ήταν δίκαιος, εθνικοαπελευθερωτικός. «Ο πόλεμος όμως βρήκε την Ελλάδα, όχι μόνο εσωτερικά διασπασμένη και ηθικά αδυνατισμένη αντίκρυ στη φασιστική εισβολή, μα και υλικά απροπαράσκευη, χάρη στην οικονομική καθυστέρησή της και την τεταρτοαυγουστιανή ρεμούλα» («Βοήθημα για την ιστορία του ΚΚΕ», σελ. 191, Εκδοτικό της ΚΕ του ΚΚΕ, 1952.)
Την περίοδο αυτή ο πόλεμος βρίσκει το ΚΚΕ κάτω από σοβαρά οργανωτικά χτυπήματα από το φασιστικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου (1936-1941) του Ι.Μεταξά. Παράλληλα οι φυλακές και οι εξορίες είναι γεμάτες από μέλη και στελέχη του κόμματος, ανάμεσα τους και ο γ.γ. του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης στις φυλακές της Κέρκυρας (πιάστηκε στις 18/9/1936). Το κυριότερο ζήτημα που έμπαινε στη διάρκεια της εισβολής και αμέσως μετά την εισβολή, από τις διάφορες οργανώσεις και κόμματα, ήταν ο χαρακτήρας του πολέμου και η στάση τους απέναντι σ’ αυτόν.
Η στάση του ΚΚΕ στον πόλεμο
Το ΚΚΕ απέναντι στον πόλεμο αυτό καθόρισε τη στάση του με το γνωστό ιστορικό ανοιχτό Γράμμα του γ.γ. του Ν. Ζαχαριάδη προς τον ελληνικό λαό. Η δικτατορία του Ι. Μεταξά διαστρεβλώνοντας τον τίτλο του, υποχρεώθηκε να το δημοσιεύσει στον Αθηναϊκό τύπο στις 2 Νοέμβρη 1940. Μεταξύ άλλων στο γράμμα τονίζονταν τα εξής: «Ο λαός της Ελλάδος διεξάγει σήμερα έναν πόλεμο εθνικοαπελευθερωτικό, ενάντια στο φασισμό του Μουσολίνι. Δίπλα στο κύριο μέτωπο και Ο ΚΑΘΕ ΒΡΑΧΟΣ, Η ΚΑΘΕ ΡΕΜΑΤΙΑ, ΤΟ ΚΑΘΕ ΧΩΡΙΟ, ΚΑΛΥΒΑ ΜΕ ΚΑΛΥΒΑ, Η ΚΑΘΕ ΠΟΛΗ, ΣΠΙΤΙ ΜΕ ΣΠΙΤΙ, ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ. Κάθε πράκτορας του φασισμού πρέπει να εξοντωθεί αλύπητα. Στον πόλεμο αυτό που τον διευθύνει η κυβέρνηση του Μεταξά όλοι μας πρέπει να δώσουμε όλες τις δυνάμεις, δίχως επιφύλαξη. Έπαθλο για τον εργαζόμενο λαό και επιστέγασμα για το σημερινό του αγώνα, πρέπει να είναι και θα είναι, μια καινούργια Ελλάδα της δουλειάς, της λευτεριάς, λυτρωμένη από κάθε ξενική ιμπεριαλιστική εξάρτηση μ’ ένα πραγματικά παλλαϊκό πολιτισμό» («Βοήθημα για την ιστορία του ΚΚΕ», σελ.191-192, 1952.)
Για το χαρακτήρα του β' παγκοσμίου πολέμου, ο Ι.Β. Στάλιν αναφερόμενους στους δυο παγκοσμίους πολέμους μεταξύ άλλων σημειώνει το 1946: «σαν αποτέλεσμα της κρίσης του κεφαλαιοκρατικού συστήματος της παγκόσμιας οικονομίας, γεννήθηκε ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και σαν αποτέλεσμα της δεύτερης κρίσης ήρθε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος.
Αυτό βέβαια δε θα πει πως ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είναι αντιγραφή του πρώτου. Απεναντίας ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος διαφέρει ουσιαστικά από τον πρώτο. Πρέπει νάχουμε υπόψη μας ότι τα κυριότερα φασιστικά κράτη - Γερμανία, Ιαπωνία, Ιταλία - πριν επιτεθούν κατά της Σοβιετικής Ένωσης εκμηδένισαν στις ίδιες τις χώρες τους και τα τελευταία λείψανα των αστικοδημοκρατικών ελευθεριών, εγκαθίδρυσαν στις χώρες τους σκληρά καθεστώτα τρομοκρατίας, καταπάτησαν την αρχή της κυριαρχίας και της ελεύθερης ανάπτυξης των μικρών χωρών, διακήρυξαν σαν αρχή τους την πολιτική της αρπαγής ξένων εδαφών, δηλώνοντας απροκάλυπτα πως επιδιώκουν να καταχτήσουν την παγκόσμια κυριαρχία και να επιβάλλουν παντού το φασιστικό καθεστώς. Με την κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας και των κεντρικών περιοχών της Κίνας έδειξαν πως είναι έτοιμα να πραγματοποιήσουν την απειλή τους για υποδούλωση όλων των φιλελεύθερων λαών. Γι’ αυτό ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ενάντια στα κράτη του άξονα πήρε από την πρώτη μέρα χαρακτήρα πολέμου αντιφασιστικού, απελευθερωτικού, που ένας από τους σκοπούς του ήταν και η αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών. Η είσοδος της Σ.Ε. στον πόλεμο ενάντια στα κράτη του άξονα δεν μπορούσε παρά να δυναμώσει και δυνάμωσε τον αντιφασιστικό και απελευθερωτικό χαρακτήρα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Πάνω σ’ αυτή τη βάση δημιουργήθηκε ο αντιφασιστικός συνασπισμός της Σοβιετικής Ένωσης, των Ενωμένων Πολιτειών, της Μεγάλης Βρετανίας και των άλλων φιλελεύθερων κρατών, που έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην υπόθεση της συντριβής των δυνάμεων του άξονα» (Ι.Β. Στάλιν, «Λόγος στους εκλογείς μου», σελ. 9-10, «Τα Νέα βιβλία» Α.Ε. Αθήνα, 1946.)
Η στάση των Τροτσκιστών στον πόλεμο
Από την πλευρά των Τροτσκιστών της χώρας μας, οι διάφορες ομάδες, Αρχειομαρξιστές (ΚΑΚΕ), ΕΟΚΔΕ, ΚΔΚΕ κ.τ.λ., χαρακτήρισαν τον πόλεμο ιμπεριαλιστικό και από τις δυο πλευρές και τη στάση του ΚΚΕ σοσιάλσοβινιστική. Συγκεκριμένα γράφανε: «Στα 1940 με το γράμμα του Ζαχαριάδη η σταλινική γραφειοκρατία κάλεσε τις μάζες να τραβήξουνε στο ιμπεριαλιστικό σφαγείο, με τον ισχυρισμό ότι ο πόλεμος του Μεταξά ήτανε ένας πόλεμος εθνικοαπελευθερωτικός. Αντίθετα από τους 4 διεθνιστές που καταγγείλανε τον αντιδραστικό χαρακτήρα που ο πόλεμος είχε τόσο από την πλευρά του Ιταλικού όσο κι από την πλευρά του ελληνικού ιμπεριαλισμού.» «… ήταν ο αντιδραστικός ρόλος ενός μικροσκοπικού ιμπεριαλιστικού δορυφόρου στην υπηρεσία των μεγάλων ιμπεριαλιστικών Δυνάμεων της Δύσης.» («Ιδεολογική πάλη ανάμεσα στο ΚΚΕ και στις παραφυάδες του Ελληνικού Τροτσκισμού 1946-1947», σελ.78, [ανατύπωση] Εκδόσεις του λαού [μέρος από το λόγο του ομιλητή του ΚΔΚΕ (4η Διεθνής), Χ. Αθανασιάδη].)
Στην ίδια γραμμή και η τοποθέτηση του Διεθνιστικού Επαναστατικού Κόμματος (Τροτσκιστές-Ελληνικό τμήμα της 4ης Διεθνούς), το οποίο έγραφε: «απ’ την αρχή μέχρι το τέλος του ήταν ιμπεριαλιστικός κι’ απ’ το μέρος της Ελλάδος» («Εργατικό Μέτωπο», σελ. 2, 15/1/1946.)
Αξίζει να τονιστεί ότι μια χώρα σαν την Ελλάδα, τότε αλλά και σήμερα, με αδύναμη οικονομική ανάπτυξη και εξαρτημένη οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά από το διεθνές κεφάλαιο και τον ιμπεριαλισμό δεν μπορεί να είναι η ίδια ιμπεριαλιστική ή «μικρο-ιμπεριαλιστική» χώρα αλλά το αντίθετο: είναι μια χώρα υποταγμένη στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις με μια εθελόδουλα ξενόδουλη από γεννησιμιού της αστική τάξη που υπηρετεί προφανώς και τα δικά της συμφέροντα τα οποία είναι στενά συνυφασμένα με τα συμφέροντα των ιμπεριαλιστών. Εξάλλου και τα τωρινά καθημερινά χτυπήματα-πιέσεις που δέχεται η χώρα μας από τον Ευρωπαϊκό (Ε.Ε.) και τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό, διαψεύδουν τα περί «μικρο-ιμπεριαλιστικής» χώρας ή «αλληλεξάρτησης» (αντί «εξάρτησης») της Ελλάδας με Γερμανία-Γαλλία-ΗΠΑ-κλπ., αποδεικνύοντας περίτρανα το αντίθετο και επιβεβαιώνουν την ΕΞΑΡΤΗΣΗ-ΥΠΟΤΑΓΗ της στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, μα πρώτ' απ' όλα αυτό επιβεβαιώνεται επιπλέον και από το σημερινό ασφυκτικότατο διεθνή οικονομικό ΕΛΕΓΧΟ της χρεοκοπημένης ελληνικής οικονομίας. Φυσικά η αντιδραστική αστική τάξη της χώρας μας εξυπηρετώντας και τα δικά της συμφέροντα και ως εξαρτημένη λειτουργούσε πάντα και λειτουργεί ως όργανο του διεθνούς κεφαλαίου και ιμπεριαλισμού.
Τότε κατά τη διάρκεια του πολέμου από ένα σημείο και μετά η μεταξική κλίκα ήθελε να μεταβάλει τον πόλεμο σε κατακτητικό με την κατάληψη και προσάρτηση της Αλβανίας, υπηρετώντας ταυτόχρονα και τα συμφέροντα της ιμπεριαλιστικής Αγγλίας. Το γεγονός αυτό κατήγγειλε ο γ.γ. του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδης στο δεύτερο γράμμα του στις 26/11/1940 το οποίο έστειλε στην «Προσωρινή διοίκηση» να το δημοσιεύσει, αλλά δεν το δημοσίευσε. Στο γράμμα του αυτό ο Ν. Ζαχαριάδης μεταξύ άλλων έγραφε: «ολόκληρος ο λαός ξεσηκώθηκε σαν ένας άνθρωπος και χάλασε τα σχέδια του φασισμού. Με το αίμα του ο λαός εξασφάλισε τη λευτεριά και την ανεξαρτησία του. Έξω από αυτά η Ελλάδα δεν έχει καμιά θέση στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ανάμεσα στην Αγγλία και Ιταλία-Γερμανία. Αφού ο λαός μας υπερασπίσει αποτελεσματικά την ανεξαρτησία και την εθνική του λευτεριά του, σήμερα ένα μονάχα πράγμα θέλει : ε ι ρ ή ν η και ο υ δ ε τ ε ρ ό τ η τ α με τούτους τους όρους : 1) Να ξαναρθούν τα πράγματα όπως ήταν στις 28 Οχτώβρη 1940 δίχως καμιά εδαφική-οικονομική-πολιτική ζημία σε βάρος της Ελλάδας. 2) Οι πολεμικές δυνάμεις της Αγγλίας να φύγουν από τα χώματα και τα νερά της Ελλάδας.» («Βοήθημα για την ιστορία του ΚΚΕ», σελ.193, 1952.)
Οι τροτσκιστές δεν βλέπανε και δεν θέλανε να δούνε τη νέα κατάσταση που προέκυψε σε κείνη την περίοδο και τα όποια νέα χαρακτηριστικά από την έναρξη του πολέμου και τα καθήκοντα που έπρεπε να μπούνε. Γι’ αυτούς ο πόλεμος «απ’ την αρχή μέχρι το τέλος του ήταν ιμπεριαλιστικός…» και όχι εθνικοαπελευθερωτικός που πραγματικά ήτανε...
Για τη συμμετοχή της Ε.Σ.Σ.Δ. στον πόλεμο
Για τους τροτσκιστές ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, ήταν ιμπεριαλιστικός και από τις δυο πλευρές και όχι αντιφασιστικός και εθνικοαπελευθερωτικός ενάντια στα φασιστικά κράτη του άξονα, ανεξάρτητα και από τη συμμετοχή της σοσιαλιστικής Σοβιετικής Ένωσης. Και δεν άλλαξαν αυτή τη θέση ούτε και μετά την είσοδό της στον πόλεμο: «Η συμμετοχή της Σοβιετικής Ρωσίας στον πόλεμο δεν αλλάζει καθόλου τον ιμπεριαλιστικό του χαρακτήρα και τώρα όπως και στην αρχή του ο πόλεμος διεξάγεται από τις ίδιες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις για τους ίδιους ληστρικούς σκοπούς» («Προλετάριος», Όργανο της Κ.Ε. της ΕΟΚΔΕ, φ.2, Γενάρης 1943 [Οργάνωση του Π. Πουλιόπουλου] «Προλετάριος και Διεθνιστής της Κατοχής» ,σελ.23, Πρωτοποριακή Βιβλιοθήκη, Αθήνα 1986.)
Παράλληλα η ομάδα του Α.Στίνα (Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας. ΚΔΚΕ), ήδη από το 1935, έθετε ζήτημα ενάντια στην υπεράσπιση της ΕΣΣΔ: «Τότε για πρώτη φορά έθεσα υπό συζήτηση τις αμφιβολίες μου για την ορθότητα του συνθήματος της υπεράσπισης της ΕΣΣΔ και τέλος εισηγήθηκα την καταδίκη του και την απόρριψη του» (Α.Στίνας: «Αναμνήσεις», σελ. 231, Εκδόσεις ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1985.)
Επίσης, «από την πρώτη μέρα έθεσα υπ’οψη των συντρόφων της ομάδας μας την απόφαση του πυρήνα της Αίγινας για την καταδίκη και την απόρριψη του συνθήματος της υπεράσπισης της Ε.Σ.Σ.Δ. Η εισήγηση έγινε δεκτή δίχως αντίρρηση από όλους» (Α.Στίνας: «Αναμνήσεις», σελ. 236, Εκδόσεις ύψιλον/βιβλία, Αθήνα 1985.)
Η ομάδα του Π. Πουλιόπουλου (Ενιαία Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας , ΕΟΚΔΕ) στα λόγια μιλούσε για δήθεν «υπεράσπιση του εργατικού κράτους». Στην πράξη, πέρα από τις όποιες αερολογίες, ενεργούσε τελείως διαφορετικά. Με την επίθεση του Χίτλερ κατά της Ε.Σ.Σ.Δ., ο φασιστικός και καταχτητικός πόλεμος έγινε και αντισοβιετικός, ενάντια στο πρώτο εργατικό-σοσιαλιστικό κράτος στον κόσμο. Αυτό ήταν ένα ακόμα αντιδραστικό χαρακτηριστικό, που προκάλεσε και έπρεπε να προκαλέσει την ακόμα πιο αποφασιστική πάλη του προλεταριάτου και των λαών κατά των φασιστικών δυνάμεων του άξονα. Μ' αυτό ξεπροβάλλει, λοιπόν, μια ακόμη διαφορά ανάμεσα στον α΄ (1914-18) και β΄ (1939-45) παγκόσμιο πόλεμο, η ύπαρξη της Ε.Σ.Σ.Δ., στην διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πόλεμου και ο αντισοβιετικός πόλεμος από την πλευρά του Χίτλερ. Το χαρακτηριστικό αυτό δεν υπάρχει στο α΄ παγκόσμιο πόλεμο (1914-18). Αλλά για τους τροτσκιστές, ούτε η ύπαρξη του πρώτου εργατικού κράτους της ΕΣΣΔ, μεταβάλει τα καθήκοντα τους, αλλά το αντίθετο: «…ούτε η συμμετοχή της Ε.Σ.Σ.Δ. στον πόλεμο αλλάζει κατά τους τροτσκιστές το χαρακτήρα του δευτέρου πολέμου. Γράφουν στις περίφημες θέσεις τους που εξετάζουμε: Η συμμετοχή της Ε.Σ.Σ.Δ. στον πόλεμο ούτε το χαρακτήρα του πολέμου, ούτε συνεπώς και τα καθήκοντα μας μεταβάλει. Δηλαδή κατά τους τροτσκιστές μας, τους είναι αδιάφορο τι θα σήμαινε για τους εργαζόμενους και τους λαούς όλου του κόσμου μια ήττα της Ε.Σ.Σ.Δ. στον πόλεμο με τους φασίστες επιδρομείς. Ακριβέστερα παρακαλούσαν και βοηθούσαν μια τέτοια ήττα για να γλύτωναν από τον σταλινισμό. Μονάχα ότι την επιθυμία τους αυτή την σκέπαζαν με αριστερές φράσεις για μετατροπή του πολέμου σ’ εμφύλιο, δηλ. για διάσπαση των δυνάμεων που πολεμούσαν το Χίτλερ, το Χίτλερ που πολεμούσε πρώτ’ απ’ όλα την Ε.Σ.Σ.Δ.!!!» («Ιδεολογική πάλη ανάμεσα στο ΚΚΕ και στις παραφυάδες του Ελληνικού Τροτσκισμού 1946-1947», σελ. 90 [μέρος από το λόγο εκπροσώπου του ΚΚΕ]).
Δε μπορεί εδώ να μη σημειωθεί η προδοτική στάση του διαβόητου αντεπαναστάτη-αντιλενινιστή-αντιμπολσεβίκου ρώσου Λ. ΤΡΟΤΣΚΙ* και της παρέας του που μια ζωή σοσιαλδημοκράτης-μενσεβίκος έφτασε στο σημείο να προδώσει και την πατρίδα του, προχωρώντας, στο όνομα της «πάλης κατά του σταλινισμού», να συνεργαστεί με τους Γερμανούς ναζιφασίστες και τους ιάπωνες μιλιταριστές κα ακόμα να κλείσει μυστική συμφωνία με τη χιτλερική Γερμανία παραχώρησης εδαφών της τότε σοσιαλιστικής Σοβιετικής Ένωσης, σε περίπτωση ήττας, μετατρέποντας έτσι τους ρώσους τροτσκιστές σε «5η φάλαγγα» των χιτλεροφασιστών ενώ κάποιος άλλος τροτσκιστής, ο άγλλος Tony Cliff εκθειάζει-υπερασπίζει στο χαμηλού επιπέδου αντιμαρξιστικό αστικό «πόνημά του» (ακριβώς επειδή χωρίς ανάλυση της βάσης-εποικοδομήματος της τότε σοβιετικής κοινωνίας αναμασά τις παμπάλαιες περί «ύπαρξης κρατικού καπιταλισμού στη Σοβιετική Ένωση» των Κάουτσκι κλπ. και της παλιάς προδοτικής σοσιαλδημοκρατίας) τους χιτλεροφασίστες ρώσους στρατηγούς Μαλύσκιν-Βλασσόφ που πολέμησαν στο πλευρό των χιτλερικών στρατευμάτων τη σοσιαλιστική τους πατρίδας κατά τη διάρκεια του β' παγκοσμίου πολέμου (Τόνυ Κλίφ: «Κρατικός καπιταλισμός στη Ρωσία», σελ. 208-210, εκδ. «Εργατική Δημοκρατία», Αθήνα 1991).
***
* XIX Μέρες αποφάσεων:
2. Ένα γράμμα του Τρότσκι Στα τέλη του 1935, όταν ήδη ο μελλοντικός πόλεμος έριχνε μαύρα σύννεφα πάνω στη νη, έφτασε στη Μόσχα ένας ειδικός απεσταλμένος του Τρότσκι, που μετέφερε ένα γράμμα στον Καρλ Ράντεκ. Αυτή η από καιρό λαχταριστά αναμενόμενη είδηση ήρθε από τη Νορβηγία. (Τον Ιούνη του 1935 ο Τρότσκι απελάθηκε από την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου από τη Γαλλία. Πήγε στη Νορβηγία και εκεί σ'ένα απόμερο καλά φρουρούμενο σπίτι στα περίχωρα του Όσλο έστησε το τρίτο επιτελείο της εξορίας του. Το νορβηγικό Εργατικό Κόμμα, που είχε αποσχισθεί από την Κομιντέρν και τότε έπαιζε ένα σπουδαίο ρόλο στην πολιτική της Νορβηγίας, διευκόλυνε την είσοδο του στη Νορβηγία. Οι οπαδοί του Τρότσκι στη Νορβηγία επιδίδονταν σε μια έντονη αντισοβιετική προπαγάνδα. Αλλά επίσης εξοργιστική αγκιτάτσια ενάντια στη Σοβιετική Ένωση αποτελούσε και το πρόγραμμα του αντικομουνιστικού «Εθνικού Ενιαίου Κόμματος», που ανήκε στην ακροδεξιά πτέρυγα της νορβηγικής πολιτικής ζωής, που ηγέτης του ήταν ο πρώην υπουργός πολέμου ταγματάρχης Βίντκουν Κούϊσλινγκ.)
Ο Ράντεκ άνοιξε το φάκελο, από τον οποίο βγήκαν 8 λεπτά φύλλα αγγλικής προέλευσης χαρτιού αλληλογραφίας. Άρχισε να διαβάζει με μεγάλο ενδιαφέρον. Η έκθεση περιείχε όλες τις λεπτομέρειες μιας μυστικής συμφωνίας που ο Τρότσκι θα έκλεινε στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα με τη γερμανική και την ιαπωνική κυβέρνηση.
Μετά από μια εισαγωγή, που αναφέρονταν στη «νίκη του γερμανικού φασισμού» και στο άμεσο επικείμενο ξέσπασμα ενός «διεθνούς πολέμου», ο Τρότσκι προχωρούσε στο ειδικό θέμα του γράμματος:
«Η άνοδος μας στην εξουσία μπορεί να επιτευχθεί με δυο τρόπους: η μια δυνατότητα είναι η κατάληψη της εξουσίας πριν τον πόλεμο, σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή θα αναλαμβάναμε την κυβέρνηση κατά τη διάρκεια του πολέμου... Πρέπει να παραδεχθεί κανείς ότι το ζήτημα της εξουσίας για το Μπλοκ θα αποκτήσει πρακτική σημασία μετά τη στρατιωτική ήττα της ΕΣΣΔ. Γι’αυτή τη στιγμή πρέπει το Μπλοκ να προετοιμαστεί μ'όλες τις δυνάμεις του».
Από εδώ και μπρος, έγραφε ο Τρότσκι, έπρεπε να προχωρήσει η «σαμποταριστική δραστηριότητα των τροτσκιστών στην πολεμική βιομηχανία» με την άμεση «επίβλεψη της γερμανικής και ιαπωνικής στρατιωτικής διεύθυνσης». Οι τροτσκιστές δεν επιτρέπεται να πραγματοποιήσουν ούτε ένα «πρακτικό μέτρο» χωρίς την προηγούμενη έγκριση των γερμανικών και ιαπώνων συμμάχων.
Για να εξασφαλιστεί η πλήρης υποστήριξη της Γερμανίας και της Ιαπωνίας, χωρίς την οποία δεν μπορούσε «να γίνει σκέψη για κατάληψη της εξουσίας», έπρεπε το Μπλοκ των δεξιών και των τροτσκιστών να είναι έτοιμο για μεγάλης έκτασης παραχωρήσεις, και τώρα ακολουθούν λεπτομερειακά συγκεκριμένα στοιχεία για το είδος αυτών των παραχωρήσεων.
«Η Γερμανία χρειάζεται πρώτες ύλες, τρόφιμα και αγορές διάθεσης εμπορευμάτων. Θα απαιτηθεί συμμετοχή στην αξιοποίηση των μεταλλευμάτων μας, μαγγανίου και χρυσωρυχείων, των πετροχημικών μας και του φωσφορίτη. Πρέπει ένα χρονικό διάστημα να προμηθεύσουμε τη Γερμανία τρόφιμα και λίπη σε τιμές χαμηλότερες εκείνων της παγκόσμιας αγοράς. Θα εκχωρήσουμε το πετρέλαιο της Σαχαλίνης στην Ιαπωνία και στην περίπτωση ενός αμερικανο-ιαπωνικού πολέμου πρέπει να τους εξασφαλίσουμε την προμήθεια πετρελαίου. Και η Ιαπωνία απαιτεί συμμετοχή στην εκμετάλλευση των κοιτασμάτων χρυσού.
Δεν θα προβάλλουμε αντίσταση στην κατάληψη των παραδουνάβιων χωρών και των Βαλκανίων από τη Γερμανία και την κατοχή της Κίνας από τους Ιάπωνες... οι εδαφικές παραχωρήσεις είναι αναπόφευκτες. Θα πρέπει γα παραχωρήσουμε την παραλιακή περιοχή και την περιοχή του Αμούρ στην Ιαπωνία, την Ουκρανία στη Γερμανία».
Έπειτα ο Τρότσκι έδινε τα χαρακτηριστικά της κυβέρνησης που θα τοποθετούνταν στη θέση της σοβιετικής κυβέρνησης.
«Η κυβέρνηση του Μπλοκ θα μπορέσει μόνο τότε να κρατηθεί στην εξουσία, όταν η κοινωνική δομή της ΕΣΣΔ θα πλησιάσει τις κοινωνικές μορφές των καπιταλιστικών χωρών.
Η συμμετοχή του γερμανικού και του ιαπωνικού κεφαλαίου στην εκμετάλλευση της ΕΣΣΔ θα γεννήσει ισχυρά καπιταλιστικά συμφέροντα στη σοβιετική περιοχή. Τα στρώματα πληθυσμού του χωριού, που έχουν αποβάλλει τον καπιταλιστικό τρόπο σκέψης και είναι δυσαρεστημένα με την κολεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας, θα αναχαιτίσουν σύνδεση μ'αυτούς τους κύκλους. Η Γερμανία και η Ιαπωνία θα απαιτήσουν μια ορισμένη χαλάρωση στις αγροτικές περιοχές. Αναπόφευκτες θα είναι οι παραχωρήσεις και η διάλυση των κολεκτιβίστικων οικονομικών μορφών και η έξοδος απ' αυτές τις κοινότητες».
Η νέα Ρωσία θα ζήσει σύντομα πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις και δραστικές αλλαγές συνόρων:
«Για δημοκρατία δεν μπορεί να γίνει λόγος. Η εργατική τάξη μετά 18 επαναστατικά χρόνια έχει ευρέως γνωστές επιθυμίες. Ένα τμήμα αυτής της εργατικής τάξης θα ξανασταλεί σε ιδιωτικές φάμπρικες και κρατικές επιχειρήσεις, οι οποίες κάτω από τους πιο δύσκολους όρους θα πρέπει να μπουν στον ανταγωνισμό με το ξένο κεφάλαιο. Αυτό σημαίνει, ότι το βιοτικό επίπεδο της εργατικής τάξης θα χειροτερέψει αισθητά. Στην ύπαιθρο θα ξεσπάσουν εκ νέου συγκρούσεις μεταξύ φτωχών και μεσαίων αγροτών και των κουλάκων. Για να κρατηθούμε στην εξουσία, χρειαζόμαστε μια ισχυρή κυβέρνηση αδιάφορο ποιας μορφής θα είναι».
Ο Ράντεκ διάβασε το γράμμα του Τρότσκι με ανάμικτα αισθήματα. Αργότερα είπε: «Τη νύχτα σκέφθηκα ακόμα μια φορά όλες αυτές τις κατευθυντήριες γραμμές... Παρόλο που οι προτάσεις του Τρότσκι περιείχαν μόνο ήδη γνωστά στοιχεία, που έγινε ξεκάθαρο, ότι με τις φαντασίες του είχε φθάσει σ'ένα σημείο, που ξεπερνούσε κάθε όριο... είχαμε παύσει να είμαστε κύριοι των αποφάσεών μας».
Το άλλο πρωί γνώρισε το περιεχόμενο του γράμματος στον Πιατάκοβ. «Είναι οπωσδήποτε απαραίτητο να έχουμε μια συνάντηση με τον Τρότσκι», είπε ο Πιατάκοβ. Ο ίδιος είχε σκεφθεί να κάνει με επίσημη αποστολή ένα ταξίδι στο εξωτερικό, που για μερικές μέρες θα τον έφερνε στο Βερολίνο. Παρακάλεσε τον Ράντεκ να ενημερώσει με τον πιο σίγουρο δρόμο τον Τρότσκι για αυτά τα ταξιδιωτικά σχέδια και να του προτείνει μια ταχεία συνάντηση στο Βερολίνο.
3. Η πτήση στο Όσλο Ο Πιατάκοφ έφτασε στο Βερολίνο στις 10 Δεκέμβρη του 1935. Το μήνυμα του Ράντεκ έφτασε εγκαίρως στον Τρότσκι. Τον Πιατάκοφ παρέλαβε ένας σύνδεσμος, ο τροτσκιστής Ντιμίτρι Μπουχάρτσεβ. Ο Μπουχάρτσεβ ήταν ανταποκριτής της «Ισβέστια» στο Βερολίνο. Ανακοίνωσε στον Πιατάκοφ ότι θα πληροφορηθεί για τον Τρότσκι από κάποιον Στίρνερ. Εξηγώντας του συμπληρωματικά πρόσθεσε, ότι ο Στίρνερ είναι ο «σύνδεσμος» του Τρότσκι στο Βερολίνο. («Στίρνερ» ήταν ένα από τα πολλά ψευδώνυμα, που είχε ο «Γραμματέας» του Τρότσκι, ο διεθνής κατάσκοπος Καρλ Ράϊχ αλλιώς Γιόχανσον.)
Ο Στίρνερ περίμενε τον Πιατάκοφ και τον Μπουχάρτσεβ σ'ένα απόμερο μέρος des Τιergartens παρέδωσε στον Πιατάκοφ ένα μικρό σημείωμα, στο οποίο ο Τρότσκι είχε γράψει τις παρακάτω λέξεις: «J.L (είναι τα αρχικά του ονόματος Πιατάκοφ), ο κομιστής είναι απόλυτα έμπιστος».
Οι προφορικές ανακοινώσεις του Στίρνερ ήταν επίσης σύντομες. Ο Τρότσκι αποδίδει μεγάλη αξία να δει τον Πιατάκοφ και τον έχει εξουσιοδοτήσει να πράξει όλα τα αναγκαία γι'αυτό. Ρώτησε αν ο Πιατάκοφ είναι έτοιμος να ταξιδέψει αεροπορικώς στο Όσλο.
Ο Πιατάκοφ γνώριζε φυσικά, πόσο εύκολο ήταν να εκτεθεί μ'ένα τέτοιο ταξίδι. Αλλά τώρα είχε αποφασίσει να συναντηθεί σε κάθε περίπτωση με τον Τρότσκι. Δήλωσε ότι είναι σύμφωνος, και ο Στίρνερ τον κάλεσε το επόμενο πρωί να παρουσιασθεί στο αεροδρόμιο του Tempelhofer.
Όταν ο Πιατάκοφ αναφέρθηκε στο ζήτημα του διαβατηρίου, ο Στίρνερ απάντησε: «Αφήστε να το φροντίσω εγώ. Έχω τις γνωριμίες μου στο Βερολίνο».
Το επόμενο πρωί ο Πιατάκοφ βρίσκεται στη συμφωνημένη ώρα στο αεροδρόμιο του Tempelhofer. Ο Στίρνερ τον περίμενε στην είσοδο. Κάλεσε τον Πιατάκοφ να τον ακολουθήσει. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής προς την πίστα του αεροδρομίου, ο Στίρνερ του έδειξε το διαβατήριο που είχε γι’αυτόν προμηθευτεί: είχε εκδοθεί από την εθνικό-σοσιαλιστική γερμανική κυβέρνηση.
Το αεροπλάνο ήταν έτοιμο να πετάξει.
Το απόγευμα προσγειώθηκαν σ' ένα αεροδρόμιο κοντά στο Όσλο. Μετά από διαδρομή μισής ώρας με αυτοκίνητο έφθασαν σ'ένα προάστιο της νορβηγικής πρωτεύουσας. Το αυτοκίνητο σταμάτησε μπροστά από ένα μικρό σπίτι, στο οποίο ο Τρότσκι περίμενε τον παλιό του φίλο.
Τα χρόνια της εξορίας και της πίκρας είχαν πολύ αλλάξει τον άντρα, στο πρόσωπο του οποίου ο Πιατάκοφ έβλεπε τον ηγέτη του. Ο Τρότσκι έδειχνε παραγερασμένος για την ηλικία του. Στέκονταν άσχημα, τα μαλλιά και τα γένια του ήταν γκρίζα. Η σκληράδα του βλέμματος του άγγιζε τα όρια δαιμονικής εμφάνισης.
Ανταλλάχτηκαν λίγες χαιρετιστήριες λέξεις και ο Τρότσκι έδωσε εντολή να μείνει μόνος του με τον Πιατάκοφ. Η συνομιλία που άρχισε μεταξύ τους κράτησε δυο ώρες.
Ο Πιατάκοφ άρχισε με μια έκθεση της κατάστασης στη Σοβιετική Ένωση. Ο Τρότσκι τον διέκοπτε συνεχώς με οξείες και σαρκαστικές παρατηρήσεις.
Κατηγόρησε τον Πιατάκοφ και τους σοβιετικούς οπαδούς του, ότι πολύ μιλούσαν και πολύ λίγα έκαναν. Αγανακτισμένος σημείωσε: «Χρησιμοποιείτε φυσικά πολύ, πάρα πολύ χρόνο για συζήτηση των διεθνών προβλημάτων, θα κάνατε καλύτερα αν ενδιαφερόσασταν για τις δικές σας υποθέσεις, τις οποίες άσχημα προωθείτε! Τα διεθνή ζητήματα τα γνωρίζω καλύτερα από σας!»
Ο Τρότσκι έκφρασε εκ νέου την πεποίθησή του, ότι η κατάρρευση του σταλινικού κράτους είναι αναπόφευκτη. Ο φασισμός δεν θα επιτρέψει μια παραπέρα ανάπτυξη της σοβιετικής εξουσίας.
Οι ρώσοι τροτσκιστές βρίσκονται μπροστά στην εκλογή, να χαθούν με «τα συντρίμμια του σταλινικού κράτους» ή να καταβάλλουν αμέσως μεγάλες προσπάθειες συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις τους για την ανατροπή της κυβέρνησης του καθεστώτος Στάλιν. Σ'αυτή την αποφασιστική πάλη πρέπει να δεχτούν χωρίς δισταγμό την καθοδήγηση και τη βοήθεια της γερμανικής και ιαπωνικής στρατιωτικής διοίκησης.
Ο Τρότσκι πρόσθεσε επιπλέον πως μια στρατιωτική σύγκρουση ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τις φασιστικές δυνάμεις είναι αναπόφευκτη. Και αυτή η σύγκρουση δεν θα επακολουθήσει στο μακρινό μέλλον, αλλά σύντομα - πολύ σύντομα. Ο χρόνος έναρξης του πολέμου έχει ήδη «καθοριστεί», είπε ο Τρότσκι, «και μάλιστα για το 1937».
Ο Πιατάκοφ γνώριζε πολύ καλά, ότι ο ισχυρισμός αυτός δεν ήταν φανταστικός. Κατόπιν ο Τρότσκι τον πληροφορεί για τις μακρόχρονες διαπραγματεύσεις με τον Χες, αναπληρωτή του ηγέτη του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, αποτέλεσμα των οποίων ήταν μια συμφωνία, «μια απόλυτα δεσμευτική συμφωνία», ανάμεσα σ'αυτόν και την κυβέρνηση του τρίτου Ράιχ. Οι ναζί είχαν ήδη εκδηλώσει την προθυμία τους, να βοηθήσουν τους τροτσκιστές στη Σοβιετική Ένωση να ανέλθουν στην εξουσία.
«Αυτή τη φιλική σχέση», είπε ο Τρότσκι, «δεν πρέπει φυσικά να την εκλάβει κανείς σαν απόδειξη ιδιαίτερων συμπαθειών προς τους τροτσκιστές. Ανταποκρίνεται εντελώς απλά στα πραγματικά συμφέροντα των φασιστών και καθορίζεται από τις υποσχέσεις που δόθηκαν από μας».
Η συμφωνία, που έκλεισε ο Τρότσκι με τους Ναζί, περιείχε 5 ρητούς όρους. Σαν ανταμοιβή για τη βοήθεια, που θα έδινε η Γερμανία στον αγώνα των τροτσκιστών για να ανέλθουν στην εξουσία στη Σοβιετική Ένωση, ο Τρότσκι είχε υποχρεωθεί:
1. να κρατάει μια αρχικά φιλική στάση απέναντι στη γερμανική κυβέρνηση και να συνεργάζεται με τη Γερμανία σ'όλα τα σπουδαία διεθνή ζητήματα,
2. να κάνει εδαφικές παραχωρήσεις (Ουκρανία),
3. να διευκολύνει τη λειτουργία επιχειρήσεων στην ΕΣΣΔ, μέσω εκχωρήσεων (ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο), οι οποίες θα ήταν αναγκαίο συμπλήρωμα της γερμανικής οικονομίας (σιδηρομεταλλεύματα, μαγγάνιο, πετρέλαιο, χρυσό, ξύλο, κλπ.),
4. να δημιουργήσει ευνοϊκούς όρους εργασίας στην ΕΣΣΔ για τις γερμανικές ιδιωτικές επιχειρήσεις,
5. σε περίπτωση πολέμου να αναπτυχθεί έντονη σαμποταριστική δραστηριότητα στην πολεμική Βιομηχανία και το μέτωπο, η οποία θα γίνει στη βάση κατευθυντήριων γραμμών κοινά επεξεργασμένων από τη γερμανική στρατιωτική διοίκηση και τον Τρότσκι.
Ο Πιατάκοφ φρονούσε ότι θα είναι δύσκολο να εξηγηθεί η αναγκαιότητα μιας τέτοιας έκτασης συμφωνίας με τους Ναζί στα μεσαίου επιπέδου μέλη του Μπλοκ των δεξιών και τροτσκιστών. «Είναι περιττό να παρουσιάσει κανείς στα μεμονωμένα μέλη του Μπλοκ προγραμματικά ζητήματα μ’όλες τις συνέπειές τους», ανταπάντησε ανυπόμονα ο Τρότσκι. «Θα τους προκαλούσε μόνο ανησυχία».
Η οργάνωση ως σύνολο δεν χρειάζεται να πληροφορηθεί τίποτε σχετικά με τις λεπτομέρειες της συμφωνίας που επιτεύχθηκε με τις φασιστικές δυνάμεις. «Δεν είναι ούτε δίκαιο ούτε σκόπιμο να γνωστοποιηθεί αυτή η συμφωνία πλατιά ή επίσης σ’ένα μεγάλο αριθμό τροτσκιστών» είπε ο Τρότσκι. «Προς το παρόν επιτρέπεται μόνο μια εντελώς μικρή ομάδα επιλεγμένων ανθρώπων να πληροφορηθεί γι’αυτό».
Ο Τρότσκι δεν κουράζονταν να υπογραμμίζει τη σημασία του παράγοντα χρόνου. «Τα πράγματα θα εξελιχθούν σε σχετικά σύντομο χρόνο», είπε με έμφαση. «Αν χάσουμε αυτή την ευκαιρία, απειλούμαστε από διπλό κίνδυνο: πρώτο, ότι θα επέλθει πλήρης συντριβή των τροτσκιστών στη χώρα μας, δεύτερο, ότι το κράτος του Στάλιν θα εξακολουθήσει για δεκαετίες να υπάρχει και μάλιστα στη βάση ορισμένων οικονομικών επιτευγμάτων και με τη βοήθεια καινούργιων, νέων οπαδών, που μεγάλωσαν σ’αυτό το κράτος και προς το σκοπό αυτό διαπαιδαγωγήθηκαν, αυτό το κράτος θα γίνεται αποδεκτό σαν κάτι το δεδομένο, σαν η πραγματοποίηση του σοσιαλιστικού σοβιετικού κράτους. Το καθήκον μας συνίσταται στην καταπολέμηση αυτού του κράτους».
Μετά από δυο ώρες ο Πιατάκοφ εγκατέλειψε το σπιτάκι στα περίχωρα του Όσλο και επέστρεψε στο Βερολίνο - ακριβώς έτσι, όπως είχε έλθει: σ’ένα ιδιωτικό αεροπλάνο μ'ένα διαβατήριο των Ναζί στην τσέπη.
(M. Sayers - A. E. Kahn: «Η Μεγάλη Συνωμοσία Ενάντια στη Ρωσία», Εκδόσεις : Collet's Holdings Ltd., London, 1946)
Συνεχίζεται
